Ενέργειες κατ’ αρχήν για την απαιτούμενη μελέτη αναστύλωσης έχουν ξεκινήσει για τον Ενοριακό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κάτω Τρίτος του δήμου Ευεργέτουλα, με πρωτοβουλία του δήμου. Εδώ και καιρό, κομμάτι των σταυροθολίων της στέγης του εμφανίζει έντονα τα σημάδια του χρόνου και της υγρασίας, έχοντας σαπίσει, και καταρρέει σε ορισμένα του σημεία. Μια επίσκεψη στην εκκλησία έδειξε από κοντά τις ζημιές που έχουν γίνει, ενώ η 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων δηλώνει μη ενήμερη για τις τελευταίες εξελίξεις.

Στο χωριό Κάτω Τρίτος του δήμου Ευεργέτουλα, χτισμένος σε περίοπτη θέση πάνω σε ύψωμα, βρίσκεται ο Ενοριακός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Χτισμένος το 1859, πάνω σε παλαιότερο ναό της Παναγίας, έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Ο ρυθμός του ναού είναι αυτός της κλασσικής λεσβιακής τρίκλιτης βασιλικής, ενώ το καμπαναριό του έχει χτιστεί πιο πρόσφατα, το 1978, από κόκκινη πελεκητή πέτρα Μιστεγνών.
Ωστόσο, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του ναού διατηρείται σε καλή σχετικά κατάσταση, υπάρχουν τμήματα των γύψινων σταυροθολίων του στο δυτικό τμήμα του που καταρρέουν. Ο γυναικωνίτης έχει γεμίσει σοβάδες, ενώ φανερά και επικίνδυνα είναι τα ανοίγματα στο σάπιο πάτωμά του. Ο γυναικωνίτης κυριολεκτικά θυμίζει αποθήκη, παρά τμήμα ναού εν χρήσει. Εκεί παραμένουν ατάκτως ερριμμένα και διάφορα αντικείμενα, μαζί και τα παλιά, σαπισμένα, σύμφωνα με τον παπά της εκκλησίας τα τελευταία 21 χρόνια, π. Νικόλαο Κουτλή, στασίδια. Που ο ίδιος φρόντισε να ξηλώσει, προκειμένου να αντικατασταθούν με καινούργια. Αντί να τα πετάξει, τα «αποθήκευσε» στο γυναικωνίτη.



«Μέσα στον τελευταίο χρόνο»
Η εικόνα αυτή άρχισε να παρουσιάζεται, σύμφωνα με τον π. Νικόλαο, ο οποίος θεωρεί ότι η απαράδεκτη εικόνα του ναού δεν πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα, μέσα στον τελευταίο χρόνο. Οπότε και η στέγη άρχισε να… «τινάζει» σοβάδες, λόγω της υγρασίας που είχε εγκλωβιστεί μετά από εργασίες συντήρησης που είχαν γίνει με πρωτοβουλίες της Εκκλησίας πριν δύο χρόνια περίπου. Τότε, σύμφωνα με τον ίδιο, είχαν αντικατασταθεί στη στέγη κεραμίδια, πετσώματα κ.λπ., ωστόσο η υγρασία που συσσωρευόταν για καιρό, οδήγησε στο να αρχίσει να καταρρέει από μέσα. Ο π. Νικόλαος αποδίδει την κατάσταση που είχε φτάσει η στέγη… στην αδιαφορία των προκατόχων του!
Εδώ ας σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά οι «προ δύο ετών» αυτές εργασίες έγιναν πολύ παλιότερα, όπως και ο εξωτερικός χρωματισμός της εκκλησίας. Στο σύνολό τους οι εργασίες αυτές πραγματοποιήθηκαν χωρίς την έγκριση της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, αλλά ακόμα και αυτής της Ναοδομίας! Κατά τις εργασίες αυτές πάντοτε, κατεδαφίστηκε το παλιό παραδοσιακό καμπαναριό της εκκλησίας πάνω από την εξωτερική δυτική είσοδό της και εξαφανίστηκε και ένας στρογγυλός μαρμάρινος δόμος που μάλιστα εικόνιζε ένα δικέφαλο αετό. Λέγεται από πολλούς κατοίκους του Κάτω Τρίτους πως πολλές από τις υγρασίες και τις καταρρεύσεις τμημάτων των σταυροθολίων προέρχονται από κακοτεχνίες κατά την κατασκευή της νέας στέγης και φυσικά τη μηδενική ειδική επίβλεψη που απαιτείται σε περιπτώσεις μνημείων, όπως αυτού το ναού.



«Μελέτη από την Εκκλησία»
Σύμφωνα με τη 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στην αρμοδιότητα της οποίας υπάγεται ο ναός, προκειμένου να ξεκινήσουν οποιεσδήποτε εργασίες αναστύλωσης στη στέγη του ναού, χρειάζεται να εγκριθεί σχετική μελέτη που θα πρέπει να υποβληθεί από το νόμιμο χρήστη του μνημείου, στην προκειμένη περίπτωση την Ιερά Μητρόπολη Μυτιλήνης και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο. Λόγω έλλειψης προσωπικού, η 14η ΕΒΑ μπορεί να δώσει μόνο τεχνικές οδηγίες όσον αφορά στη μελέτη.
«Θα πρέπει να χρηματοδοτήσει μελέτη το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, εφόσον υπάρχει και το απαιτούμενο κονδύλιο από την Εκκλησία, ενώ εάν δεν υπάρχει το τελευταίο, μπορεί να γίνει και μέσω κάποιας δωρεάς», λέει η αρχαιολόγος της 14ης ΕΒΑ Μαρία Παπαγεωργίου. «Η 14η ΕΒΑ αναλαμβάνει, από εκεί και πέρα, να εξετάσει τη μελέτη και να τη στείλει για έγκριση στη Διεύθυνση Αναστύλωσης. Εφόσον εγκριθεί η μελέτη, αναλαμβάνουμε την επίβλεψη των εργασιών.»
Ο δήμαρχος Ευεργέτουλα, κ. Μιχάλης Πολυπαθέλλης, πάντως, διαβεβαίωσε ότι έχουν ξεκινήσει ενέργειες για την εκπόνηση σχετικής μελέτης, η οποία έχει ανατεθεί σε αρχιτέκτονα των Αθηνών. «Προσπαθούσαμε εδώ και καιρό να βοηθήσουμε στην αναστύλωση της στέγης του ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κάτω Τρίτος, αφού η κατάρρευσή της είναι κάτι που συμβαίνει εδώ και χρόνια», λέει ο κ. Πολυπαθέλλης. «Πρόσφατα, το δήμο μας επισκέφθηκε κάποια αρχιτέκτονας από την Αθήνα, η κ. Μαρία Συντημάκη, η οποία συμμετείχε σε ανάλογο έργο στο ναό των Ταξιαρχών Ασωμάτου. Η ίδια επισκέφθηκε το ναό στο Κάτω Τρίτος, συλλέγοντας όλα τα απαραίτητα στοιχεία και ανέλαβε να συντάξει τη μελέτη. Ελπίζουμε ότι μέχρι τέλους του μήνα αυτή θα έχει ολοκληρωθεί. Ως δήμος, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να βρούμε το απαιτούμενο κονδύλιο, ενώ είναι καλοδεχούμενη και κάθε βοήθεια από την 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και την Αρχαιολογική Υπηρεσία.»



Το αγνοεί…
«Είναι πολύ ευχάριστο το ότι εδώ και ένα χρόνο έχει ξεκινήσει η μελέτη αυτή», λέει ο π. Νικόλαος, ο οποίος είχε συναντηθεί με τον κ. Πολυπαθέλλη και την αρχιτέκτονα που ανέλαβε τη σύνταξη της μελέτης. «Ελπίζω ότι μέχρι τέλος του μήνα θα έχει ολοκληρωθεί», συμπληρώνει.
Σύμφωνα με την κ. Παπαγεωργίου, πάντως, η 14η ΕΒΑ δεν έχει πάρει κανένα σχετικό στοιχείο, ούτε είχε κάποια ενημέρωση σχετικά με την εκπόνηση μελέτης για την επισκευή του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κάτω Τρίτους.