Στην Αγιάσο η τέχνη της αγγειοπλαστικής ξεκίνησε, σύμφωνα με την παράδοση, από τους τεχνίτες που κατασκεύαζαν μικρά πήλινα αγγεία για τη μεταφορά του αγιάσματος στο ιερό προσκύνημα της Παναγίας της Αγιάσου. Επιπλέον, μεγάλη είναι η παράδοση του χωριού και στην ξυλογλυπτική, αφού η τέχνη αυτή ανθούσε μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα και τα περισσότερα δείγματα ξυλόγλυπτων επίπλων που υπάρχουν και έχουν κατασκευασθεί στη Λέσβο προέρχονται από εδώ. Σήμερα, υπάρχουν αρκετά καταστήματα και εργαστήρια κεραμικών ειδών και ξυλογλυπτικής, νεώτερων τεχνιτών τόσο σε ολόκληρη τη Λέσβο, όσο και στο ίδιο το χωριό.
Ωστόσο, δε θα πρέπει να ξεχνά κανείς τους τεχνίτες της «παλιάς γενιάς», αυτούς που μετέδωσαν, σε πολλές περιπτώσεις, την τέχνη τους και στους νεώτερους…


Γιάννης Χατζηγιάννης
«Ασχολούμαι με την κεραμική από τότε που γεννήθηκα»

Ο Γιάννης Χατζηγιάννης ασχολείται με την κεραμική «από τότε που γεννήθηκε», όπως λέει, αφού από μικρό παιδί βοηθούσε τον πατέρα του, στο μαγαζί που εκείνος είχε ανοίξει το 1926 στην Αγιάσο, όταν ήρθε πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία. Σήμερα, 76 ετών πλέον, έχει συνταξιοδοτηθεί. Ωστόσο, παρ’ όλο που πριν 12 χρόνια είχε ένα ατύχημα, το οποίο τον δυσκολεύει στη δουλειά του, το μεράκι του και η αγάπη του για την τέχνη είναι τέτοια, ώστε συνεχίζει να δημιουργεί ακόμη και τώρα, βοηθώντας πλέον το γιο του Δημήτρη στο εργαστήρι, που είναι παράλληλα και το μαγαζί του.

Η τέχνη της κεραμικής είναι στην οικογένεια του κ. Γιάννη από τα χρόνια του παππού του, πριν από το 1900. Από τότε πάει από πατέρα σε γιο, αφού η οικογένεια Χατζηγιάννη είναι, ίσως, από τις παλαιότερες που συνεχίζουν μέχρι σήμερα την τέχνη αυτή. Καθώς θυμάται τα πρώτα χρόνια της δουλειάς, ο κ. Γιάννης λέει: «Παλιότερα, υπήρχαν πολλοί κεραμίστες στην Αγιάσο, περίπου 10. “Tσουκαλάδες” τους έλεγαν, αφού αυτοί έφτιαχναν τα τσουκάλια, αλλά και τους σωλήνες για το νερό, που ακόμη γίνονταν από πηλό, από τα αρχαία ακόμη χρόνια. Στη συνέχεια, με την Κατοχή και τον Εμφύλιο, περάσαμε δύσκολα χρόνια. Ωστόσο, όταν δούλευε ο πατέρας μου ακόμη, μεταπολεμικά, η κεραμική γνώρισε άνθιση. Μέχρι τότε, η Ελλάδα ακόμη δεν είχε κεραμική, εκτός από τα μελανόμορφα δοχεία.»
Ο κ. Γιάννης, στα πολλά χρόνια της δουλειάς του, εκτός από την κατασκευή κεραμικών έχει συμβάλει κατά πολύ και στη διάδοση της τέχνης αυτής, αφού για χρόνια δίδασκε σε σεμινάρια της Νομαρχιακής Επιτροπής Λαϊκής Επιμόρφωσης (ΝΕΛΕ) Λέσβου, έχοντας «βγάλει», όπως λέει ο ίδιος, γύρω στους 10 νέους κεραμίστες. Έχει συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις και διαγωνισμούς κεραμικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με σημαντικότερη στιγμή αυτή της διάκρισής του σε διαγωνισμό στο Μιλάνο, το 1961, όπου το γλυπτό του «Σύνθεση πουλιών», απέσπασε το Α΄ Βραβείο. Επιπλέον, έχει επισκεφθεί και το Πανεπιστήμιο της Αττάλειας στην Τουρκία, μετά από επίσημη πρόσκληση που του έγινε από εκεί.


Η παράδοση συνεχίζεται…
Σήμερα, το παλιό μαγαζί του πατέρα του δε λειτουργεί πια και ο κ. Γιάννης βοηθάει το γιο του, Δημήτρη, ο οποίος «είναι καλύτερος από τον ίδιο», όπως λέει, στο εργαστήρι που λειτουργεί τα τελευταία 10 χρόνια.
«Είμαστε γνωστοί, αφού η οικογένειά μας έχει μεγάλη ιστορία στην κεραμική και για τον πατέρα μου έχουν γραφτεί πολλά βιβλία», λέει ο Δημήτρης Χατζηγιάννης, ο οποίος, παρ’ όλο που είναι γυμναστής, ασχολήθηκε με την τέχνη του πατέρα του επειδή του άρεσε - αφού τον βοηθούσε από οκτώ χρονών - συνεχίζοντας έτσι την τέταρτη γενιά κεραμιστών της οικογένειας. «Πάντως, είναι μια τέχνη που θέλει υπομονή και έχει πολλά έξοδα», συμπληρώνει.
Στο μαγαζί τους, μπορεί κανείς να βρει σκεύη οικιακής χρήσης, όπως κανάτες, πιάτα, γαβάθες, κούπες για κρασί κ.λπ., αλλά και διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα και κοσμήματα.
«Ό,τι βάζει ο νους του ανθρώπου, έχει γίνει εδώ», λέει ο κ. Γιάννης. Η δική του κλίση, πάντως, ήταν πάντα η γλυπτική. «Μου αρέσει να συνδυάζω τη γλυπτική με τον τροχό», λέει. Τα γλυπτά του είναι κυρίως ανθρώπινες μορφές ή μορφές ζώων, ενώ όλες οι παραστάσεις που απεικονίζονται στα αντικείμενα που κατασκευάζει, προέρχονται από τη φαντασία του.

Η τέχνη αυτή πέρασε…
Πάντως, ο κ. Γιάννης λέει ότι η δουλειά του κεραμίστα είναι δύσκολη σήμερα, αφού ίσα που βγαίνει το μεροκάματο. «Παλιότερα δεν υπήρχε το ΙΚΑ και διάφορα άλλα έξοδα και τα μεροκάματα ήταν φτηνά, όλα τα φτιάχναμε μόνοι μας, τώρα δεν μπορείς να προσλάβεις βοηθούς εύκολα…», λέει. «Επιπλέον, τα χωριά είναι περιορισμένα, το καλοκαίρι υπάρχει κάποια κίνηση, αλλά το χειμώνα απλά δουλεύουμε την παραγωγή και έχουμε ελάχιστους επισκέπτες.»
«Η τέχνη αυτή πέρασε…», λέει ο κ. Γιάννης. «Άλλες φορές έχει άνοδο, άλλες το αντίθετο. Το χειροποίητο πάει να σβήσει, γιατί σήμερα λειτουργούν εργοστάσια, τα οποία έχουν όλα τα απαραίτητα μηχανήματα, όπως την πρέσα, η οποία μπορεί να βγάζει μέχρι και 10.000 κομμάτια την ημέρα. Είναι, πάντως, μια τέχνη ατελείωτη, αρκεί να έχεις φαντασία και να δουλεύει το μυαλό σου…»
Το Γιάννη Χατζηγιάννη και το γιο του, Δημήτρη, μπορεί κανείς να τους βρει στο μαγαζί τους στην είσοδο της Αγιάσου και στα τηλέφωνα 22520 23206 και 6936-795230. H ιστοσελίδα τους είναι www.hatzigiannis.equal-elva.net και τα e-mail επικοινωνίας Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. και Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..


Δημήτρης Καμαρός:
«Πατριάρχης» της ντόπιας ξυλογλυπτικής

Ο Δημήτρης Καμαρός, σήμερα 75 ετών, έχοντας παππού ξυλογλύπτη και πατέρα υλοτόμο μαθήτευσε από μικρός, όσο πήγαινε ακόμη σχολείο, πλάι σε διάφορους ξυλουργούς της Αγιάσου. Παρ’ όλο που κανείς από αυτούς δεν έκανε ξυλόγλυπτες κατασκευές, η αγάπη του για τα ξυλόγλυπτα ήταν τόσο μεγάλη, ώστε από νωρίς έφτιαξε το πρώτο το έργο με ένα μαχαίρι.

Αργότερα, το 1949, ο κ. Δημήτρης άνοιξε το δικό του εργαστήριο, στο οποίο αναλάμβανε όλων των ειδών τις ξυλουργικές εργασίες, ενώ σύντομα άρχισε να κατασκευάζει τα πρώτα του έπιπλα κάνοντας παράλληλα και επισκευές παλιών. Η μελέτη των παλιών ξυλόγλυπτων επίπλων ήταν αυτή που τον οδήγησε στο να αρχίσει να προσθέτει ξυλόγλυπτα τμήματα στις δικές του κατασκευές. «Το Μεσοπόλεμο, ποιος κοίταζε για έπιπλα;», λέει ο κ. Δημήτρης. «Μετά από τον Εμφύλιο, αρχίσαμε να φτιάχνουμε το απλό έπιπλο. Από την αρχή λίγοι έπαιρναν το σκαλιστό. Σιγά-σιγά, η τέχνη επεκτάθηκε από το χωριό στο νησί, σε όλη τη χώρα και στο εξωτερικό…»
Το 1960 κατασκεύασε, πλέον, τα πρώτα αποκλειστικά ξυλόγλυπτα έργα, αλλά και τα πρώτα έπιπλα, καταλήγοντας από τη δεκαετία του ‘70 να παράγει μόνο ξυλόγλυπτα παραδοσιακά έπιπλα, έχοντας αποκτήσει και κατοχυρώσει το δικό του ξεχωριστό ύφος, το οποίο τον έχει κάνει γνωστό σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Το 95% των κατασκευών του είναι από καρυδιά, το «βασιλιά του ξύλου», όπως τη λέει ο ίδιος. «Δουλεύουμε κυρίως με ντόπια καρυδιά, ώστε να μένουν τα λεφτά στον τόπο. Πάει από τον αγρότη στον αγωγιάτη και μετά στον ξυλογλύπτη, είναι ένας κύκλος ο οποίος αλλιώς θα σπάσει…»


Λόγω κρίσης
Το 1974 ο κ. Δημήτρης έφτασε πολύ κοντά σε μία μεγάλη ευκαιρία, αφού του χορηγήθηκε από τον Ελληνικό Οργανισμό Μικρών - Μεσαίων Επιχειρήσεων (ΕΟΜΜΕΧ) υποτροφία για σπουδές στη Σουηδία. Δυστυχώς, λόγω της κρίσης του Κυπριακού και της έντασης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, δεν κατάφερε να πάει. Άρχισε, ωστόσο, να συμμετέχει σε διάφορα προγράμματα μαθητείας του ΕΟΜΜΕΧ και των ΝΕΛΕ, ενώ στο εργαστήριό του μαθήτευσαν αρκετοί νέοι τεχνίτες, οι οποίοι στη συνέχεια άνοιξαν τα δικά τους εργαστήρια.
Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί τον αποκαλούν «πατριάρχη» της ντόπιας ξυλογλυπτικής, αφού, όπως λέει ο ίδιος, έχει μάθει την τέχνη του σε πολλούς νεώτερους τεχνίτες. «Νιώθω ηθικά ικανοποιημένος, γιατί μπόρεσα να δώσω στον τόπο μου την τέχνη αυτή», λέει ο κ. Δημήτρης. «Μακάρι και άλλα παιδιά να μπορέσουν να προσφέρουν κάτι ανάλογο στον τόπο μας…»

Δίνοντας ευκαιρίες απασχόλησης…
Λόγω της μεγάλης ζήτησης που είχε η δουλειά του μέσα στη δεκαετία του ‘80, ο κ. Δημήτρης μετέτρεψε την ατομική επιχείρησή του σε εταιρεία, η οποία έφτανε να απασχολεί μέχρι και 18 εργαζομένους, δημιουργώντας ευκαιρίες απασχόλησης για πολλούς νέους της περιοχής.
Τα τελευταία 13 χρόνια την εταιρεία έχει αναλάβει ο γιος του Χαράλαμπος, ο οποίος από μικρός ασχολήθηκε με την τέχνη του πατέρα του, αφού ο ίδιος ο κ. Δημήτρης έχει συνταξιοδοτηθεί. Ωστόσο, όλα αυτά τα χρόνια της δουλειάς του ο κ. Δημήτρης έχει κατασκευάσει - και συνεχίζει να κατασκευάζει - κάθε είδους έπιπλα οικιακής χρήσης, αλλά και έπιπλα για εκκλησίες, τα οποία έχουν ταξιδέψει σε όλο το εξωτερικό, «από την Ιαπωνία μέχρι την Αμερική και από τη Ζιμπάμπουε μέχρι την Αγγλία». Σύμφωνα με το Χαράλαμπο Καμαρό, τα σχέδια που χρησιμοποιούν προέρχονται συνήθως από παλιά έπιπλα που υπάρχουν στο νησί, ενώ τα έπιπλα κατασκευάζονται μέσω παραγγελίας, κατά τις απαιτήσεις των πελατών.
Ο κ. Δημήτρης έχει, πάντως, συμμετάσχει και σε αρκετές εκθέσεις στην Ελλάδα, ενώ για τη δουλειά του και τον ίδιο έχουν γίνει εκτενείς αναφορές σε εφημερίδες και περιοδικά, αλλά και διαφημιστικά φυλλάδια της περιοχής.
«Σήμερα έχει εκλείψει το επάγγελμα», λέει ο κ. Δημήτρης. «Εμένα, όμως, εξακολουθεί να μου αρέσει η τέχνη του ξυλογλύπτη, για την οποία έχω ταλαιπωρήσει και την οικογένειά μου, αφού η αγάπη μου είναι μεγάλη. Είναι έρωτας…»
Το εργαστήρι και μαγαζί της οικογένειας Καμαρού βρίσκεται λίγο πιο πάνω από το Αναγνωστήριο της Αγιάσου (τηλ. 22520 22213 & 22350). Η ιστοσελίδα της εταιρείας είναι www.e-lesvos.net/kamaros και το e-mail Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. .