Το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης έχει πάρει πολύ μεγάλες διαστάσεις. Τα νησιά του Αιγαίου ως παραμεθόριος περιοχή αποτελούν την «πρώτη» είσοδο των λαθρομεταναστών στην Ελλάδα (επομένως και στην Ευρώπη) και το «τελευταίο σύνορο» της Ελλάδας με την Τουρκία (η οποία σε αντίθεση με την Ελλάδα, δεν ακολουθεί την ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική).
Στο νησί της Λέσβου, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες για το 2008, αποβιβάστηκαν 13.252 λαθρομετανάστες από τα παράλια της Τουρκίας, που κατάγονταν κυρίως από το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, αλλά και τα παλαιστινιακά εδάφη, περιοχές που δοκιμάζονται από διώξεις, πολέμους και εμφύλιες διαμάχες.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω, διεξήχθη έρευνα με αντικείμενο τις στάσεις των κατοίκων της Λέσβου απέναντι στους μετανάστες, τις απόψεις τους για τη μεταναστευτική πολιτική και τις συμπεριφορές που διαμορφώνουν απέναντί τους.
Το μεγάλο κύμα λαθρομεταναστών που αποβιβάζεται και διαμένει προσωρινά στο νησί θα μπορούσε να οδηγεί στην ολοένα και μεγαλύτερη εξοικείωση των κατοίκων με το φαινόμενο αυτό και τους ίδιους τους μετανάστες. Αντίθετα, όμως, φαίνεται να τους δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια και καχυποψία. Οι λαθρομετανάστες που έρχονται από τα τουρκικά παράλια θεωρούνται/αντιμετωπίζονται ως «εισβολείς» από τους ντόπιους.
Οι μετανάστες είναι μία μειονοτική ομάδα που πολύ συχνά αποτελεί αντικείμενο υποτίμησης από την πλειονοτική ομάδα. Η τοπική κοινωνία νιώθει απειλή χωρίς αυτή να διακρίνεται/διαχωρίζεται σε οικονομικό-εργασιακό και σε πολιτισμικό επίπεδο, αλλά διευρύνεται σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς τους.
Συμπεριφορές όπως ο ρατσισμός, η προκατάληψη, τα στερεότυπα και η ξενοφοβία εμφανίζονται σε ιδιαίτερα μεγάλο βαθμό και ενισχύονται από την έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα: ανεργία και οικονομική κρίση. Συναισθήματα όπως η ζήλια, ο φόβος, ο θυμός αποτελούν παράγοντες που δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη υγιών σχέσεων με τους μετανάστες, τους καθιστούν την «πηγή του κακού».
Σύμφωνα με την υπόθεση του κοινωνικού ψυχολόγου G. Allport, ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί η σύγκρουση μεταξύ ομάδων και να βελτιωθούν οι δι-ομαδικές σχέσεις είναι η επαφή μεταξύ των ομάδων, διότι η γνώση που επέρχεται μέσω της επαφής, μπορεί να αμβλύνει τα στερεότυπα, να μειώσει την προκατάληψη και να βελτιώσει τις δι-ομαδικές σχέσεις. Παρ’ όλα αυτά, όμως, οι ντόπιοι εμμένουν σε γενικές γραμμές σε μία αποστασιοποιημένη θέση από τους μετανάστες και διατηρούν αρνητική στάση απέναντί τους, χωρίς να επιθυμούν ιδιαίτερες σχέσεις και επαφές με αυτήν την εξωομάδα.

* Η Ρίτα Φιρίγγου είναι ψυχολόγος στο Συμβουλευτικό Σταθμό του Πανεπιστημίου Αιγαίου.