Όταν το 168 π.Χ. οι Αντισσαίοι παρείχαν αρωγή στον υπό τον Αντήνορα στόλο του τελευταίου Μακεδόνα βασιλιά Περσέα, υπέγραφαν την καταδίκη τους. Τούτο γιατί οι τότε κοσμοκράτορες Ρωμαίοι εκδικούμενοι, κατάστρεψαν εκ θεμελίων την πόλη/κράτος Άντισσα. Έκτοτε και για 22 αιώνες το όνομα της ευρίσκετο σε αφάνεια, όπως αυτό της Πύρρας ως σήμερα.

Μετά την απελευθέρωση το 1912, ο αναμορφωτής Πρόεδρος των Τελωνίων, αείμνηστος Γιάννης Φωτιάδης, ακολουθώντας τα υπό του νόμου προβλεπόμενα, τα μετονόμασε «Άντισσα»(1928).

Έγραφα σχετικά στην «ΗΧΩ της Άντισσας» προ πενταετίας: «… Πάντως τον ενθυμούμαι τον Γιάν. Φωτιάδη να αναφέρεται με μια καυχησιά και ικανοποίηση πάντα στο γεγονός της μετονομασίας του χωριού μας και κάποια φορά του το παρατήρησα και του ζήτησα να μου εξηγήσει το γιατί. Αυτό που μου είπε ήταν « Τι τύχη θα μπορούσε να έχει ένα χωριό με ένα όνομα Τελώνια που κατά δοξασίες που υπάρχουν, τελώνια είναι δαιμονικά όντα. Πιστεύω ότι τώρα με ένα τέτοιο ιστορικό όνομα, Άντισσα, το χωριό θα ζήσει. Με το Τελώνια, μοιραία κάποτε θα έσβηνε, θα εξαφανιζόταν όπως εξαφανίστηκαν χωριά και χωριά στην περιοχή απ’ την αρχαιότητα, μεσαίωνα, κ.λπ. Ενώ το όνομα Άντισσα που χάθηκε όταν την ισοπέδωσε ο Ρωμαίος στρατηγός Λαβίωνας, θα αποτελούσε έρεισμα στήριξης και διαιώνισής του χωριού, αφού η Ιστορία της ως μία πόλη εκ της αρχαίας πεντάπολης, θα θεμελίωνε και θα ισχυροποιούσε την παρουσία του. Θα του έδιδε κύρος και αυτό τα λέει όλα. …».

Η μετονομασία αυτή, συνέτεινε φυσικά στο να αρχίσει να προβάλλεται και να «υιοθετείται» απ’ τους σύγχρονους Αντισσαίους, το πιο διάσημο τέκνο της αρχαίας Άντισσας ο μεγάλος κιθαρωδός, θεμελιωτής της Ελληνικής μουσικής, ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ.

Έτσι σε τέσσερα μόλις χρόνια μετά, όταν ολοκληρώθηκε το Δημοτικό τους σχολείο, προς τιμή του το ονόμασαν «Τερπάνδρειο»(1932).

Εξήντα χρόνια μετά, τιμώντας τον περαιτέρω, του έστησαν την προτομή του, στην Πλατεία την σήμερα «Ήρωα Αριστ.Φ.Μαραγκού». Τούτη ήταν προσφορά του Συλλόγου Αντισσαίων της Αθήνας, επί προεδρίας του γράφοντος το παρόν.

Ο μεγάλος αυτός Αντισσαίος, που μετά τη φυγή του στη Σπάρτη όπου έκτοτε έζησε, αφού με τη σοφία του, τα λόγια και κυρίως τη μουσική του συμφιλίωσε τους σε εμφύλιο ευρισκομένους Σπαρτιάτες, αγαπήθηκε και τιμήθηκε ιδιαίτερα απ’ αυτούς. Τιμάται δε και σήμερα από τους σύγχρονους Σπαρτιάτες, που του έχουν στήσει προτομή, ως μου έλεγε ο Δήμαρχος Σαρ.Αντωνάκος το 2005, όταν είχα κάνει την πρόταση που εκείνος απεδέχθη, να αδελφοποιηθεί η Σπάρτη με την Άντισσα. Η πρότασή μου αυτή αποσκοπούσε προδήλως, στην προβολή της Άντισσας. Ατυχώς η αδελφοποίηση τελικά δεν έγινε, αφού οι κατά σειρά αρμόδιοι Δήμαρχοι, Αμπατζής, Καρδαράς, Γαληνός, «σνομπάρισαν», το θέμα.

Ότι δεν έκαναν οι προαναφερθέντες, το έκανε και μάλιστα στον υπέρτατο δυνατό βαθμό ένας πνευματικός Λέσβιος, ο ιστοριοδίφης και ιστορικός, φίλος Απόστολος Γονιδέλλης.

Έγραψε το βιβλίο «ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ ΑΝΤΙΣΣΑΙΟΣ»,175σελ., έκδοση Αιολίδα,2016. Ένα καλαίσθητο και ιδιαίτερα τεκμηριωμένο βιβλίο. Προ ημερών που ο Απόστολος «δίδασκε» σχετικά (κατά πως εκείνος ξέρει) σε κάποιον όμιλο, ευτύχησα να είμαι ένας εκ των ακροατών.

Ομολογώ ότι εντυπωσιάστηκα απ’ αυτά που άκουσα και που τώρα διαβάζω στο «ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ ΑΝΤΙΣΣΑΙΟΣ», για το μέγεθος των σχετικών με τη ζωή και το έργο του πληροφοριών και δεδομένων, που μπόρεσε να βρει και να καταγράψει ο συγγραφέας. Τούτο, έχοντας προσωπική εμπειρία, περί του αντιθέτου. Συγκεκριμένα όταν παραγγείλαμε την προτομή του, φιλοδοξήσαμε τα αποκαλυπτήρια της να γίνουν στο τέλος ενός συνεδρίου με θέμα τον τιμώμενό μας. Έτσι, απευθυνθήκαμε σ’ όλες τις Φιλοσοφικές σχολές των Πανεπιστημίων της χώρας. Μόνο εκείνη των Ιωαννίνων μας απήντησε, επισημαίνοντας μας ο καθηγητής Φαν. Κακριδής, τις δυσκολίες ενός τέτοιου εγχειρήματος, λόγω των ελαχίστων αποσπασμάτων που διασώθηκαν από το τεράστιο έργο του και των ελαχίστων πληροφοριών που έχουμε σχετικά με τη ζωή του.

Με το βιβλίο αυτό, προβάλλεται ο θεμελιωτής της Ελληνικής και Δυτικής Μουσικής, Τέρπανδρος, αναμφίβολα δε και η γενέτειρά του Άντισσα.

Πιστεύω τέλος, ότι τούτο αποτελεί «διαβατήριο» προς την παγκοσμιότητα αλλά και την αιωνιότητα του μεγάλου αυτού προ… προπάτορά μας, συνεκδοχικά δε της Άντισσας και του νησιού μας.