Κανείς δεν περίμενε ότι η δημιουργία της καινούργιας εστίας του 2ου Συστήματος Προσκόπων Μυτιλήνης θα αποτελούσε αφορμή για το γράψιμο μιας σημαντικής σελίδας της συμβολής της νεολαίας της Μυτιλήνης στην ελληνική Ιστορία. Κι όμως… Με αφορμή μια ξύλινη λυόμενη κατασκευή στα Τσαμάκια, που εγκαινιάστηκε ως προσκοπική εστία πριν μόλις πέντε μήνες, προέκυψαν απίστευτα στοιχεία που δείχνουν πώς συνέβαλε η νεολαία της Μυτιλήνης και συγκεκριμένα μια ομάδα νέων μελών της 2ης Ομάδας Προσκόπων Μυτιλήνης στην Αντίσταση κατά των Ναζί κατακτητών. Τρία από αυτά τα παιδιά βρήκαν τραγικό θάνατο, ο ένας νεκρός από τα βασανιστήρια στο «Διδασκαλείο», την παλιά Παιδαγωγική Ακαδημία κοντά στου Ακλειδιού, ενώ δύο εκτελέστηκαν στα Τσαμάκια. Δυο ακόμα πρόσκοποι μέλη προσκοπικών ομάδων της Μυτιλήνης, σκοτώθηκε ο ένας στο μέτωπο της Αλβανίας κι ο άλλος τραυματίας. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν μέρος έρευνας που πραγματοποιεί το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων στα πλαίσια του εορτασμού το 2010 των 100 χρόνων από την ίδρυσή του. Για τη συγκέντρωσή τους σημαντικά συνέβαλαν και ντόπιοι ερευνητές. Στο τελευταίο τριμηνιαίο περιοδικό «Πρόσκοπος», που κυκλοφορεί σε 30.000 αντίτυπα και μοιράζεται σε όλα τα μέλη του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, τα παρουσιαζόμενα σήμερα και στους πολίτες της Μυτιλήνης στοιχεία αποτέλεσαν μέρος ενός τετρασέλιδου αφιερώματος με τίτλο «Η ιστορία ενός πεύκου».

Τα Τσαμάκια, όπως είναι γνωστό, φυτεύτηκαν από τους προσκόπους της 1ης Ομάδας της Μυτιλήνης που δημιούργησε ο Κοκός Μελάς, συνεργάτης του Αθανάσιου Λευκαδίτη, από τους ιδρυτές της Προσκοπικής Κίνησης αλλά και πρώτος πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής του νησιού.
Στο Κιόσκι, εκεί όπου σήμερα λειτουργούν τα ΣΟΑ, τα σπίτια δηλαδή των αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού, στα χρόνια του Μεσοπολέμου στεγάζονταν τέσσερις προσκοπικές ομάδες της Μυτιλήνης, η Α΄, η Β΄, η Γ΄ και η Ε΄. Ανάμεσα στους προσκόπους τής Β΄, της Δεύτερης δηλαδή Ομάδας, ήταν ο Γιώργος Ζλατόγλου, ο Πέτρος Γκιργκέτσος και ο Μιχάλης Καραφύλης ή Καραφύλας.
Κάποιος κακός δαίμονας φαίνεται πως ζήλεψε τις όμορφες στιγμές των παιδιών εκεί στην πάνω άκρη του αλσυλλίου που στο μεταξύ, 25 χρόνια μετά το φύτεμά του, είχε αρχίσει να φουντώνει. Πρώτα η διάλυση των προσκοπικών ομάδων από τη Δικτατορία του Μεταξά κι ύστερα ο πόλεμος με τους Ιταλούς, αργότερα με τους Γερμανούς, η κατάληψη της Μυτιλήνης από τα γερμανικά ναζιστικά στρατεύματα. Στην κορφή του Κάστρου της Μυτιλήνης δεν κυμάτιζε η ελληνική σημαία, αλλά ο αγκυλωτός σταυρός.

Οι νεκροί
Οι πρόσκοποι προσέφεραν κι αυτοί τη δική τους ιδιαίτερη συμμετοχή στο μέτωπο της Αλβανίας. Ο πρόσκοπος Τσόλας Θεόδωρος «εφονεύθη εις το Αλβανικό Μέτωπο», ενώ ο «ενωμοτάρχης ετραυματίσθη εις το Αλβανικό Μέτωπο. Επανελθών ενταύθα ειργάζετο κατά την κατοχήν εις μίαν τράπεζαν, ότε τα τραύματά του ήρχισαν να τον ενοχλούν και ηναγκάσθη να επιχειρήση ταξίδιον εις Αθήνα προς θεραπείαν. Το βενζινόπλοιον του οποίου επέβαινε εβυθίσθη αύτανδρον βομβαρδισθέν είτε υπό ατμοπλοίου ή υποβρυχίου συμμαχικού».
Ο Μιχάλης Καραφύλης ή Καραφύλας δούλευε ήδη στη νομαρχία. «Υπαρχηγός της Ομάδας» δεν άντεξε τη γερμανική σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό στο κάστρο της πόλης του. Ένα βράδυ έγραψε ένα γράμμα στο νομάρχη, συνεργάτη των Γερμανών. Του έγραφε πως φεύγει στη Μέση Ανατολή να πολεμήσει τους Γερμανούς και να γυρίσει νικητής σε μια λεύτερη Ελλάδα. Άφησε το σημείωμα πάνω στο γραφείο του νομάρχη κι έφυγε με μια βάρκα να περάσει στην απέναντι ακτή. Τον συνέλαβαν. Τον επέστρεψαν στη Μυτιλήνη και τον έριξαν στις φυλακές της Κομαντατούρ. Σαν τέτοιες χρησιμοποιείτο το κτήριο του Διδασκαλείου της Μυτιλήνης. Βασανίστηκε σκληρά. Είχε, βλέπετε, φεύγοντας αφήσει την «ομολογία» του πατριωτισμού του πάνω στο γραφείο του νομάρχη. Δεν πρόδωσε ποτέ κάποιον από τους συνεργάτες του. Κράτησε ως την τελευταία του στιγμή, που έσβησε από τα βασανιστήρια μέσα στα κρατητήρια, την προσκοπική υπόσχεσή του να αγαπά την πατρίδα του. «Καραφύλης Μιχαήλ. Υπαρχηγός. Καταφυγών εις Τουρκίαν συνελήφθη υπό τουρκικών αρχών και εστάλη οπίσω εις Μυτιλήνη συλληφθείς αμέσως υπό των Γερμανών. Εφυλακίσθη και υποβληθείς εις μαρτύρια κατήντησε φυματικός και απέθανεν», γράφει στην αναφορά του το 1948 για τους νεκρούς προσκόπους στη διάρκεια της Κατοχής ο τότε Περιφερειακός Έφορος Προσκόπων Λέσβου.


Εκτελέσθηκαν…
Εντυπωσιακές είναι όμως και οι δυο ιστορίες, δυο άλλων προσκόπων, του Πέτρου Γκιργκέτσου και του Γιώργου Ζλατόγλου.
Κι οι δυο πιάστηκαν από τους Γερμανούς την ώρα που περνούσαν στην απέναντι ακτή, σκοπεύοντας να περάσουν στη Μέση Ανατολή για να πολεμήσουν για την πατρίδα τους. Ο Πέτρος εκτελέστηκε στις 4 Μαΐου του 1942. Αυτόπτης μάρτυρας, από το γειτονικό καφενείο «του Απελή», ο πατέρας του. Μια μαρτυρία που δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε αυτήν την εφημερίδα, στα πλαίσια μιας σημαντικής έρευνας από το Γιώργο Γαλέτσα, λέει:
«Το πρωί της παραμονής κάθε εκτέλεσης που θα γινόταν στα Τσαμάκια, Γερμανός αξιωματικός επισκεπτόταν τον καφετζή και του ζητούσε χωρίς άλλες εξηγήσεις, ότι το καφενείο από νωρίς το απόγευμα μέχρι το μεσημέρι της επομένης έπρεπε να παραμείνει κλειστό και να μην υπάρχει κανείς μέσα σ’ αυτό το χρονικό αυτό διάστημα. Ούτε ο ίδιος ή μέλος της οικογενείας του ή οποιοσδήποτε άλλος. Αφού οι “γενναίοι” άνδρες του Τρίτου Ράιχ δεν ήθελαν κανένα αυτόπτη μάρτυρα στα ανδραγαθήματά τους.
Βλέπετε, το καφενείο αυτό… είχε και ένα μειονέκτημα· την άμεση οπτική επαφή με τον τόπο των εκτελέσεων και οι Γερμανοί θέλανε αυτοί και μόνο να ‘ναι αυτόπτες μάρτυρες…
Το μεσημέρι της ίδιας μέρας ο καφετζής του “Απελλή” δέχεται την επίσκεψη του γνωστού και φίλου του Γκιργκέτσου Γιώργη, που ‘χε υπόδικο το γιο του και υποψήφιο για εκτέλεση. Έπεσε στα πόδια του φίλου του, με κλάματα, παρακαλώντας τον να του επιτρέψει να μείνει στο καφενείο το βράδυ για να είναι παρών στην εκτέλεση του γιου του που θα γίνει τις πρωινές ώρες. Τον είχε από δω, τον είχε από κει, όρκοι ότι κανείς δεν θα τον πάρει είδηση, έπεισε τον καφετζή. Το απόγευμα στις 5 το καφενείο κλείνει πόρτες, παράθυρα κρύβοντάς μέσα το δύστυχο πατέρα. Δεν έχει ακόμη ξημερώσει και δυο γερμανικά καμιόνια φτάνουν στα Τσαμάκια για την εκτέλεση. Ο πατέρας από τις γρίλιες ξεχωρίζει ανάμεσα στους τρεις μελλοθανάτους την σιλουέτα του γιού του. Δεν το πιστεύει… Και πού δεν είχε τρέξει… Και ποιους δεν παρακάλεσε. Του ‘χαν δώσει ελπίδες… Θολώνει, ξεχνά τους όρκους πού ‘χε δώσει στον Απελλή. Θέλει να τρέξει κοντά στο γιο του, να παρακαλέσει τους Γερμανούς...
- “Ένα λάθος, μια επιπολαιότητα καμαράτ…”
Μα η πόρτες είναι κλειδωμένες απ’ έξω, δεν ανοίγει. Ξανακοιτά απ’ τις γρίλιες, οι τρεις σιλουέτες έχουν δεθεί σε τρία πεύκα. Μόνο βήματα στρατιωτικής μπότας που σβαρνά τα λιθάρια ακούγονται… Κι αυτός αιχμάλωτος στο κλουβί του “Απελλή”. Ξαφνικά σαν αστραπή του ‘ρχεται η σκέψη, τα κλουβιά έχουν και παράθυρα κι αυτά δεν κλειδώνουν απ’ έξω. Αυτό ήταν. Σε δευτερόλεπτα ο Γκιργκέτσος βρίσκεται στην αυλή του “Απελλή”… Λεύτερος πια τρέχει προς τις τρεις δεμένες σκιές ολοφυρόμενος… 30 μέτρα, 20 μέτρα τον χωρίζουν απ’ το γιο… Πέντε - έξη Γερμανοί πέφτουν επάνω του κι όλοι μαζί ένα κουβάρι τον απομακρύνουν… Ενώ το στρατιωτικό τζιπ με τον πατέρα φτάνει στο ύψος του αρχοντικού “Μουζάλα”, το κροτάλισμα του πολυβόλου σταματά το παραλήρημα του πατέρα…
Η Γερμανική Διοίκηση έχει θορυβηθεί… Η απόφαση άμεση. Το καφενείο του “Απελλή”, ο μοναδικός, άψυχος μάρτυρας των εκτελέσεων πρέπει να εξαφανισθεί!
Πώς; Να κατεδαφιστεί άμεσα!
Πράγματι μέχρι το τέλος της εβδομάδας το καφενείο του “Απελλή” θα υπάρχει μόνο στα καρτ ποστάλ. Τίποτε δεν πρέπει να υπάρχει και να θυμίζει τον άψυχο αυτόπτη μάρτυρα των 12 μέχρι τώρα εκτελεσμένων.»



«Δεν καθόταν καλά…»
Ανάλογη και η τύχη και του προσκόπου Γιώργου Ζλατόγλου. Αυτός πρόσφυγας από το μικρασιατικό Αϊβαλί δεν μπορούσε «να κάτσει καλά». Δημιούργησε ενήλικας, όντας μια παράνομη προσκοπική ομάδα. Τα στοιχεία που συγκέντρωνε στις βόλτες με τα παιδιά στην εξοχή και ιδιαίτερα στην περιοχή της Μόριας, προπάντων δε αυτά που αφορούσαν στα οχυρωματικά έργα των Γερμανών και τα πολυβολεία στην περιοχή του Καρά Τεπέ. «Αυτά παρέδιδεν εις τον Λιμενάρχην Μυτιλήνης Ηλία Καζάκον ο οποίος τα προωθούσε καταλλήλως εις τα Συμμαχικάς Δυνάμεις.» Μετά τη σύλληψη του ήρωα λιμενάρχη της Μυτιλήνης, Ηλία Καζάκου, και την εκτέλεσή του, ο Γιώργος Ζλατόγλου «ετυφεκίσθη υπό των Γερμανών διότι συνελλήφθη επιχειρών να καταφύγη εις την Τουρκίαν και εκείθεν εις την Μέσην Ανατολήν». Ο πρόσκοπος Γιώργος Ζλατόγλου, ο τελευταίος της πεντάδας των προσκόπων που στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου και ύστερα στη διάρκεια της Κατοχής, έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα υπηρετώντας την από το δικό τους ο καθένας μετερίζι, εκτελέστηκε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943 στα Τσαμάκια.


Ξανά στα Τσαμάκια
Πριν μέρες, στη συγκέντρωση της σημερινής 2ης Ομάδας των Προσκόπων της Μυτιλήνης, υπήρξε μια περίεργη επίσκεψη. Ο κ. Κίμωνας Ψύχας μίλησε στους σημερινούς προσκόπους για τρεις φίλους του στη Β΄ Ομάδα των Προσκόπων της Μυτιλήνης. Το Μιχάλη, τον Πέτρο και το Γιώργο.
Κι έδειξε στα παιδιά, λίγα μέτρα παραπέρα από την εστία, ένα πεύκο. Ζήτησε από τα παιδιά να παρατηρήσουν τη μια του πλευρά… Ένα περίεργο γλυπτό σχηματιζόταν στην επιφάνεια του. Ένας πολυκαιρίτικος σταυρός. Ήταν ο σταυρός που χάραξαν στην επιφάνεια του δένδρου οι πρόσκοποι της Ομάδας που μέλη της είχε τους ήρωες της Αντίστασης. Το Μιχάλη, τον Πέτρο και το Γιώργο. Εκεί, δίπλα από την πόρτα της εστίας μας, ήταν το δέντρο που εκτελέστηκε ο Πέτρος Γκιργκέτσος.
Ο κ. Κίμωνας, ο γιος του καφετζή στο καφενείο “του Απελή” που γκρέμισαν οι Γερμανοί, υπερήλικας αλλά σταθερός χειμερινός κολυμβητής στου Απελή, βούρκωσε μιλώντας για τους προσκόπους ήρωες της Β΄ Ομάδας, «τους αδελφούς του προσκόπους σαν κι εκείνον, που τίμησαν την υπόσχεσή τους να εκτελούν το καθήκον τους στην πατρίδα δίνοντας για αυτήν την ίδια τους τη ζωή».
Ήδη γύρω από το δέντρο με το περίεργο γλυπτό, το δέντρο της εκτέλεσης του Πέτρου Γκιργέτσου, το δέντρο των ηρώων προσκόπων της Εθνικής Αντίστασης, το δέντρο της Προσκοπικής Υπόσχεσης, το δέντρο της Προσκοπικής Τιμής, φτιάχτηκε ένας πέτρινος προστατευτικός τοίχος. Σύντομα, ένα γλυπτό και μια μαρμάρινη επιγραφή θα θυμίζει πάντα σε όλους τους ήρωες προσκόπους. Κι οπότε οι πρόσκοποι της Μυτιλήνης δρασκελούν την πόρτα της εστίας τους, θα θυμούνται, θα σιγουρεύουν για μια ακόμα φορά πως η παρέα τους, παρά την ενός αιώνα ιστορία, έρχεται από πολύ μακριά…