Δεν ξέρω αν υπάρχουν στην υπόλοιπη Ελλάδα άλλοι πνευματικοί άνθρωποι με συνεχή παρουσία που αριθμεί 72 χρόνια. Και αν υπάρχουν, φαντάζομαι θα είναι λίγοι, και οι γενέθλιοι τόποι τους πραγματικά τυχεροί. Το νησί μας μπορεί να υπερηφανεύεται ότι στα χώματά του γεννήθηκε, δημιούργησε και εξακολουθεί να κρατά ψηλά τη σημαία των γραμμάτων ένας σημαντικός δημιουργός. Ο Τάκης Χατζηαναγνώστου σε ηλικία μόλις 14 ετών, από τα μαθητικά θρανία, άρχισε τη δημοσίευση στίχων, διηγημάτων και μικρών μελετών γύρω από θέματα λογοτεχνίας σε εφημερίδες της Μυτιλήνης. Από τη χρονιά αυτή και μέχρι σήμερα είναι συνεχώς παρών στην πνευματική και πολιτιστική ζωή του τόπου, της Ελλάδας ευρύτερα, με τα δεκάδες βιβλία του, τα κινηματογραφικά σενάρια, τα θεατρικά έργα, τις διασκευές για την τηλεόραση, τις μελέτες και τα άρθρα του, τις διαλέξεις, τις εκδόσεις περιοδικών, τη δημιουργία της Λεσβιακής Παροικίας και τόσα άλλα. Τα βιβλία του δέχτηκαν πλήθος θετικών κριτικών, πολλά μεταφράστηκαν στο εξωτερικό, πολλά βραβεύτηκαν.
Πριν λίγες μέρες από ένα λεσβιακό οίκο, τις Εκδόσεις «Αιολίδα» (της «Επικοινωνίας Α.Ε.»), κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο του Τάκη Χατζηαναγνώστου με τον τίτλο «Ένα παρελθόν χωρίς μέλλον». Στις 252 σελίδες του και στα  39 κεφάλαιά του, ο εκλεκτός συμπατριώτης μας καταθέτει μια σειρά από αναμνήσεις από τη μακρά θητεία του στα Ελληνικά Γράμματα. Με τη γνωστή του συγγραφική άνεση και ένα λόγο που ρέει αβίαστα περιδιαβαίνει μισό αιώνα και επιλέγει γεγονότα και πρόσωπα αξιομνημόνευτα.
Για το βιβλίο αυτό, που σίγουρα έχει τη θέση του στην ιστορία των γραμμάτων μας, αλλά και γενικότερα για τα πνευματικά πράγματα, μιλάμε με τον Τάκη Χατζηαναγνώστου.


Κύριε Χατζηαναγνώστου, θα ξεκινήσω με μια ερώτηση που μπορεί να φαίνεται κοινότυπη, αλλά  νομίζω ότι για το πρόσωπό σας έχει ιδιαίτερο νόημα: έχετε χρόνια στα Ελληνικά Γράμματα· έχετε εκδώσει 40 περίπου βιβλία· έχετε γράψει έργα για το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση· έχετε δημοσιεύσει αναρίθμητα άρθρα στον περιοδικό και ημερήσιο Τύπο· και, όπως διαβάζουμε στο νέο σας βιβλίο, άλλα έξι ολοκληρωμένα βιβλία σας βρίσκονται στο στάδιο της έκδοσης. Αλήθεια, γιατί γράφετε;
«Να μια ερώτηση που με αιφνιδιάζει και που τη θεωρώ ισότιμη με μια άλλη, καθαρά υπαρξιακή: Αλήθεια, γιατί ζω; Ναι, αγαπητέ μου, το γράψιμο για μένα είναι κατά κάποιο τρόπο η έννοια της ζωής. Στο καινούργιο μου βιβλίο, όπου αναψηλαφώ όλη μου τη θητεία στα Ελληνικά Γράμματα, επισημαίνω (κεφ. 2) τον ανεμοστρόβιλο που με συνεπαίρνει κάποιες στιγμές και με σπρώχνει ν’ αρπάζω μολύβι και χαρτί και να καταχωρώ τα όσα βασανίζουν την ψυχή μου και θέλουν να βγουν στο φως. Μιλώ για τις εσωτερικές μου αγωνίες, τις ανησυχίες μου, τα όνειρά μου, τις απώτερες επιδιώξεις μου, αυτά που συνθέτουν τον κόσμο μου. Τώρα, το γιατί θέλω να τα εξωτερικεύσω είναι μια ιστορία που αφορά στο μηχανισμό του ψυχισμού μου. Είναι μια ανάγκη. Είναι μια αναπνοή. Έτσι ζω.»

Η γραφή για σας είναι μια επίπονη διαδικασία, μια οδύνη, ή γράφετε εύκολα και σχετικά αβίαστα;
«Όπως είπα πριν, το γράψιμο για μένα είναι μια αναπνοή. Ποτέ μια αναπνοή δε γίνεται βεβιασμένα. Αλλιώς, θα είμαι άρρωστος.»

Μήπως η μεγάλη συγγραφική υπερπαραγωγή είναι εις βάρος της ποιότητας;
«Ένας συγγραφέας με 72 χρόνια στον αγώνα της συγγραφής, δεν μπορεί να αντιμετωπίζει παρόμοιο πρόβλημα. Η γνώση, η πείρα, η ευσυνειδησία του δεν επιτρέπουν ελαφρότητες.»

Ο ρόλος του συγγραφέα
Γεννιέται κανένας συγγραφέας ή γίνεται; Ή, για να το πω αλλιώς, η συγγραφή είναι ταλέντο ή σπουδή, εξάσκηση και διαρκής εγρήγορση;
«Να μια ερώτηση στην οποία δεν ξέρω ν’ απαντήσω. Αν δεν έχεις μέσα σου κάτι να πεις, κι αν δε νιώθεις την ανάγκη να το πεις, τότε τι να πεις; Αλλά πάλι, κι αν έχεις, και δεν παλέψεις να το πεις, κι αν δεν ασκηθείς να το λες, πώς να φτάσεις στο επίπεδο εκείνο όπου θα συνειδητοποιείς ότι επιτελείς ένα χρέος;»

Τι σημαίνει για σας Λογοτεχνία, τέχνη ευρύτερα; Πώς νιώθετε σήμερα, 72 χρόνια αφότου βρεθήκατε στα μονοπάτια της;
«Πίστευα και πιστεύω πάντα ότι η Τέχνη γενικά είναι ένας δίαυλος επικοινωνίας των ανθρώπων, είτε ενεργητικά, είτε παθητικά. Αυτόν το στόχο τον επιτυγχάνει πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μορφή η Λογοτεχνία, ως τέχνη πιο προσβάσιμη από τους πολλούς. Έξαφνα, απ’ τη στιγμή που κυκλοφόρησε το τελευταίο μου βιβλίο, δέχομαι καθημερινά πολλά τηλεφωνήματα από διαφόρους που βρίσκουν στις σελίδες του κάποια πράγματα απ’ τη δική τους ιστορία, απ’ τη δική τους αίσθηση ζωής. Αυτή η επικοινωνία μου μαζί τους με συγκινεί ιδιαίτερα.»

Βασικός τροφοδότης της έμπνευσής σας είναι ο γενέθλιος τόπος σας, τα παιδικά και νεανικά σας χρόνια, οι γύρω σας, ή αλλάζετε ανάλογα με τις εποχές και τις καταστάσεις;
«Κάθε συγγραφέας βασικά αυτοβιογραφείται. Αλλά δε σημαίνει ότι μόνο η δική του ζωή πλουτίζει τις εμπειρίες του. Ο κόσμος γύρω μας είναι απέραντος. Και τα προβλήματά του ένας ολόκληρος ωκεανός…»

Ανάμεσα στα πολλά πεζογραφικά σας έργα ξεχωρίζουν και μερικά που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους. Μήπως μ’ αυτά ικανοποιείτε και μια δική σας παιδική πλευρά;
«Θα σας φανεί παράξενο αν σας πω ότι τα βιβλία αυτά τα έγραψα από μια αυξημένη ευθύνη απέναντι στο παιδί, ύστερα απ’ την έλευση στη ζωή των δικών μου παιδιών. Είδα πόσο πρόχειρα ήταν γραμμένα τα περισσότερα παιδικά βιβλία, τόσο σα μύθοι, όσο και σα γλώσσα, και σαν ιστορία. Είχα χρέος να κάνω κάτι, όσο μπορούσα πιο σωστό και υπεύθυνο. Να σκεφτείτε ότι το πρώτο μου παιδικό βιβλίο - ένα ιστορικό μυθιστόρημα, που τιμήθηκε και με πρώτο βραβείο - το έγραψα απ’ την αρχή τέσσερις φορές.»

Το όνειρο
Πόσο ικανοποιημένος είστε με το έργο σας; Πόσο κοντά φτάσατε σ’ αυτό που θα θέλατε;
«Απέχω ακόμα. Οι κορυφές δεν τελειώνουν ποτέ. Εκεί που λες ότι έφτασες, να και ξεπροβάλλει μια καινούργια. Θα την ανέβω κι αυτήν, φτάνει να είμαι γερός.»

Ποιο είναι το όνειρό σας; Τι δεν έχετε καταφέρει ακόμα;
«Στο βιβλίο μου που κυκλοφορεί, είναι εμφανέστατος ο καημός μου ότι δεν κατάφερα μέχρι τώρα να δω να ανεβαίνει σε αθηναϊκή σκηνή, από επαγγελματικό θίασο, κάποιο θεατρικό μου έργο, παρ’ όλο ότι έχω γραμμένα πάνω από 30. Το γεγονός δίνεται εκεί με λεπτομέρειες. Οι λόγοι; Πολλοί. Κυρίως διαδικαστικοί. Ονειρεύομαι πότε θα τα καταφέρω.»

Γνωρίσατε από κοντά όλα τα σημαντικά ονόματα των Λεσβιακών Γραμμάτων του περασμένου αιώνα. Ποιον ξεχωρίσατε ως συγγραφέα και ως άνθρωπο;
«Ανεπιφύλακτα τον Ηλία Βενέζη! Ήταν πράγματι μια ίσια ψυχή, άξια της αποστολή της και του προορισμού του.»