Ο μεγάλος μας ποιητής και πεζογράφος Ζαχαρίας Παπαντωνίου σε ένα διήγημά του, με τον τίτλο «Ο κ. Τμηματάρχης έρχεται», αφήνει να εννοηθεί πως η εξουσία μπορεί κυριολεκτικά να αποτελέσει πηγή ηδονής. Πολύ πιο καθαρά όμως το γράφει ο Μίλοβαν Τζίλας στο βιβλίο του «Συνομιλίες με τον Στάλιν», πως η εξουσία είναι η ηδονή των ηδονών. Πραγματικά κάθε εξουσία σου δίνει μια αίσθηση ηδονής, ακόμα και σε πολύ μικρότερη κλίμακα, να εξουσιάζεις φερ’ ειπείν την οικογένειά σου, μια σχολική τάξη, μια δημόσια υπηρεσία, ή έναν οργανισμό.
Από την άλλη μεριά είναι γενικώς αποδεκτό πως η εξουσία, ιδίως όταν απουσιάζει, ή όταν μπορεί να παρακαμφθεί κάποιος ουσιαστικός έλεγχος, μπορεί να σε διαφθείρει και φυσικά όσο πιο μακροχρόνια είναι η άσκηση της εξουσίας ή όσο πιο αμελής είναι ο έλεγχος, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες της διαφθοράς, με λογικό συμπέρασμα η απόλυτη εξουσία να διαφθείρει απόλυτα.
Λογική συνέπεια των παραπάνω είναι πως, εφόσον η υπέρτατη, η απόλυτη εξουσία, είναι πηγή απόλυτης και υπέρτατης ηδονής, όταν τη χάσεις, χάνεις τα πάντα, ακόμα και την υγεία σου. Αυτό το επιβεβαιώνουν οι πληροφορίες που μας δίνουν τα Μ.Μ.Ε., σύμφωνα με τις οποίες οι ανατραπέντες δικτάτορες, της Τυνησίας, Μπεν Άλι, και της Αιγύπτου, Μουμπάρακ, χάνοντας την εξουσία χάσανε και την υγεία τους. Ο πρώτος βρίσκεται σε κώμα σε νοσοκομείο της Τζέντας της Σαουδικής Αραβίας και ο δεύτερος κρύβεται σε άγνωστο ως τώρα καταφύγιο, αλλά οι φήμες επιμένουν πως η υγεία του είναι σοβαρά κλονισμένη. Όσο για τον «υπό ανατροπήν» Καντάφι, αυτός, κρίνοντας από όσα μας έδειξε η τηλεόραση, βρίσκεται ήδη σε κατάσταση μόνιμου και νοσηρού παραληρήματος.

Πραγματικό κατάντημα, δηλαδή, αυτών των άλλοτε πανίσχυρων ανθρώπων, που ήταν βέβαιοι, όχι μόνο πως θα μένανε ισοβίως στην εξουσία, αλλά ετοίμαζαν να τη μεταβιβάσουν στους γιους τους.
Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην Κεντρική Αμερική, έχουμε μιαν άλλη, πολύ παρήγορη προσέγγιση του προβλήματος «εξουσία». Στην πολιτεία του Μεξικού Τσιάπας εδώ και 15 χρόνια, δηλαδή από το 1994, δρα ο EZL (Ejército Zapatista de Liberación), δηλαδή ο Ζαπατιστικός Απελευθερωτικός Στρατός, ο οποίος όμως δεν επεδίωξε, ούτε επιδιώκει, να πάρει την εξουσία. Με τα όπλα και με την απλή παρουσία του, εμποδίζει τον μεξικανικό στρατό να καταστρέψει όσα φτιάχνουνε μόνοι τους και ακαθοδήγητοι οι κάτοικοι της περιοχής. Και φτιάχνουνε πολλά. Στην πολιτεία έχουν δημιουργηθεί 32 αυτόνομες και αυτοδιοικούμενες κοινότητες, που διοικούνται με γενικές συνελεύσεις των κατοίκων, συνελεύσεις που θυμίζουν τις αρχαίες «Εκκλησίες του Δήμου» και οι οποίες διαχειρίζονται την παραγωγή, χτίζουν νοσοκομεία και σχολεία, που μορφώνουν τους ως χτες αναλφάβητους χωρικούς.
Και για να γυρίσω στην παλιά μου αγάπη, στην αρχαία ελληνική σκέψη, υπενθυμίζω πως στην Αθηναϊκή Δημοκρατία, για να έχεις το δικαίωμα να είσαι υποψήφιος σε κάποιο δημόσιο αξίωμα, περνούσες από έξι δοκιμασίες, που γίνονταν οι τρεις από τη Βουλή και οι τρεις από τα Δικαστήρια. Έπρεπε να αποδείξεις πως είσαι γνήσιος Αθηναίος πολίτης, πως έχεις φερθεί καλά τους γονείς σου, πως κάνεις κάποια δουλειά από την οποία ζεις, πως δε χρωστάς στο Δημόσιο, ούτε έχεις καταδικαστεί για ατιμωτικό αδίκημα, πως έχει υπηρετήσει στο στρατό και έχεις πάρει μέρος σε εκστρατείες.

Επιπλέον, στην Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν μπορούσες να μείνεις σε ένα αξίωμα πάνω από ένα χρόνο, ούτε να εκλεγείς στο ίδιο αξίωμα δυο φορές στη σειρά. Έτσι, η εξουσία μοιραζόταν σε όλους τους πολίτες και κρατούσε πολύ λίγο, οπότε ο κατέχων οποιοδήποτε αξίωμα και να το ήθελε δεν πρόφταινε να δικτυωθεί, να στήσει μηχανισμούς διαπλοκής και να βάλει χέρι στο δημόσιο χρήμα.
Δεν παραγνωρίζω πως η Αθηναϊκή Δημοκρατία είχε ένα σωρό ελαττώματα: βασιζόταν στη δουλοκτησία, κρατούσε τις γυναίκες υποδουλωμένες, ήταν φιλοπόλεμη και επεκτατική, αλλά δεν ξεχνώ πως δημιούργησε θεσμούς σοφούς, πολύτιμους και με διαχρονική ισχύ, που μακάρι να τους είχαμε και να τους εφαρμόζαμε εμείς, οι υποτιθέμενοι απόγονοί τους.
Γιατί, κατά τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια, βλέπουμε Έλληνες πολιτικούς, που ουδέποτε άσκησαν κάποιο βιοποριστικό επάγγελμα και όμως έχουν αποκτήσει μεγάλη περιουσία, άλλους, που έγιναν μάλιστα και υπουργοί Εθνικής Άμυνας, που δεν πήγαν καν φαντάροι και τέλος άλλους να επαίρονται, πως εκλέγονται βουλευτές συνεχώς όλα αυτά τα χρόνια, οπότε ο απλός πολίτης αναρωτιέται: «δηλαδή, αυτή είναι η δουλειά τους, από την οποία ζουν»;