Η θετική στάση που διατηρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση απέναντι στους αναπήρους εκφράζεται μέσω μιας σειράς νομοθετικών, κοινωνικών και πολιτικών ενεργειών, όπως η χρηματοδότηση ευεργετικών προγραμμάτων, η πληροφόρηση του ευρύτερου κοινού και η θέσπιση κάποιων μέτρων για την οικονομική και κοινωνική αποκατάσταση. Η πρώτη προσπάθεια κοινωνικής ενσωμάτωσης των αναπήρων έγινε με το ψήφισμα του Συμβουλίου της 21ης Ιανουαρίου του 1974 «περί καταρτίσεως του πρώτου προγράμματος κοινοτικής δράσεως για την επαγγελματική επαναπροσαρμογή των μειονεκτούντων ατόμων» (Ε.Ε., 1974, Α80/30). Αναλυτικότερα, στόχος αυτού του προγράμματος είναι η παροχή βοήθειας προς τα άτομα με αναπηρία, ώστε να καταστούν ικανά να ζήσουν αυτόνομα και ανεξάρτητα. Η υλοποίηση του στόχου αυτού απαιτεί:
α) την άρση των αρχιτεκτονικών εμποδίων για την ευκολότερη μετακίνηση των αναπήρων [κοινοποίηση V/767/75- F της Επιτροπής του Συμβουλίου, COM (75) 432, 1975: 6],
β) την απαλλαγή από τελωνιακούς δασμούς (Κανονισμός του Συμβουλίου, 1028/79. Ε.Ε., 1979, L. 134/8-12),
γ) την ιατρική αποκατάσταση και την κοινωνική επαναπροσαρμογή,
δ) τη συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών υπηρεσιών.
Το πρώτο αυτό πρόγραμμα επαγγελματικής επαναπροσαρμογής και κατάρτισης κάλυψε μια πενταετία και τα αποτελέσματά του κρίθηκαν ικανοποιητικά για την έπειτα πορεία στην προσπάθεια κάλυψης των αναγκών των ατόμων με αναπηρία (Ευρωπαϊκή Κοινότητα, 1981:9).
Κατά τις επόμενες δεκαετίες ακολουθεί μια σειρά ειδικών μέτρων της ευρωπαϊκής πολιτικής για τα άτομα με αναπηρία:
1. Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 11ης Μαρτίου του 1981 «περί της οικονομικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ενσωμάτωσης των αναπήρων εντός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας κατά το 1981, Διεθνές Έτος Αναπήρων (Ε.Ε., 77/6.4.81:24-31), το οποίο προτείνει:
- τη δημιουργία μιας έκθεσης για την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των αναπήρων,
- την εφαρμογή του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ,
- την εφαρμογή κατάλληλων αρχιτεκτονικών δομών για την ευκολότερη πρόσβαση και μετακίνηση των ατόμων,
- την εξασφάλιση απασχόλησης.
2. Η Σύσταση 86/379 ΕΟΚ του Συμβουλίου το 1986 «για την απασχόληση των μειονεκτούντων ατόμων στην Κοινότητα» (Σχέδιο Έκθεσης της Επιτροπής για την εφαρμογή της σύστασης 86/379/ΕΟΚ, 1988:120).
3. Η αναθεώρηση των μέτρων που ισχύουν στα κράτη-μέλη προς την κατεύθυνση κοινών μέτρων στον τομέα της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης, όπως η λήψη μέτρων και πολιτικών για την επαγγελματική κατάρτιση, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, την κοινωνική ασφάλιση, τη σωστή διαμόρφωση και την προστασία των ατόμων με αναπηρία στον εργασιακό χώρο, η παροχή κινήτρων στους εργοδότες, η ενημέρωση και η πληροφόρηση του ευρύτερου κοινού.
4. Η εξάλειψη των διακρίσεων διά της δημιουργίας κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
5. Το ψήφισμα του Συμβουλίου των Υπουργών Κοινωνικών Υποθέσεων το 1989, για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού (COM 89, 3633, 1989: 4, 35).
6. Ο Κοινωνικός Χάρτης Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων (1989), ο οποίος βασίζεται στην αρχή της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
7. Η Βασική Κοινοτική Νομοθεσία του 1990 με μέτρα, όπως οι πρότυποι κανόνες του ΟΗΕ για την εξίσωση των ευκαιριών για τα άτομα με αναπηρία, ο Κοινοτικός Χάρτης Αναγνώρισης των θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Αναπήρων, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ανάπηρων Ατόμων.
8. Η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Φόρουμ των Ατόμων με Αναπηρία (11/1997), στόχος του οποίου είναι η προστασία όλων των Ευρωπαίων πολιτών με αναπηρία.
Παρ’ όλα αυτά όμως, το ίδιο το Συμβούλιο αναγνωρίζει ότι «παρά τις προσπάθειες των κρατών-μελών, τα μειονεκτούντα άτομα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσχέρειες προκειμένου να εξασφαλίσουν πρόσβαση, υπό συνθήκες ισότητας, στην επαγγελματική κατάρτιση και την απασχόληση, το δε ποσοστό ανεργίας τους είναι αισθητά υψηλό απ’ ό,τι του συνόλου του πληθυσμού» (Ε.Ε. C173/8.7.89:1).
 
* Ο Ευστράτιος Παπάνης είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.
** Η Φλώρα Τσάπαλα είναι φοιτήτρια Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.