Αρκετοί είναι οι γονείς οι οποίοι, παρατηρώντας τα παιδιά τους, έχουν αναρωτηθεί: «Μα πώς είναι δυνατόν να τρέχει και να παίζει όλη μέρα, δεν κουράζεται;», «Δεν μπορεί να μείνει ήρεμος για πολλή ώρα, είναι διαρκώς σε κίνηση», «Δυσκολεύεται πολύ να συγκεντρωθεί για να διαβάσουμε, συνεχώς βρίσκει αφορμή για διάλειμμα». Η αλήθεια είναι ότι η αυξημένη ενεργητικότητα και κινητική δραστηριότητα θεωρούνται φυσιολογικά σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Ωστόσο, υπάρχουν παιδιά τα οποία παρουσιάζουν τα παραπάνω στοιχεία σε βαθμό δυσανάλογο με τους συνομηλίκους τους.
Περιληπτικά, οι δυσκολίες αυτών των παιδιών έχουν να κάνουν με α) δυσκολία να διατηρήσουν την προσοχή τους, αποσπώνται εύκολα και δεν μπορούν να εστιάσουν όλη τους την προσοχή στις δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούνται, β) δυσκολία να παραμείνουν σταθεροί, συχνά τρέχουν, σκαρφαλώνουν, σηκώνονται από τη θέση τους και γ) παρουσιάζουν παρορμητικότητα, δηλαδή διακόπτουν τους άλλους σε μια συζήτηση, δεν μπορούν να περιμένουν τη σειρά τους κ.ά..
Όπως είναι, λοιπόν, αναμενόμενο, τέτοιου είδους δυσκολίες επηρεάζουν εκτός των άλλων και τη σχολική επίδοση του παιδιού. Στοιχεία, όπως η δυσκολία του παιδιού να μείνει ακίνητο, να συγκεντρωθεί και να ακούσει, μπορεί να κάνουν το σχολείο δύσκολο για ένα παιδί με διάσπαση προσοχής. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι στην πλειοψηφία τους αυτά τα παιδιά έχουν φυσιολογική ή αυξημένη νοημοσύνη, ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό παρουσιάζουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες. Οι κυριότεροι λόγοι για αυτό είναι οι ακόλουθοι: α) Αντιμετωπίζουν προβλήματα απόδοσης στο σχολείο λόγω κακής οργάνωσης, παρορμητικότητας/υπερκινητικότητας και διάσπασης της προσοχής. β) Η διάσπαση της προσοχής είναι ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η απόκτηση νέων γνώσεων βασίζεται ουσιαστικά στην ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής.
Όμως, με το σωστό συνδυασμό κατάλληλων εκπαιδευτικών πρακτικών και ψυχολογικής στήριξης, οι επιπτώσεις αυτές μπορούν να αποφευχθούν. Αναλυτικότερα, αυτά τα παιδιά έχουν ανάγκη από σαφή οργάνωση στο σχολείο. Πρέπει να έχουν τη δική τους συγκεκριμένη θέση, μέσα στο οπτικό πεδίο του δασκάλου. Το παιδί που κάθεται δίπλα τους θα πρέπει να είναι ήσυχο και να τους προσφέρει ένα θετικό μοντέλο προς μίμηση. Επιπλέον, χρειάζονται ευκαιρίες για κίνηση οι οποίες να είναι κατευθυνόμενες. Π.χ. Ο δάσκαλος μπορεί να ζητήσει από το παιδί να φέρει κιμωλίες, να καθαρίσει τον πίνακα, να φέρει ένα βιβλίο, να πλύνει το σφουγγάρι, να φέρει κάτι από το γραφείο κ.λπ.. Χρειάζονται σαφή διατύπωση των κανόνων της τάξης και συχνή υπενθύμιση αυτών. Οι οδηγίες καλό είναι να δίνονται με απλά λόγια και να μην είναι μακροσκελείς. Ο δάσκαλος πρέπει να απομακρύνει από το θρανίο οτιδήποτε μπορεί να διασπάσει την προσοχή του παιδιού. Να προσδιορίζει το χρονικό διάστημα το οποίο είναι απαραίτητο για την ολοκλήρωση των σχολικών εργασιών. Τέλος, ο δάσκαλος πρέπει να ελέγχει το παιδί, αλλά πάντα με υπομονή και αγάπη.
Εν κατακλείδι, αξίζει να πούμε ότι πέρα από το σχολικό πλαίσιο, σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη ενός παιδιού με διάσπαση προσοχής παίζει η ποιότητα των ενδοοικογενειακών σχέσεων, η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη παρέμβαση του ειδικού. Στις μέρες μας οι γονείς επιζητούν συχνά την παρέμβαση του ειδικού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η απλή συμβουλευτική και καθοδήγηση των γονέων αρκεί για να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες του παιδιού και της οικογένειάς του. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, όμως, λόγω της φύσης των δυσκολιών, απαιτείται η ένταξη του παιδιού σε κάποιο πρόγραμμα, στο οποίο οι δυσκολίες τόσο του ίδιου, όσο και των γονέων και των δασκάλων του, θα αντιμετωπιστούν συνολικά.

* Η Μαρία Βερβέρη είναι ψυχολόγος, απόφοιτη Α.Π.Θ., Μ.s.c Ψυχολογία Παιδιών και Εφήβων University of Leiden, Netherlands.