Μόλις κυκλοφόρησε το εξαιρετικό και πλούσιο παλαιών φωτογραφιών, λεύκωμα: «Η Καλλονή» του Χρήστου Τραγέλλη από το «Σύλλογο Καλλονιατών Λέσβου», που δεν πρέπει να λείψει από κανένα καλλονιάτικο σπίτι, από οποιαδήποτε Λεσβιακή βιβλιοθήκη.
Πρόκειται για μια επιμελημένη εργασία, που ξεκίνησε ο συγγραφέας συλλέγοντας μοναδικές φωτογραφίες εδώ και είκοσι χρόνια, πόρτα-πόρτα, από ογδόντα τρεις Καλλονιάτες και Καλλονιάτισσες, τα ονοματεπώνυμα των οποίων παραθέτει ευγενικά στο λεύκωμα. Ακολούθησε με τη διασταύρωση πληροφοριών για κάθε εικόνα και τη μεθοδική αρχειοθέτηση σε ενότητες: Ποτάμια, γεφύρια, γειτονιές, εκκλησίες, μοναστήρια, ξωκλήσια και άνθρωποι σε ποικίλες δραστηριότητες, και τέλος, τύπωσε καλαίσθητα στη «Λιθογραφική Αθηνών» σε 2.000 αντίτυπα σε χαρτί VELVET 150 γραμμαρίων, σε 285 σελίδες με συνολικό βάρος δύο κιλών και με 551 φωτογραφίες ασπρόμαυρες και έγχρωμες!
Εντυπωσιάστηκα από την εγκυρότητα και πληρότητα των στοιχείων των προσώπων στις φωτογραφίες καθώς και από το ακριβές ιστορικό που παρατίθεται στις εικόνες των κτηρίων και του χώρου. Είδα, και τι δεν είδα! Αυτά που επιμελώς ο συγγραφέας φρόντισε να περιλάβει, ώστε κάθε Καλλονιάτης, μηδενός εξαιρουμένου, φυλλομετρώντας το, να διακρίνει οπωσδήποτε κάποιους κοντινούς ή μακρινούς συγγενείς σε φωτογραφίες σχολικών τάξεων, κοινωνικών εκδηλώσεων, επαγγελματικών ασχολιών, εκδρομών, καφενείων, όπου φαντασθεί κανείς! Οπουδήποτε βρέθηκαν οι τρεις επαγγελματίες φωτογράφοι Ελ. Σκανδαλέλλης, Στ. Καρακάσης και Ηρ. Ορφανίδης, και που στα ίδια μέρη και στις εποχές μάς ξεναγεί με υπέροχο πείσμα, σαν σημερινός πλανόδιος φωτογράφος, ο λάτρης και υμνωδός της Καλλονής, ο Χρήστος Τραγέλλης.
Αντιγράφω από τη σελίδα 191 τη λεζάντα της φωτογραφίας του εξωφύλλου: «Εκδρομή με το πρώτο (ίσως) ιδιωτικό αυτοκίνητο που έφερε στην Καλλονή από τις Η.Π.Α. ο Χρ. Δουρουδής το 1921. Δεξιά είναι ο Ορέστης Κυπριανός, η κόρη του Χρυσόθεμις, δίπλα του ο Χρ. Δουρουδής, ο μικρός Ιγν. Καφίδης που φουσκώνει το λάστιχο και κάποιος τεχνίτης».



Σχολιάζω σήμερα το επιμελημένο ευρωπαϊκό ντύσιμο των φωτογραφιζομένων ανδρών με τα μικρά σιδερένια στρογγυλά γυαλιά, που πανομοιότυπά τους λόγω επανερχόμενης μόδας, φορώ και εγώ σήμερα, τα καπέλα και τις γραβάτες, μπροστά στο ακριβό αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας μόλις 48 μοντέλο 681 του 1918 της «Νash motors production», που ανακάλυψα εικονιζόμενο στο διαδίκτυο. Χαζεύω τη φινετσάτη στάση του σώματος και την κομψότητα της πανέμορφης δεσποινίδος Χρυσοθέμιδος, που φέρει το πριγκιπικό όνομα μιας από τις τρεις κόρες του Αγαμέμνονα και φορεί το ανοιχτόχρωμο ανοιξιάτικο σύνολο, το διακριτικό κόσμημα στο μακρύ λεπτό λαιμό, που ξεχύνεται από το δαντελωτό γιακά και το ταιριαστό καπέλο. Σημειώνω τη σιγουριά του τεχνίτη, που με τα ρούχα της δουλειάς, είναι έτοιμος να γυρίσει τη διακρινόμενη μανιβέλα για την εκδρομή. Συμμετέχω στην αγωνιώδη και κοπιώδη προσπάθεια του επίσης προσεγμένου στην αμφίεση νεαρού, που μάχεται να αντισταθμίσει με τον αέρα της τρόμπας, την πίεση στο λάστιχο από το βάρος της λεπτεπίλεπτης δεσποινίδος και διαβάζω στο σπινθηροβόλο βλέμμα του, την ευχή και υπόσχεση που συγχρόνως κάνει εκείνη τη στιγμή: «Σαν μεγαλώσω, θα γίνω σωφεράντζα, να σε πάω βόλτα!»
Δια του λόγου το αληθές, ευχαριστώ την Ερατώ, που πρόσεξε στην σελίδα 233, μια άλλη φωτογραφία του ίδιου νεαρού, του Ιγνάτη, το 1930, μια δεκαετία αργότερα, όπου κομψευόμενος νέος, ντυμένος στην τρίχα, επιδεικνύει το δικό του όχημα, νεωτέρας τεχνολογίας, με αριθμό κυκλοφορίας με περισσότερους αριθμούς, 32613 και με το επώνυμο «ΚΑΦΙΔΗΣ» στην πινακίδα του αυτοκινήτου, περιμένοντας με το φίλο του, Παναγιώτη Δέλιο, τις Χρυσοθέμιδες της εποχής του, μιας και έχει πραγματοποιήσει το παιδικό του όνειρο να γίνει σωφέρ!
Αυτή η φωτογραφία του 1921, ένα χρόνο πριν από τη μικρασιατική καταστροφή, θα μπορούσε να περιγραφεί σήμερα, εν έτη 2009, με ισάριθμες λέξεις για να τονισθεί η ανάπτυξη, ο πλούτος, ο πολιτισμός, η ομορφιά και ο ρομαντισμός της παλιάς Καλλονής και κυρίως να τονισθεί το βαρύ φορτίο που κουβαλούν οι σημερινοί Καλλονιάτες για την πρόοδό της.
Λόγω περιορισμένου χώρου της στήλης, θα μνημονεύσω μόνο άλλη μία φωτογραφία, εκείνη με τους γονείς μου, στη σελίδα 54: Έξω από το Ειρηνοδικείο Καλλονής, τη δεκαετία του 1950, διακρίνονται οι δύο συμβολαιογράφοι Χαρ. Προδρόμου και Αντ. Χατζημωυσής, ο δικηγόρος Γιάννης Καφίδης, ο γραμματέας του Ειρηνοδικείου, Στυλιανός Κυριαζής, με τη σύζυγό του, δασκάλα Σαπφώ Καρέκου και τα τρία παιδιά τους, ο δεύτερος γραμματέας του Ειρηνοδικείου, Κων. Καλογιαννίδης, ο γραμματέας του Αγρονομείου και ένας υπάλληλος της Εφορίας, σε ημέρες δόξης λαμπρές του τοπικού δικαστηρίου.
Κύριε πρόεδρε του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου. Εύγε! Επιστρέφεις σήμερα τις φωτογραφίες στους συντοπίτες σου, τεθνεώτες ή μη, μέσα σε ένα λαμπρό άλμπουμ της ευρύτερης οικογένειας της Καλλονής και θα ακούσεις εφέτος από όλους εκείνους αλλά και από τους υπόλοιπους δημότες ή ετεροδημότες κι ακόμα πολύ αργότερα, από μελλοντικές γενιές, το ζεστό μπράβο της συγκίνησης που προκαλεί ο ζήλος να μας βάλεις όλους μαζί, πεθαμένους και ζωντανούς, σε ένα βιβλίο. Στο δικό μας βιβλίο. Στο βιβλίο της Καλλονής.
Αγαπητέ Χρήστο, η ανιδιοτελής αγάπη σου για την Καλλονή, έχει από σήμερα καταγεγραμμένο αυτό το θαυμαστό αποτέλεσμα. Τελευταίος των ευπατρίδων, συνεχίζεις ακάθεκτος. Εύχομαι να ακολουθήσει και άλλη εκδοτική σου επιτυχία. Τυχερά τα χωριά που έχουν παρόμοιους δραστήριους συλλόγους και τα μέλη τους παρουσιάζουν με προσωπική εργασία, ανάλογα έργα, πλούσια αυθεντικά βοηθήματα για επιστημονικές μελέτες.
Υποστηρίζω ότι αποτελεί χρέος της πολιτείας, η διάσωση και καταγραφή του λαογραφικού και ιστορικού υλικού, όσο δεν έχει σήμερα καταστραφεί. Οφείλουν τα υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού, τα πανεπιστήμια, οι νομαρχίες, οι δήμοι, να αναθέτουν παρόμοιες εργασίες σε ειδικούς, επιστήμονες και συγγραφείς, και να τις στηρίζουν ηθικά και οικονομικά. Δυστυχώς, είναι λίγες οι αναφορές των πεπραγμένων τους σε τέτοια ζητήματα.
Το παραπάνω λεύκωμα έπρεπε να είχε επιχορηγηθεί, για να καλύψει τα δυσβάσταχτα τυπογραφικά έξοδά του, εκ των προτέρων από το Δήμο Καλλονής και από τη Νομαρχία Λέσβου και καλό θα είναι να βοηθηθεί με γενναιότητα έστω εκ των υστέρων.