Ποιο είναι το τίμημα της οικονομικής κρίσης; Τι θα πει «πτωχεύσαμε», πώς φαντάζεται κανείς τον εαυτό του μέσα στον ορίζοντα της απειλής, της στέρησης και της καινούργιας ζωής που αναμφίβολα θα ‘ρθει;
Σε πλήρη σύγχυση, οι άνθρωποι της πατρίδας μας αφήνουν τις φαντασιώσεις να πλημμυρίσουν το μυαλό τους και να σκοτίσουν την ψυχή τους, αχρηστεύοντας το βασικότερο μηχανισμό ψυχικής επιβίωσης που είναι η ελπίδα.
Μια βασική έννοια πλανιέται στο νου του απλού ανθρώπου. Ποιος φταίει; Φυσικά αυτό το ερώτημα πρακτικά δεν έχει σημασία. Για την ψυχική, όμως, ισορροπία του ατόμου, που έχει μάθει να ακολουθεί το νόμο του αιτίου - αιτιατού, έχει φοβερά μεγάλη επιρροή, τόσο στα βιώματα όσο και στη συμπεριφορά του. Ο άνθρωπος είναι αδύνατο να δημιουργήσει όταν έχει αρνητικά βιώματα. Αυτήν τη στιγμή μέσα μας υπάρχει αμφιβολία, οργή και αγανάκτηση. Η «μάζα» θέλει να εκδικηθεί. Όμως, αυτό σημαίνει ότι θέλει να τα βάλει μ’ ένα σύστημα που η ίδια δημιούργησε, ένα κατασκεύασμα μίας σαθρής ψήφου που κάθε φορά αρνείται, για να την επαναλάβει με τον ίδιο μηχανισμό και νοοτροπία.
Σ’ αυτά που γίνονται ακόμα και τελείως καλοπροαίρετα, διαβλέπω μια βασική σύγκρουση, μια λογική αντίφαση. Βρίσκεται στον τρόπο ανακατανομής του πλούτου.
Όλο το σκεπτικό του σχεδίου διάσωσης και εφαρμογής του προγράμματος σταθερότητας βασίζεται σε δύο πυλώνες. Πρώτον, ότι ο λαός που καλείται να το εφαρμόσει είναι χωρισμένος σε κοινωνικά στρώματα με συγκρουόμενα συμφέροντα. Δεύτερον, οι φτωχοί εξαθλιώνονται, οι μεσαίοι φτωχαίνουν και οι πλούσιοι δεν ενοχλούνται. Ίσως οι τελευταίοι κατεβαίνουν μια κλίμακα, αλλά ο αθροισμένος πλούτος τους ούτε καν αντιλαμβάνεται την απώλεια μερικών χιλιάδων ευρώ.
Η βασική παρανόηση βρίσκεται στο σημείο αυτό. Οι πολιτικοί στο όνομα της ισονομίας παρουσιάζουν την ανάγκη καθολικής προσφοράς ανάλογα, λένε, με τις δυνατότητες του καθενός. Ξεχνούν, όμως, ότι υπάρχουν άνθρωποι που αυτήν τη στιγμή δεν έχουν καμμιά απολύτως δυνατότητα να δώσουν. Αντίθετα, πρέπει να πάρουν.
Στο σύστημα που εξυπηρετούμε και που - όπως φαίνεται - είναι θνησιγενές, όλα βασίζονται στο κέρδος. Έτσι τώρα, κάποιοι λίγοι θα γίνουν πλουσιότεροι και ο λαός φτωχότερος. Η αντίφαση βρίσκεται στο βασικό ερώτημα. Είναι δυνατόν να λιγοστέψουν οι φτωχοί χωρίς ανακατανομή του πλούτου; Δυστυχώς, όμως, ζούμε σε ένα σύστημα του οποίου η βασική φιλοσοφία είναι να αυξάνουν τα «αρπακτικά» βασισμένα στην «ταπεινωτική» σιωπή των αμνών και την αδυναμία τους να αμυνθούν.
Ο νόμος του ισχυροτέρου, αυτό το καθεστώς της ζούγκλας, αχρηστεύει κάθε προσπάθεια και κάθε κίνημα για να βγει από τη δεινή θέση που βρίσκεται σήμερα η πατρίδα μας. Ποιος μπορεί να αντιμετωπίσει πολιτικά αυτό το κατεστημένο επί δεκαετίες πολιτικό σκηνικό, όπου η δημοκρατία των λαών έχει αντικατασταθεί από την επικυριαρχία των κομμάτων; Ποιος μπορεί να τα βάλει με τους κολοσσούς του χρήματος, τους οίκους αξιολόγησης, τους χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς και τα μονοπώλια;
Ίσως τελευταία το ίδιο αυτό σύστημα αυτομπλοκάρισε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το οικονομικό χάος που ζούμε στις μέρες μας.
Ίσως απλά να είμαστε «στο τέλος ενός συστήματος που απέτυχε, στο τέλος μιας εποχής».
Ό,τι, όμως, κι αν συμβαίνει στο μακρο- ή μικροοικονομικό κόσμο των αριθμών, το σίγουρο είναι ότι η ψυχή μας ακολουθεί άλλους δρόμους.
Προσπάθησαν να μας πείσουν ότι το χρήμα φέρνει την ευτυχία.
Η αύξηση, όμως, των νευρώσεων, της εγκληματικότητας των αυτοκτονιών, της εξάπλωσης των ναρκωτικών, άλλα δείχνει.
Φαίνεται πως οι δείκτες της ευτυχίας δεν είναι οικονομικοί. Η αρμονία στην ψυχή του ανθρώπου βρίσκεται σ’ ένα ισορροπημένο μείγμα οικονομικής ευμάρειας, προσωπικών και κοινωνικών αξιών και ενός άλλου δικαιότερου μηχανισμού άσκησης της δημοκρατίας και της πολιτικής.