Το Μουσείο Θεοφίλου επισκέφτηκαν χθες το μεσημέρι ο γενικός γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, Δημήτρης Χαλκιώτης, και ο προτεινόμενος πρόεδρος του υπό σύσταση Οργανισμού Παιδείας, Πολιτισμού και Χώρων Άθλησης του Δήμου Λέσβου, Κώστας Αστυρακάκης. Στόχος, να ενημερωθούν από συντηρήτρια του Υπουργείου Πολιτισμού για την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τα έργα του λαϊκού ζωγράφου που στεγάζονται στο δημοτικό αυτό Μουσείο. Η επίσκεψη αυτή ήταν το αποτέλεσμα της παρέμβασης που έγινε την προηγούμενη Τετάρτη, κατά την παρουσίαση του λευκώματος της Γιαννούλας Καπλάνη για το Θεόφιλο από το συνεργάτη του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης Βελισάριο Βουτσά, ο οποίος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου αναφερόμενος στις αλλοιώσεις που διαπίστωσε στα έργα που φιλοξενούνται στο Μουσείο. Και, όπως φάνηκε, χρειαζόταν να έρθει κάποιος παράγοντας έξωθεν Μυτιλήνης για να… ταρακουνήσει τα εδώ νερά όσον αφορά στην προστασία του σημαντικού αυτού για το νησί χώρου πολιτισμού.

Χθες το μεσημέρι, με ενδιαφέρον άκουγαν όσοι παρευρέθηκαν στο Μουσείο Θεοφίλου στη Βαρειά την εδώ και τρία χρόνια συντηρήτρια στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, Δέσποινα Μαρσινοπούλου, να κάνει μια πρώτη εκτίμηση των κινδύνων που υπάρχουν για τα έργα του ζωγράφου και των φθορών που αυτά έχουν ήδη υποστεί, λόγω των συνθηκών υπό τις οποίες φυλάσσονται και εκτίθενται.
Ανάμεσα σε όσα ακούστηκαν, το ότι σε διάφορα έργα πολλά χρώματα από την παλέτα του λαϊκού ζωγράφου έχουν υποστεί, λόγω του φωτισμού κυρίως, σημαντικές αλλοιώσεις. Αλλοιώσεις που σε ορισμένες περιπτώσεις τα κάνουν μη αναγνωρίσιμα, ενώ το ίδιο το ύφασμα των πινάκων έχει υποστεί βιολογική διάβρωση. Οι ζημιές αυτές οφείλονται στο ότι ο Θεόφιλος χρησιμοποιούσε φυσικά χρώματα και τα έργα του δεν έχουν υποστεί επεξεργασία ανάλογη έργων άλλων ζωγράφων, που θα τα προστάτευε από τη φθορά του χρόνου.


Ο κ. Χαλκιώτης ενημερώνεται για τις αλλοιώσεις που έχουν υποστεί τα έργα του Μουσείου Θεοφίλου, από τη συντηρήτρια Δέσποινα Μαρσινοπούλου (αριστερά). Σκεβρωμένος κρέμεται στη θέση του ο συγκεκριμένος πίνακας του Θεόφιλου (δεξιά)

«Δε χωράει εφησυχασμός»
Σύμφωνα με την κ. Μαρσινοπούλου, είναι δύσκολο να υπολογιστεί το πότε άρχισαν οι ζημιές στα έργα, θα πρέπει όμως να εκτιμηθεί το βάθος των αλλοιώσεων που αυτά έχουν ήδη υποστεί. Όπως ειπώθηκε, θα πρέπει να παρθούν δείγματα από τις χρωστικές ουσίες και τα υφάσματα των έργων και να γίνουν αναλύσεις και μελέτη με την κατάσταση κάθε πίνακα ξεχωριστά. Αλλά θα πρέπει και να μην έρχονται τα έργα σε απευθείας επαφή με τον τοίχο και να προστατεύονται καλύτερα από τη σκόνη, τη γύρη και την υγρασία. Η τελευταία είναι μια μόνιμη απειλή για τους πίνακες, λόγω και των προβλημάτων που εμφανίζει εδώ και πολύ καιρό η στέγη του Μουσείου, κάτι που καθιστά - όπως τονίστηκε άλλωστε - επιτακτική την ανάγκη για επεμβάσεις στο κτήριο.
Η συντηρήτρια δε θέλησε να κάνει επίσημα αναλυτικές εκτιμήσεις του προβλήματος, καθώς όπως είπε ακριβής εκτίμηση θα πρέπει να γίνει από αρμόδιο συντηρητή, υπάλληλο του Υπουργείου, που θα δώσει και τις σωστές κατευθύνσεις. Έκρουσε, ωστόσο, τον κώδωνα του κινδύνου για αυτό το «διαμάντι», όπως χαρακτήρισε το Μουσείο και τη συλλογή, λέγοντας εκτός άλλων πως στο βαθμό που η ίδια μπορεί να εκτιμήσει υπάρχουν αρκετές φθορές και θα είναι δύσκολο «να κλείσει κανείς τα μάτια και να εφησυχάσει ή να πει “ας το αφήσουμε λίγο ακόμα”».


Βιολογική διάβρωση στο ύφασμα της κάτω δεξιάς γωνιάς έργου τού 1932

Οι δεσμεύσεις των αρμοδίων
Χαρακτηρίζοντας το Μουσείο Θεοφίλου ένα «προπύργιο πολιτισμού της Λέσβου», ο κ. Χαλκιώτης εξέφρασε την πρόθεση της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου να κινήσει το θέμα της προστασίας των έργων και της συντήρησης του κτηρίου. Ανάλογη και η άποψη του κ. Αστυρακάκη: «Πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλίες αντάξιες της μεγάλης κληρονομιάς που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε», δήλωσε ο γενικός γραμματέας, σημειώνοντας παράλληλα πως στόχος είναι να υπάρξει επαφή με το Υπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να οριστούν κριτήρια για τη μελέτη που πρέπει να γίνει και τις εργασίες που απαιτούνται για να διατηρηθεί ο χαρακτήρας των έργων του Θεόφιλου. Ο κ. Αστυρακάκης ευχαρίστησε με τη σειρά του τη Γενική Γραμματεία Αιγαίου για την πρωτοβουλία και δεσμεύτηκε πως, όταν συσταθεί ο αρμόδιος οργανισμός του Δήμου Λέσβου, θα σταθεί αρωγός στην όλη προσπάθεια.