«Κάθε πρωί ξυπνά στην Αφρική μια αντιλόπη, γνωρίζοντας πως πρέπει να ξεφύγει από το ταχύτερο λιοντάρι, το οποίο πρέπει να τρέξει γρηγορότερα από αυτήν για να μη λιμοκτονήσει. Ανεξάρτητα από το τι είσαι, πρέπει να έχεις ξεκινήσει να τρέχεις πριν ανατείλει ο ήλιος.»
Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ αλ Μακτού (κυβερνήτης τού Ντουμπάι και αντιπρόεδρος των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων)

Να τρέχεις πριν ανατείλει ο ήλιος! Αυτό απαιτούν οι ιλιγγιώδεις ταχύτητες των αλλαγών που παρακολουθούμε ολόγυρα και σ’ όλους τους τομείς. Στην καθ’ ημάς Λέσβο, πάλι, σαν να μας ξεπερνούν, πάντα, τα γεγονότα. Μνημονεύοντας, συνήθως, ένα ένδοξο παρελθόν, υποκρινόμενοι ότι το σεβόμαστε, αναμασώντας συνθηματολογίες και στερεότυπα αναπτυξιακά, εγκαταλείψαμε, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, τις προγονικές νοοτροπίες και κάθε αναπτυξιακή δυνατότητα που μας κληροδότησε αυτός ο τόπος και αυτό το παρελθόν. Τρεκλίζουμε, σαν τον μεθυσμένο, ψάχνοντας στα τυφλά τον προορισμό μας.

Δεκαετίες τώρα μια προϊούσα ύφεση, πριν απ’ αυτή που μας προέκυψε λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει εγκατασταθεί στο νησί. Ύφεση επιθυμιών, ύφεση ψυχική, σαν να παραιτηθήκαμε οι άνθρωποι από τα φυσικά δικαιώματά μας, να εγκαταλείψαμε την αξιοπρέπειά μας, να παρατήσαμε την ανθρωπιά μας. Μια ύφεση που αποτυπώθηκε και στα πρόσφατα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών. Λειψές αποφάσεις. Λειψά λόγια. Λειψά έργα.
Υιοθετώντας τα «σοβαρά» πρότυπα της αμερικανοποιημένης τηλεόρασης και του έρποντος πολιτικού λαϊκισμού, αρνηθήκαμε το ήθος του λεσβιακού πολιτισμικού παρελθόντος. Ντυμένοι οι μισοί με πολιτισμικά μιμητικά κουρέλια παριστάνουμε τους μοντέρνους και οι άλλοι μισοί με τις βράκες και τα σαλβάρια μια φαντασιακή «αθάνατη Λέσβο», στρατωνισμένοι μέσα σε ιδεοληπτικά σχήματα.
Η απομάκρυνση από το συλλογικό, η αθυμία των παραιτημένων ανθρώπων καθρεφτίζεται ολοζώντανα πάνω στο σώμα των πόλεων του νησιού, που μετά βίας επιτελούν τις βασικές λειτουργίες τους.

Η παραίτηση που οδηγεί στην ιδιώτευση τραυματίζει με πολλούς τρόπους το κοινωνικό σώμα. Φέρνει θλίψη και αδράνεια, φέρνει αμέλεια· φέρνει το «όλοι είναι ίδιοι», «τίποτα δεν πρόκειται να γίνει», «ο καθένας για την πάρτη του».
Έχει επισημανθεί ότι «το πελατειακό και παραγοντίστικο κράτος, που φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης γι’ αυτή την αποσάθρωση, δεν είναι παρα-κράτος. Έχει οργάνωση, ιεραρχία, τυπική διαδικασία, κώδικα συμπεριφοράς. Δεν διαχωρίζεται από το επίσημο κράτος. Αντιθέτως. Αναπληρώνει τα κενά και τις αδυναμίες του.». Όταν δεν ασκείται ουσιαστική πολιτική, την απουσία της υποκαθιστούν τα «χαρτάκια», το ρουσφέτι και η ευνοιοκρατία, που εφαρμόστηκαν με πολύ κακά αποτελέσματα και στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτό φαίνεται προπάντων στο σώμα των τοπικών κοινωνιών, που απεικονίζουν τα πράγματα όπως ο μεγεθυντικός φακός.

Για χρόνια εκπαιδευτήκαμε εντατικά στον μηχανισμό των αλληλοεξυπηρετήσεων. Δημιουργήσαμε και αναπτύξαμε ένα καρκίνωμα που βασίστηκε σ’ ένα «δούναι και λαβείν», διάβρωσε το ήθος του δημότη και έβγαλε στην επιφάνεια ό,τι μίζερο, ιδιοτελές και μικροπολιτικό διαθέτουμε. Με την ίντριγκα, και την κλίκα, τον παραγοντισμό και το μέσον ειρωνευτήκαμε, απαξιώσαμε και τιμωρήσαμε σκληρά την πρωτοβουλία, την εργασιακή φιλοτιμία, την ανιδιοτέλεια, την οραματική πρόταση και την αισθητική καλλιέργεια και προστατεύσαμε με την σιωπή ένα ανίκανο σύστημα μεταπρατών που οδήγησε τα πράγματα στο όριο της κατάρρευσης.

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα διπλό πολιτισμικό σοκ. Μέσα σε συνθήκες γενικής κρίσης και αβεβαιότητας και με ενιαίο δήμο στη Λέσβο, πρέπει να ξανασκεφτούμε τον τόπο και τον εαυτό μας. Πρέπει να σκεφτούμε τον εαυτό μας διαφορετικό από ό,τι υπήρξε μέχρι πρόσφατα. Απαλλαγμένο από την αυταπάτη που μας δημιούργησε τα τελευταία χρόνια η άμετρη χρήση των δανεικών αλλά και η ανερμάτιστη πεποίθηση πως με την μαζική τουριστικοποίηση και… αξιοποίηση (!!!) των πάντων θα πορευτούμε στο μέλλον. Με απόλυτο μέτρο το γρήγορο χρήμα.

Πρέπει να επανακαθορίσουμε τους στόχους μας, και τις μείζονες επιλογές τις οποίες κάναμε, υπολογίζοντας τις εύλογες «σταθερές» που μπορούμε να διακρίνουμε στον ορίζοντα. Υπάρχουν τέτοιες «σταθερές»; Ασφαλώς και υπάρχουν. Είναι το περιβάλλον του νησιού μας, φυσικό και δομημένο, είναι τα προϊόντα του, είναι το πολιτισμικό του παρελθόν, είναι το πολιτιστικό παρόν της Λέσβου στην εκπαίδευση, στα γράμματα και στις τέχνες, όπως ανέλυσε, από διάφορα βήματα και πολλές φορές τελευταία, ο διευθυντής του Μουσείου Απολιθωμένου Δάσους, κ. Νίκος Ζούρος. Είναι η θέση της που, όπως στο παρελθόν έτσι και τώρα, μπορεί να την καταστήσει κέντρο αναφοράς των βορειοανατολικών γειτόνων της, είναι οι δημιουργικοί της άνθρωποι που θα πρέπει να τολμήσουν να αναλάβουν δράση στο προσκήνιο και να αντιπαρατεθούν με τις προκλήσεις των καιρών. Είναι πρόβλημα χάραξης στρατηγικής και μακροχρόνιας στόχευσης.

Είναι ανάγκη να μείνουμε εδώ και να κάνουμε την δική μας επανάσταση. Την επανάσταση όλων αυτών που θέλουν µια Λέσβο αξιοπρεπή, οργανωμένη, καθαρή, ήσυχη, παραγωγική, πρωτοπόρα, µε λόγο στον πολιτισμό και ρόλο όχι μόνο στην χώρα αλλά και διεθνώς.
Χρειάζεται να μετατοπιστεί η συζήτησή μας από την μικροπολιτική συνδιαλλαγή, στην επιβολή ενός νέου καθεστώτος αξιοκρατίας, παραγωγικότητας, ανταμοιβής και κυρώσεων, ώστε να πάψουν οι χρόνοι και οι επιλογές των διαφόρων παραγόντων να ρυθμίζουν αλλά και να ακυρώνουν την εκτέλεση των αναγκαίων αλλαγών.

Χρειάζεται να μετατραπεί ο χρόνος των τοπικών καφενείων, ώστε να μην διαμορφώνει το βραδινό κουτσομπολιό τη συλλογική συνείδηση.
Χρειάζεται να αλλάξει η νοοτροπία της οικογένειας, ώστε να μην παγιδεύει το μέλλον των παιδιών της στην προοπτική ενός ακριβού και υποβαθμισμένου «χαρτιού» ή στην εύκολη εποχική τουριστική απασχόληση.
Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε πως η προάσπιση του κοινού μας τόπου, η διατήρησή του σε λειτουργική επάρκεια, είναι προάσπιση της ατομικής και συλλογικής μας αξιοπρέπειας.

Η αυτοδιοίκηση και η υπηρέτηση του κοινού συμφέροντος δεν είναι αφηρημένες ιδέες. Είναι η σχέση με τους συνανθρώπους μας και με την κοινωνία μας. Είναι ο βιωμένος κοινός μας χώρος. Αυτά καλούμαστε να διατηρήσουμε. «Τα πάθη θεσμίζουν τις πόλεις». «Στη ρίζα του πρωταρχικού θεσμού υπάρχει μια προ-λογική “βούληση” και πρόθεση, [...] οι θεσμοί δεν μπορούν να διατηρηθούν χωρίς πάθος», παρατηρεί ο Καστοριάδης.

Όταν οργιζόμαστε κατά των πολιτικών και άλλων και απέχουμε από τις εκλογές, δίνουμε το συγκινησιακό μας παρόν, μαζί με ένα σύνολο ανθρώπων, που επιθυμούν να ζήσουν χωρίς διαφθορά, χωρίς σπατάλη και κακοδιαχείριση του κοινού πλούτου, χωρίς φαυλότητα. Η επιθυμία μας αυτή δεν είναι προϊόν ορθολογικού υπολογισμού αλλά προ-λογική βούληση για το πώς θέλουμε να ζούμε.

Όλες οι σημαντικές κοινωνικές κατακτήσεις, από το δημοκρατικό ιδεώδες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέχρι την ισότητα και την προστασία του περιβάλλοντος, προέκυψαν όχι τόσο γιατί σκεφτήκαμε, όσο γιατί θυμώσαμε, αγανακτήσαμε, είπαμε «δεν πάει άλλο».
Μ’ αυτό το πάθος για τον τόπο μου θέλω να ελπίζω σε μια καινούργια και διαφορετική προσέγγιση του μέλλοντός του.
Πρέπει να τρέξουμε πριν ανατείλει ο ήλιος.