Ο Τζόναθαν Νουνέζ από τη Νέα Υόρκη ήταν μόλις οχτώ μηνών όταν εκδήλωσε οξεία ηπατική ανεπάρκεια. Η ζωή του μπορούσε να σωθεί μόνο μέσω μιας ταχύτατης μεταμόσχευσης ήπατος. Σήμερα, ύστερα από τρία χρόνια, το σώμα του μικρού παιδιού εξαπέλυσε επίθεση στο μεταμοσχευμένο ήπαρ, προκαλώντας σοβαρές βλάβες. Σε αυτές τις περιπτώσεις η κατάληξη συνήθως είναι ολέθρια. Oι γιατροί, ωστόσο, περίμεναν αυτή την εξέλιξη, καθώς δεν είχε αφαιρεθεί από το αγόρι όλο το δικό του ήπαρ. Μετά την εγχείρηση στην οποία υποβλήθηκε, το ήπαρ του αποτελούνταν πλέον από ένα υγιές μισό ήπαρ δωρητή και το τμήμα του δικού του ήπατος που είχε παραμείνει ανέπαφο.

Βαθμιαία, οι γιατροί ελάττωναν την ποσότητα των φαρμάκων που χορηγούσαν στο αγόρι. Παράλληλα, το ανοσοποιητικό του σύστημα διέλυε σιγά-σιγά το ξένο ήπαρ, ενώ το δικό του αναπτυσσόταν κανονικά, επωμιζόμενο εκ νέου τις σημαντικές λειτουργίες που επιτελούσε.
Με λίγα λόγια, το μεταμοσχευθέν ήπαρ δεν ήταν πλέον απαραίτητο.
Αυτή η τόσο ασυνήθιστη ετερογενής, όπως ονομάζεται, μεταμόσχευση ήπατος συμβαίνει πολύ σπάνια. Όμως, σε αυτό τον εξαιρετικά περιορισμένο αριθμό ασθενών που μπορεί να γίνει - και κατ’ εξοχήν στα παιδιά - παρέχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα: μια φυσιολογική ζωή χωρίς επιζήμια ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.
Πολύ συχνά, τα παιδιά τα καταφέρνουν καλύτερα από τους ενήλικες ύστερα από μια ετερογενή μεταμόσχευση. Κι αυτό γίνεται διότι το ήπαρ ενός παιδιού αναρρώνει ευκολότερα από ενός ενήλικα. Όμως αυτή η μέθοδος μεταμόσχευσης αποδίδει μόνο σε ασθενείς που πάσχουν από οξεία ηπατική ανεπάρκεια. Αντιθέτως, δε λειτουργεί σε εκείνους που το ήπαρ έχει εν μέρει καταστραφεί από καρκίνο, ηπατίτιδα ή χρόνιες βλάβες. Η εν λόγω μέθοδος μεταμόσχευσης, παρ’ όλο που την τελευταία 20ετία καθίσταται σταδιακά όλο και πιο ακριβής, δεν παύει να θεωρείται ριψοκίνδυνη επέμβαση, συνδεδεμένη με κινδύνους επιπλοκών και παρενεργειών. Γι’ αυτό ελάχιστοι είναι οι ασθενείς που, παρά το γεγονός ότι χρειάζονται μεταμόσχευση ήπατος, κρίνονται εν τέλει κατάλληλοι για να υποβληθούν σε αυτή την επέμβαση. Μείζον πρόβλημα θεωρείται η διάρκειά της, που μπορεί να υπερβεί τις 12 ώρες, το διπλάσιο δηλαδή χρόνο μιας κανονικής μεταμόσχευσης ήπατος.

Μακράς διάρκειας επέμβαση συνεπάγεται τη χορήγηση στον ασθενή μεγάλων ποσοτήτων υγρών ενδοφλεβίως, κάτι που ειδικά τα παιδιά με ηπατικές βλάβες δεν αντέχουν εύκολα, καθώς μπορεί να δημιουργηθούν θανάσιμα οιδήματα στον εγκέφαλο.
Σήμερα μπορούν να μεταμοσχευθούν τεμάχια ήπατος και από ζώντες δωρητές/δότες. Εξέλιξη που μειώνει δραστικά τη θνησιμότητα των ατόμων - ειδικά των παιδιών - που βρίσκονται στις λίστες αναμονής. Ένας ζων δωρητής/δότης χειρουργείται και του αφαιρείται ένα μέρος του υγιούς ήπατος, καθώς το εναπομείναν τμήμα θεωρείται αρκετό να καλύψει τις ζωτικές ανάγκες ενός οργανισμού δίχως προβλήματα υγείας.
Η ηπατική ανεπάρκεια και οι ασθένειες του ήπατος είναι πολύ συχνές, με αποτέλεσμα να μην καλύπτεται η ζήτηση αποκλειστικά από όργανα δωρητών. Υπάρχει η ελπίδα πως στο μέλλον θα καταστεί δυνατή η δημιουργία ολόκληρου ήπατος από βλαστοκύτταρα που θα έχουν καλλιεργηθεί εργαστηριακά. Ερευνητές στο Newcastle δημιούργησαν ένα σύνολο ηπατικών κυττάρων σε μέγεθος γραμματόσημου, που προέκυψαν από την καλλιέργεια βλαστοκυττάρων εμβρύων στο εργαστήριο. Το 2010 οι ερευνητές έδειξαν πως είναι σε θέση να πάρουν κύτταρα από την επιδερμίδα ενός ασθενούς και να τα μετατρέψουν σε ηπατικά. Οι προκλήσεις του μέλλοντος, ωστόσο, είναι ακόμη μεγαλύτερες. Αυτές συνίστανται στη μεταμόχευση σε ασθενείς των συνθετικών ηπατικών κυττάρων, ικανών να εκτελέσουν όλες τις λειτουργίες του ήπατος. Έτσι κάποια ημέρα οι μεταμοσχεύσεις ήπατος θα αποτελούν παρελθόν.


To υγιές τμήμα του ήπατος παραμένει (επάνω αριστερά). Το άρρωστο τμήμα του ήπατος αφαιρείται (επάνω δεξιά). Το ήπαρ του δωρητή/δότη (κάτω δεξιά)

Η ετερογενής μεταμόσχευση ήπατος συνίσταται στην τοποθέτηση στο σώμα του ασθενούς ενός τμήματος του ήπατος του δωρητή/δότη, το οποίο μπορεί ύστερα να επωμιστεί την εργασία του άρρωστου ήπατος ή να αντικαταστήσει το κομμάτι του ήπατος που έχει αφαιρεθεί. Καθώς το άρρωστο ήπαρ αρχίζει να αναρρώνει, διακόπτεται η θεραπευτική αγωγή χορήγησης ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων. Τότε, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται στο μεταμοσχευθέν ήπαρ, που εξαφανίζεται όταν το παλαιό ήπαρ αναρρώσει και επανακάμψει στο φυσιολογικό του μέγεθος.

* ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 'SCIENCE ILLUSTRATED'