Νίκος Κομν. Χατζηγεωργίου

«Ελιά. Ευλογία της φύσης»

Εισαγωγή: Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη

Εκδόσεις «Μίλητος»

Αθήνα 2015, σελ. 211

«Επιχειρώντας να ακολουθήσουμε το νήμα της ιστορίας για το ευλογημένο δέντρο, την ελιά, θα έχουμε την ευκαιρία να πραγματοποιήσουμε ένα μαγευτικό ταξίδι γνώσης στο χρόνο, το χώρο αλλά και τις αισθήσεις. Η «αγλαόκαρπος, χλοερά, τηλεθόωσα και τανύφυλλος», κατά τον Όμηρο, ελιά κατέχει ξεχωριστή θέση στην κουλτούρα των Ελλήνων, καθώς στην αιωνόβια παρουσία της συνδέθηκε με την πραγματική ιστορία και τον πολιτισμό της ανατολικής Μεσογείου».

Μ’ αυτά τα λόγια ο συμπατριώτης μας συγγραφέας και επιμελητής εκδόσεων Νίκος Κομν. Χατζηγεωργίου ξεκινάει το οδοιπορικό του «στη διαχρονική διαδρομή αιώνων για το δέντρο της ζωής, όπως θεωρείται, αποτυπώνοντας την ελιά μέσα από κείμενα και εικόνες που μας ταξιδεύουν στα ευγενέστερα δημιουργήματα των ανθρώπων, πάντα με τον ειρηνικό της χαρακτήρα ως οικουμενικό σημείο αναφοράς», σύμφωνα με τον εκδότη Νίκο Χαϊδεμένο.

To βιβλίο χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: «Από τον μύθο στην Ιστορία», «Η ελιά στη μυθολογία», «Διαχρονικοί συμβολισμοί της ελιάς», «Η ελιά στη χριστιανική λατρεία», «Η ελιά ως έμπνευση στη λογοτεχνία», «Η ελιά στην τέχνη», «Το μηνολόγιο της ελιάς», «Καλλιέργεια και συγκομιδή», «Μουσεία Ελιάς στη Ελλάδα». Πλουσιότατο είναι το φωτογραφικό και εικονογραφικό υλικό από το αρχείο της «Μιλήτου». Τη μετάφραση στα Αγγλικά, η έκδοση είναι δίγλωσση, έχει κάνει η Ελένη Δραγώνα.

Αντιγράφω ένα απόσπασμα από το εισαγωγικό κείμενο της Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη, τ. διευθύντριας του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών: «Η ιστορία του κάθε τόπου, οι άνθρωποι που τον κατοικούν, οι μνήμες που μεταφέρουν, η πίστη που τους οπλίζει, η γλώσσα και οι αφηγήσεις που διασώζουν, το εορτολόγιο που τηρούν, τα άρρητα σύμβολα που όλοι γνωρίζουν, το τοπίο που ατενίζουν, οι εναλλαγές των εποχών του χρόνου που βιώνουν, οι τόνοι του πρασίνου, το ποσοστό υγρασίας, οι μυρωδιές, η αφή, οι γεύσεις του, αποτελούν ζωτικά στοιχεία και προϋποθέσεις για τη γένεση και την ανάπτυξη σ’ έναν τόπο ενός πολιτισμού με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα.

Για το μεσογειακό πολιτισμό και την Ελλάδα ειδικότερα, η ελιά δεν αποτελεί απλά σύμβολο γεωγραφίας, ειρήνης ή ευημερίας, αλλά αναπόσπαστο μέρος αυτού του πολιτισμού. Περισσότερο από φυσικό γνώρισμα του τοπίου, συχνά γίνεται η ίδια το τοπίο, ορίζοντας τη λιτή γεωγραφία του. Αναγνωρίσιμο στοιχείο της μεσογειακής τέχνης, αποτελεί παράλληλα εκφραστικό μέσο που συνενώνει διαφορετικούς τόπους, εποχές και τεχνοτροπίες υπό το πρίσμα ενός κοινού συμβολισμού, οικείο εικαστικό αλφαβητάριο του ελληνικού χώρου και χρόνου. Μινωικές τοιχογραφίες, γεωργικές ή μυθολογικές σκηνές σε μελανόμορφα αγγεία, ένας λιτός κότινος ως ακριβό σύμβολο νίκης, ακοίμητα καντήλια σε απλά νοικοκυριά και ταπεινές κολυμπήθρες, αδρά σαπούνια και βαφτιστικά λαδόπανα που μυρίζουν ανεπαίσθητα αγουρέλαιο, μιλούν με ευφράδεια και αμεσότητα για τον πολιτισμό της ελιάς, για το εύρος, τη σημασία και τις προεκτάσεις του πέρα από τις περιγραφές και τις λέξεις».

Π.Σ