Για μια ακόμη φορά, αξίζει να θυμηθούμε τον Καβάφη.

Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα

που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε.

Φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει έτοιμο μέσα του το Ναι,

και λέγοντάς το πέρα πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του.

Ο αρνηθείς δεν μετανοιώνει.

Aν ρωτιούνταν πάλι, όχι θα ξαναέλεγε.

Κι όμως τον καταβάλλει εκείνο τ’ όχι -το σωστό- εις όλην την ζωή του.

Ο ποιητής καταγράφει τις σκέψεις του σχετικά με τη δύναμη που έχουν μερικοί άνθρωποι να «κάνουν τη μεγάλη άρνηση», να πουν όχι σε ό,τι αναμένεται από αυτούς και να βαδίσουν αντίθετα στο ρεύμα.

Οι εισαγωγικοί στίχοι του ποιήματος μας παρουσιάζουν εξαρχής τον προβληματισμό του ποιητή. Κάποια στιγμή «μερικοί άνθρωποι» καλούνται να επιλέξουν για κάτι εξαιρετικά σημαντικό στη ζωή τους, έρχονται δηλαδή αντιμέτωποι μ’ ένα καίριο δίλημμα, με μια τόσο σημαντική απόφαση που θα καθορίσει συνολικά τη ζωή τους. Είναι η στιγμή που θα πρέπει να πουν το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι.

Από τους ανθρώπους που θα έρθουν αντιμέτωποι με το σημαντικό δίλημμα, εκείνοι που είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν σε αυτό που τους ζητείται, οι άνθρωποι που έχουν το Ναι έτοιμο μέσα τους, φανερώνονται αμέσως. Είναι οι άνθρωποι που εμφανίζονται έτοιμοι και πρόθυμοι να ζήσουν σύμφωνα με τις απαιτήσεις που έχουν οι άλλοι από αυτούς. Οι άνθρωποι που έχουν έτοιμο το μεγάλο Ναι, επιλέγουν να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις που εγείρονται από τον κοινωνικό τους περίγυρο και κάνοντάς το αυτό επιτυγχάνουν να γίνουν αποδεκτοί από τους άλλους και να τιμηθούν για την επιλογή τους.

Εκείνοι που θα αρνηθούν, εκείνοι που θα πουν το μεγάλο Όχι, φτάνουν σ’ αυτή την απόφαση συνειδητά και όσες φορές κι αν έρχονταν αντιμέτωποι με το ίδιο δίλημμα, πάλι όχι θα έλεγαν. Κι, όμως, αυτό το όχι θα το πληρώνουν σε όλη τους τη ζωή, γιατί η άρνησή τους αυτή σημαίνει πως επιλέγουν να μη συμβιβαστούν με τις απαιτήσεις και τις αξιώσεις των άλλων, επιλέγουν να έρθουν σε ρήξη με τις κοινωνικές προσδοκίες και συμβάσεις, χαράζοντας το δικό τους δρόμο. Τον μεγάλο Όχι απαιτεί μεγάλη δύναμη και αποφασιστικότητα, καθώς οι κυρίαρχοι δε συγχωρούν εκείνους που δεν συμμορφώνονται με τις επιταγές της. Το μεγάλο Όχι συνοδεύει για πάντα εκείνον που τόλμησε να το πει και τον βαρύνει σαν μια συνεχής επίκριση, σαν μια συνεχής αποδοκιμασία.

Η μεγάλη άρνηση, επομένως, αποτελεί σύμφωνα με τον ποιητή μια επιλογή που απαιτεί ψυχικό σθένος και δυναμισμό και δεν μπορεί να γίνει από δειλούς ή αδύναμους ανθρώπους.

Καταλαβαίνω απόλυτα κάποιους που τελικά θα λυγίσουν έχοντας πει μια φορά το μεγάλο Όχι και μην μπορώντας να αντέξουν το περιθώριο ψάχνουν το δρόμο της επιστροφής. Ελπίζω να με καταλάβουν και αυτοί γιατί όντας «αρνηθείς, εγώ δεν μετανοιώνω».

*Ο Στράτος Γεωργούλας είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.