Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Στο πέμπτο κείμενο για την Αχερώνη Καλλονής, παραθέτω δώδεκα τοπωνύμια «εκεί που ο Αλευροπόταμος στου Αχερώνα το ρέμα κυλιέται με τον Καθάριο».
1. - Λειμών: «Πρώτον μεν και κατ’ αρχάς εστιν ο παρών τόπος ο λεγόμενος Λειμώνας, όπερ ίσταται και το μοναστήριον ένδον και διατετοιχισμένον το γύροθεν, ενώ εισί τα σύνορα του τόπου έκπαλαι ταύτα». (Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας Σίλβεστρος, στο «Τοπολόγιον» της μονής Λειμώνος, του 1575, που δημοσιεύεται στο βιβλίο του Σταύρου Καρυδώνη. Τα εν Καλλονή της Λέσβου Ιερά Σταυροπηγιακά Πατριαρχικά Μοναστήρια, Κωνσταντινούπολις 1900, σελίδα 174). Και όπως συμπληρώνει ο Καρυδώνης στη σελίδα 43: «Παρατηρεί τις τας κλιτύας των πέριξ ορέων καταφύτους εξ ελαιώνων, παντοδαποίς δένδρεσι καλυπτομένας, τους ευανθείς κήπους αειθαλέσιν εστεμμένους άνθεσι και δενδρυλλίοις, την χλόην εν πάση του έτους ώρα κομόεσσαν και τα φυτά αναθάλλοντα, τας πηγάς διαυγών και κρύων υδάτων αφθόνως ρεούσας και αδρευούσας την γην, επί πάσι δε τούτοις εν τη ησυχία και γαλήνη, ην ενίοτε διακόπτει της λάλου χελιδόνος το άσμα, του νυκτικόρακος ο δύσθυμος κρωγμός, αι ακαλλείς συναυλίαι των τεττίγων και φρύνων».
2. - Φάραγγας: «Φάραγξ ή Φάρυγξ υπό Οθωμανών και Χριστιανών έως του 1662 κατοικούμενος, ηρειπώθη βραδύτερον καθ’ ολοκληρίαν». (Καρυδώνης, σελ. 24)
3. - Δάφια: «Είναι χτισμένα στους πρόποδες του Παρθένη, μάλλον παίρνουν την ονομασία τους από το επίθετο της Αρτέμιδος Δαφνία, με το οποίο λατρευόταν στην περιοχή της Ολυμπίας στην Πελοπόννησο. Και η ονομασία του βουνού είναι αρχαία. Σχετίζεται με τη λατρεία της Αρτέμιδος, αφού το “παρθένιον” όρος ως τοπωνύμιο δηλώνει τον τόπο όπου λατρευόταν η θεά. Στη λεσβιακή διάλεκτο το επίθετο με το ανέβασμα του τόνου γίνεται “Δάφνια”, με το χρόνο εξέπεσε το “ν” κι έγιναν τα “Δάφια”». (Γιάννης Κωνσταντέλλης και Ραλλού Κράλλη-Κωνσταντέλλη στο Λεύκωμα «Καλλονή», οδοιπορικό στην Κεντρική Λέσβο, 2002). Και κατά τον Σταυράκη Αναγνώστου υπάρχει «επιγραφή τις εις τα προπύλαια του εν Εδαφίοις Οθωμανικού Τεμένους Αρτέμιδι τη ξυμβούλω κ.τ.λ.». (Λεσβιάς Ωδή, σελ. 162).
4. - Έλαφος: Βουνό δυτικά του Παρθένη, προφανώς από τα Ελάφια της θεάς Αρτέμιδος.
5. - Κόλωνας: Θέσις και λόφος νοτιοανατολικά του Έλαφου.
6. - Κακόβουνο: Θέσις στην κορυφή του Παρθένη και άλλη θέσις νότια του Κόλωνα.
7. - Λίμνες: Νότια του Λειμώνα όπου χύνεται ο Αλευροπόταμος, το Λαγκάδι της Χαβούνας και το Ρέμα της Υπαπαντής και κατά Πατριάρχη Σίλβεστρο στο παραπάνω Τοπολόγιον: «Έτι έχει (η Μονή) εις ταις λίμναις χωράφια του Παντεχνή πλησίον του Δρακουλάδου».
8. - «Δρακουλάδο, επίθετον και θέσις» (Καρυδώνης, σελ.201).
9. - Τσόνια: Νότια του Κόλωνα, τα Κιόνια της αρχαιότητας, για τα οποία ο Άγγλος περιηγητής James Dallaway έχει καταγράψει στο βιβλίο του, μια συζήτησή του με το Χατζή Μπεκήρ Εφέντη στο αρχοντικό, στην Παταμιά της Καλής Λαγκάδας τα παρακάτω ενδιαφέροντα: «Κοντά στο σπίτι του (Μπεκήρ) ήταν οι μοναδικές κολόνες που είδαμε στο νησί, για τις οποίες μας διαβεβαίωσε ότι ανήκαν σε μια ελληνική εκκλησία, και εκεί οικειοποιήθηκαν για τελευταία φορά». (Η παλιά και η σύγχρονος Κωνσταντινούπολη, με εκδρομές στις ακτές και τα νησιά του Αρχιπελάγους και την Τροία, Λονδίνο 1797, σελίδες 314-315).
10. - «Κιουπού γερί: (Πιθότοποι) παρά την μονήν, το μετόχιον Αγ. Αναργύρων, τον Χάλακα θέσιν εις Τσόνια, και αλλαχού». (Καρυδώνης, σελ. 205)
11. - «Τα Τριάντα. Τριάκοντα κατά παράδοσιν χωρία, κατ’ άλλους δε εκκλησίαι, ων οκτώ ήδη τα ερείπια παρ’ άλληλα φαίνονται μέχρι του 1022=1613». (Καρυδώνης, σελ. 24).
12. - (Α)λίπεδα: «Όσα δε τας ανθήσεις λαμβάνουσι ακολουθούντα τοις άστροις, οίον το ηλιοτρόπιον καλούμενον και ο σκόλυμος, άμα γαρ ταις τροπαίς και ούτος, έτι δε το χελιδόνιον, και γαρ τούτο άμα τo χελιδονία ανθεί, ταύτα δε δόξειεν αν τη μεν φυσικήν έχειν την αιτίαν τη δε συμπτωματικήν. Πολλά δε τοιαύτά εστι και εν ετέροις ίδια. οίον και η του αειζώου φύσις το διαμένειν υγρόν αεί και χλωρόν, φύλλον σαρκώδες έχον και λείον και πρόμηκες, φύεται δε εν τε τοις αλιπέδοις τοις τε επί των τειχών ανδήροις και ουχ ήκιστα επί των κεράμων, όταν επιγένηται γης τις αμμώδης συρροή» (Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας H, XV. 1, 2). Θα συνεχίσουμε στις επόμενες δεκαπενθήμερες επισημάνσεις.
1. - Λειμών: «Πρώτον μεν και κατ’ αρχάς εστιν ο παρών τόπος ο λεγόμενος Λειμώνας, όπερ ίσταται και το μοναστήριον ένδον και διατετοιχισμένον το γύροθεν, ενώ εισί τα σύνορα του τόπου έκπαλαι ταύτα». (Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας Σίλβεστρος, στο «Τοπολόγιον» της μονής Λειμώνος, του 1575, που δημοσιεύεται στο βιβλίο του Σταύρου Καρυδώνη. Τα εν Καλλονή της Λέσβου Ιερά Σταυροπηγιακά Πατριαρχικά Μοναστήρια, Κωνσταντινούπολις 1900, σελίδα 174). Και όπως συμπληρώνει ο Καρυδώνης στη σελίδα 43: «Παρατηρεί τις τας κλιτύας των πέριξ ορέων καταφύτους εξ ελαιώνων, παντοδαποίς δένδρεσι καλυπτομένας, τους ευανθείς κήπους αειθαλέσιν εστεμμένους άνθεσι και δενδρυλλίοις, την χλόην εν πάση του έτους ώρα κομόεσσαν και τα φυτά αναθάλλοντα, τας πηγάς διαυγών και κρύων υδάτων αφθόνως ρεούσας και αδρευούσας την γην, επί πάσι δε τούτοις εν τη ησυχία και γαλήνη, ην ενίοτε διακόπτει της λάλου χελιδόνος το άσμα, του νυκτικόρακος ο δύσθυμος κρωγμός, αι ακαλλείς συναυλίαι των τεττίγων και φρύνων».
2. - Φάραγγας: «Φάραγξ ή Φάρυγξ υπό Οθωμανών και Χριστιανών έως του 1662 κατοικούμενος, ηρειπώθη βραδύτερον καθ’ ολοκληρίαν». (Καρυδώνης, σελ. 24)
3. - Δάφια: «Είναι χτισμένα στους πρόποδες του Παρθένη, μάλλον παίρνουν την ονομασία τους από το επίθετο της Αρτέμιδος Δαφνία, με το οποίο λατρευόταν στην περιοχή της Ολυμπίας στην Πελοπόννησο. Και η ονομασία του βουνού είναι αρχαία. Σχετίζεται με τη λατρεία της Αρτέμιδος, αφού το “παρθένιον” όρος ως τοπωνύμιο δηλώνει τον τόπο όπου λατρευόταν η θεά. Στη λεσβιακή διάλεκτο το επίθετο με το ανέβασμα του τόνου γίνεται “Δάφνια”, με το χρόνο εξέπεσε το “ν” κι έγιναν τα “Δάφια”». (Γιάννης Κωνσταντέλλης και Ραλλού Κράλλη-Κωνσταντέλλη στο Λεύκωμα «Καλλονή», οδοιπορικό στην Κεντρική Λέσβο, 2002). Και κατά τον Σταυράκη Αναγνώστου υπάρχει «επιγραφή τις εις τα προπύλαια του εν Εδαφίοις Οθωμανικού Τεμένους Αρτέμιδι τη ξυμβούλω κ.τ.λ.». (Λεσβιάς Ωδή, σελ. 162).
4. - Έλαφος: Βουνό δυτικά του Παρθένη, προφανώς από τα Ελάφια της θεάς Αρτέμιδος.
5. - Κόλωνας: Θέσις και λόφος νοτιοανατολικά του Έλαφου.
6. - Κακόβουνο: Θέσις στην κορυφή του Παρθένη και άλλη θέσις νότια του Κόλωνα.
7. - Λίμνες: Νότια του Λειμώνα όπου χύνεται ο Αλευροπόταμος, το Λαγκάδι της Χαβούνας και το Ρέμα της Υπαπαντής και κατά Πατριάρχη Σίλβεστρο στο παραπάνω Τοπολόγιον: «Έτι έχει (η Μονή) εις ταις λίμναις χωράφια του Παντεχνή πλησίον του Δρακουλάδου».
8. - «Δρακουλάδο, επίθετον και θέσις» (Καρυδώνης, σελ.201).
9. - Τσόνια: Νότια του Κόλωνα, τα Κιόνια της αρχαιότητας, για τα οποία ο Άγγλος περιηγητής James Dallaway έχει καταγράψει στο βιβλίο του, μια συζήτησή του με το Χατζή Μπεκήρ Εφέντη στο αρχοντικό, στην Παταμιά της Καλής Λαγκάδας τα παρακάτω ενδιαφέροντα: «Κοντά στο σπίτι του (Μπεκήρ) ήταν οι μοναδικές κολόνες που είδαμε στο νησί, για τις οποίες μας διαβεβαίωσε ότι ανήκαν σε μια ελληνική εκκλησία, και εκεί οικειοποιήθηκαν για τελευταία φορά». (Η παλιά και η σύγχρονος Κωνσταντινούπολη, με εκδρομές στις ακτές και τα νησιά του Αρχιπελάγους και την Τροία, Λονδίνο 1797, σελίδες 314-315).
10. - «Κιουπού γερί: (Πιθότοποι) παρά την μονήν, το μετόχιον Αγ. Αναργύρων, τον Χάλακα θέσιν εις Τσόνια, και αλλαχού». (Καρυδώνης, σελ. 205)
11. - «Τα Τριάντα. Τριάκοντα κατά παράδοσιν χωρία, κατ’ άλλους δε εκκλησίαι, ων οκτώ ήδη τα ερείπια παρ’ άλληλα φαίνονται μέχρι του 1022=1613». (Καρυδώνης, σελ. 24).
12. - (Α)λίπεδα: «Όσα δε τας ανθήσεις λαμβάνουσι ακολουθούντα τοις άστροις, οίον το ηλιοτρόπιον καλούμενον και ο σκόλυμος, άμα γαρ ταις τροπαίς και ούτος, έτι δε το χελιδόνιον, και γαρ τούτο άμα τo χελιδονία ανθεί, ταύτα δε δόξειεν αν τη μεν φυσικήν έχειν την αιτίαν τη δε συμπτωματικήν. Πολλά δε τοιαύτά εστι και εν ετέροις ίδια. οίον και η του αειζώου φύσις το διαμένειν υγρόν αεί και χλωρόν, φύλλον σαρκώδες έχον και λείον και πρόμηκες, φύεται δε εν τε τοις αλιπέδοις τοις τε επί των τειχών ανδήροις και ουχ ήκιστα επί των κεράμων, όταν επιγένηται γης τις αμμώδης συρροή» (Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας H, XV. 1, 2). Θα συνεχίσουμε στις επόμενες δεκαπενθήμερες επισημάνσεις.