Την πεποίθηση ότι η λεσβιακή γη έχει μεγάλες δυνατότητες οι οποίες αποτυπώνονται στις σοβαρές προσπάθειες που γίνονται τα τελευταία χρόνια, εκφράζει στην συνέντευξή του, στο «Ε», ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας, Γιώργος Λαγουτάρης. Ωστόσο επισημαίνει ότι αυτές οι προσπάθειες από μόνες τους δεν αρκούν. Χρειάζεται μεθοδευμένη επιχείρηση στήριξης για την οποία απαιτείται ανασύσταση τμήματος του λεσβιακού ελαιώνα, αντιμετώπιση φυτοπαθολογικών ασθενειών, μελέτη των κλιματολογικών αλλαγών, σωστή καλλιέργεια του ελαιώνα και επένδυση στο αγροτικό οδικό δίκτυο. Παράλληλα τονίζει ότι για την σωστή αντιμετώπιση του δάκου πρέπει να μπουν στο παιχνίδι και τα βιολογικά. Στην κατηγορία των προβλημάτων εντάσσει το μειωμένο προσωπικό της Υπηρεσίας που καλείται να διαχειριστεί μεγάλο όγκο προγραμμάτων και υποθέσεων που απευθύνονται στον πιο νευραλγικό τομέα της λεσβιακής οικονομίας εκείνον της αγροτικής παραγωγής.  

Παραγωγή ελαιολάδου 

Ένα σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο πρωτογενής τομέας του νησιού, όπως τόνισε και στην πρόσφατη συνέντευξή του στο «Ε» ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ, είναι ότι έχει μειωθεί δραστικά η παραγωγή του ελαιολάδου τα τελευταία χρόνια, πώς προκύπτει το πρόβλημα αυτό και πώς αντιμετωπίζεται; 

Υπάρχει μία λανθασμένη αντίληψη και αυτό φαίνεται κι από συζητήσεις στο περιφερειακό συμβούλιο με διάφορες περιφερειακούς συμβούλους ή με διάφορους φορείς κά . Κάθε φορά που μιλάμε για ελαιοκαλλιέργεια στη Λέσβο αυτό που έρχεται σαν πρώτο πράγμα στο μυαλό όλων είναι ο δάκος και πως για όλα τα δεινά φταίει αυτό το έντομο. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι. Η υφιστάμενη κατάσταση της ελαιοκαλλιέργειας στη Λέσβο είναι ότι έχουμε ένα γερασμένο ελαιώνα με το 30% - 40% να χρειάζεται ανασύσταση, έχουμε έναν ελαιώνα με πολλές φυτοπαθολογικές ασθένειες με τη συντριπτική πλειοψηφία των παραγωγών να μην παίρνει μέτρα προστασίας και είναι ευθύνη καθαρά δική τους. Έχουμε χαμηλές αποδόσεις και αυτό οφείλεται, είτε λόγω των κλιματολογικών συνθηκών δημιουργούν προβλήματα κατά την ανθοφορία, είτε από κακή καλλιέργεια του ελαιώνα. Όλα αυτά συμβάλλουν σε αυτό στη χαμηλή παραγωγή. 

Παράλληλα βλέπουμε ότι δεν έχουμε έναν εδαφολογικό χάρτη στη Λέσβο που αποτυπώντονται οι ανάγκες που έχει το δέντρο με αποτέλεσμα οι παραγωγοί να πετάνε λιπάσματα όπως να’ ναι. Μας λείπει ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την εμπορία και τυποποίηση του προϊόντος στο οποίο θα μεταφερθεί η απαραίτητη τεχνογνωσία για προώθηση του λαδιού μας. Μας λείπει η εκμετάλλευση του πολιτισμού του λαδιού και με ότι αυτό συνεπάγεται. Το λάδι ήταν συνυφασμένο με μία σειρά άλλες δραστηριότητες και αυτό αποτυπώνεται και σε αρχιτεκτονικά στοιχεία (ελαιοτριβεία, σαπωνοποιία). Αρκεί να αναφέρουμε ότι στον ετήσιο διαγωνισμό ελαιολάδου, που πραγματοποιήθηκε πέρυσι, οι ξένοι επισκέπτες έμειναν έκθαμβοι από το σκηνικό της ελιάς και του λαδιού με τα ελαιοτριβεία & τα σαπωνοποιία της Λέσβου.  

Ακόμη ένας σημαντικός παράγοντας σε ότι έχει να κάνει με την παραγωγή είναι το αγροτικό δίκτυο, που σε πολλά σημεία δεν υπάρχει πρόσβαση σε ελαιώνες και μιλάμε για καλούς ελαιώνες. Μας λείπει το εργατοτεχνικό προσωπικό και εργάτες γης.  

Πρόβλημα αποτελεί και η μη ύπαρξη περιβαλλοντικής συνείδησης από παραγωγούς που έχει σαν αποτέλεσμα να μετατρέπονται κτήματα σε μικρές χωματερές. Στην προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου αυτού η Υπηρεσία θα επιβάλει πρόστιμα στο πλαίσιο εφαρμογής του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής καθώς και την πολλαπλή συμμόρφωση.  

Σε όλα αυτά τα προβλήματα προστίθεται και ο δάκος.  

Να ενταχθούν και τα βιολογικά στη Δακοκτονία  

Σε ότι έχει να κάνει με την καταπολέμηση του δάκου, ποια είναι τα προβλήματα που εντοπίζονται και τι πρέπει να γίνει για να είναι αποτελεσματικότερη η δακοκτονία;  

Εμείς εφαρμόζουμε δολωματικό ψεκασμό. Αυτό σημαίνει ότι για να έχει επιτυχία ο δολωματικός ψεκασμός πρέπει να καλυφθεί όλο το νησί. Εμείς έχουμε ένα νησί το οποίο περίπου ανάλογα με την περιοχή 20% με 25% είναι βιολογικά.  

Η καταπολέμηση του δάκου γίνεται στα συμβατικά κτήματα. Στα βιολογικά ο κάθε παραγωγός οφείλει να παρέμβει, ωστόσο στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν παίρνουν κανένα μετρό όπως για παράδειγμα ο ψεκασμός με βιολογικό σκεύασμα ή ανάρτηση παγίδων. Το αποτέλεσμα είναι τα κτήματα αυτά να γίνονται φυσικά εντομοτροφεία. Για να έχει επιτυχία δολωματικός ψεκασμός πρέπει να ψεκαστεί όλο το νησί. Τα βιολογικά πρέπει να ενταχθούν στο πρόγραμμα δακοκτονίας. Γι’ αυτό πρέπει να αποφασίσει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που πρέπει να ακούσει τόσο εμάς όσο και ινστιτούτα που έχουν την ίδια άποψη. Μία πρόχειρη μελέτη που έκανε η υπηρεσία μας το κόστος, ώστε να ενταχθούν και τα βιολογικά στο πρόγραμμα, είναι περίπου 910.000 ευρώ. Το ποσό αυτό αποτελεί επένδυση για τον νησί και μπορεί να καλυφθεί από τέλος που θα πληρώνουν οι παραγωγοί των βιολογικών, όπως τέλος πληρώνουν τώρα οι παραγωγοί των συμβατικών κτημάτων για την δακοκτονία.  

Αξίζει να αναφέρουμε ότι έγινε ένα πιλοτικό πρόγραμμα στην περιοχή του Πολιχνίτου, όπου ψεκάσαμε με βιολογικό σκεύασμα σε βιολογικά κτήματα και είδαμε ότι είχαμε πολύ καλά αποτελέσματα ως προς την καταπολέμηση του δάκου στην περιοχή.  

Στα προβλήματα ανάπτυξης του εντόμου προστίθενται τα κλειδωμένα κτήματα που ανέρχονται σε ποσοστό 25%.  

Βέβαια άλλος παράγοντας που παίζει σημαντικό ρόλο είναι το ότι οι ψεκασμοί είναι λίγοι σε αριθμό. Πρέπει να αυξηθεί ο αριθμός των ψεκασμών και οι τομεάρχες που ελέγχουν κατά πόσο καλά γίνεται ο ψεκασμός.  

Ο δάκος είναι ένα έντομο που έχει αποκτήσει ανθεκτικότητα στις καιρικές συνθήκες και πρέπει να μελετηθεί, όπως πρέπει να μελετηθεί η ελιά και η κλιματική αλλαγή όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλη τη Μεσογειακή λεκάνη.  

Τρέχουν και τα Ευρωπαϊκά προγράμματα 

Ποια προγράμματα τρέχουν και ποια αναμένονται το επόμενο διάστημα; 

Εμείς υλοποιούμε Εθνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα. Αυτή τη στιγμή στο προσκήνιο είναι τα «σχέδια βελτίωσης» για τα οποία έχουμε περίπου 630 σχέδια και υλοποιούνται αυτή τη στιγμή στη Λέσβο. Οι νέοι γεωργοί της περιόδου 2014-2020 έχουν ολοκληρώσει την πρώτη δόση και μένει τώρα μέχρι το καλοκαίρι να έχουμε εξοφλήσει τη Β’ δόση σε όλους τους νέους γεωργούς ώστε να κλείσει αυτό το πρόγραμμα.  

Ακολούθως ξεκινά η αξιολόγηση των γεωργών της νέας προγραμματικής περιόδου έχουμε περίπου 859 αιτήσεις για όλο το Βόρειο Αιγαίο και θέλω να σας πληροφορήσω ότι είμαστε υπηρεσίες που ελέγχουμε τις διαδικασίες πληρωμής και συμβάλλουμε και στα υπόλοιπα νησιά δηλαδή Χίο, Σάμο, Λήμνο. Από επαφές που έκανε η περιφέρεια με το Υπουργείο ότι στη Β κατανομή θα πάρουμε παραπάνω κονδύλια και από το Νότιο Αιγαίο και από τα Ιόνια όπου θα μας δώσουν παραπάνω λεφτά , με στόχο να ενταχθούν αν είναι δυνατόν οι περισσότεροι από εκείνους που υπέβαλλαν τις αιτήσεις.  

Έχουμε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου σε ότι έχει να κάνει με την στελέχωση της Υπηρεσίας. Έχουν να γίνουν προσλήψεις πάρα πολλά χρόνια, ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων είναι πάνω από 50 χρονών και έχουν εκχωρηθεί αρμοδιότητες στις περιφέρειες δίχως όμως να υπάρχει το απαραίτητο προσωπικό.  

Απολογιστικά μπορούμε να πούμε ότι η Υπηρεσία μας, για το 2021, μέσα από δακοκτονία, ζωοτροφές, μελισσοκομία, σχέδια βελτίωσης, νέοι αγρότες, μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, αμπέλια κά έχει δώσει στο νησί 16 εκατομμύρια ευρώ.  

Τα προγράμματα που υλοποιεί η υπηρεσία μέσω του Υπουργείου καθώς και οι προσπάθειες της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου σε ότι έχει να κάνει με την σύναψη & υλοποίηση προγραμματικών συμβάσεων με τα διάφορα Πενεπιστημιακά Ιδρύματα συνηγορούν στην αναγέννηση του αγροτικού κόσμου. Έχουν γίνει καταπληκτικές προσπάθειες στο νησί γεγονός που αποτυπώνεται και στα βραβεία που αποσπούν οι παραγωγοί, ενώ παράλληλα γίνονται σοβαρές προσπάθειες από την πιο μικρή μονάδα που μπορεί να είναι μία οικοτεχνία μέχρι και την πιο μεγάλη.  

Πρόταση για την αποκατάσταση του εδάφους στο πρώην ΚΥΤ Μόριας  

Η διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής είχε υποβάλλει μετά από ενέργειες του Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου πρόταση για την Αξιολόγηση βαθμού ρύπανσης-υποβάθμισης και εφαρμογές φυσικών συστημάτων αποκατάστασης των εδαφοϋδατικών πόρων στο πρώην ΚΥΤ Μόριας. 

Με την πυρκαγιά πού έλαβε χώρα στο ΚΥΤ της Μόρια υπήρξαν εκπομπές ρύπων, όπως ατμοσφαιρικά σωματίδια, πάνω στα οποία προσροφώντας και άλλες τοξικές ενώσεις, όπως βαρέα μέταλλα και πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, αλλά πολύ πιθανόν και διοξίνες, από πλαστικά υλικά που βρισκόταν στην περιοχή. Οι ρύποι που εκλύθηκαν από την πυρκαγιά έχουν απομακρυνθεί μεν από την ατμόσφαιρα, ωστόσο λόγω των βροχών που ακολούθησαν, αλλά και του συνόλου των ατμοσφαιρικών και εδαφικών διεργασιών, ορισμένες ποσότητες επικίνδυνων ρύπων, και κυρίως μη-πτητικών όπως οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες και τα βαρέα μέταλλα, έχουν εναποτεθεί στο έδαφος με κίνδυνο να ρυπάνουν και τα υπόγεια ύδατα της περιοχής ή και να μεταφερθούν ακόμα στην τροφική αλυσίδα. 

Το γεγονός αυτό καθιστά κρίσιμης σημασίας την άμεση αξιολόγηση του βαθμού ρύπανσης και υποβάθμισης των εδαφοϋδατικών πόρων της περιοχής και τον προσεκτικό σχεδιασμό δράσεων αποκατάστασης πριν από οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση ή παραγωγική επένδυση στην περιοχή, καθώς ελλοχεύουν σοβαροί κίνδυνοι για το φυσικό περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. 

Η Υπηρεσία πρότεινε δράσεις προϋπολογισμού 200.000 ευρώ οι οποίες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων χαρτογράφηση ποιότητας εδαφοϋδατικών πόρων με εκτεταμένες δειγματοληψίες και αναλύσεις, προσδιορισμό βαθμού ρύπανσης/υποβάθμισης και εκτίμηση επικινδυνότητας, εφαρμογή πιλοτικών δράσεων φύτο/βίο αποκατάστασης και διαχείρισης εδαφικών πόρων με συστήματα βασισμένα στη φύση (NatureBasedSolutions) και συστηματική παρακολούθηση αποτελεσματικότητας παρεμβάσεων. 

Τέλος οι προτάσεις περιλαμβάνουν ανάπτυξη επιχειρησιακού σχεδίου για τον προσδιορισμό των απαιτούμενων παρεμβάσεων αποκατάστασης και ανάπλασης της περιοχής που θα αφορούν:(α) την αποκατάσταση δημοσίων υποδομών (οδοποιία, δίκτυα κλπ), (β) τις παρεμβάσεις αποκατάστασης και ορθολογικής διαχείρισης εδαφοϋδατικών πόρων (έλεγχο διάβρωσης, φυτεύσεις, φυσικά συστήματα ελέγχου απορροών και ρύπανσης κλπ) και (γ) την περιβαλλοντική ανάπλαση αγροτικού τοπίου για την δημιουργία πρότυπου πολυλειτουργικού πάρκου επίδειξης εφαρμογών αειφορικής αποκατάστασης/διαχείρισης υποβαθμισμένων εδαφοϋδατικών πόρων με φυσικά συστήματα (Nature Based Solutions) και παράλληλης ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του αγροτικού τοπίου των ελαιώνων (ήπιες παρεμβάσεις φυτεύσεων, βελτίωσης προσβασιμότητας, έργα ερμηνείας περιβάλλοντος και αγροτικού τοπίου κλπ). 

Η εισήγηση των προτάσεων αυτών έγινε στις 7 Δεκεμβρίου 2020, ωστόσο δεν υπήρξε κάποια ανταπόκριση σε αυτές.