Όλα τα παιδιά, όταν αρχίσουν να περπατούν και να τρέχουν, αρχίζουν να εξερευνούν το άμεσο περιβάλλον τους. Τότε ακριβώς αρχίζουν να σκέφτονται, αρχίζουν να εξερευνούν τις ιδέες και τον εαυτό τους. Στην περίοδο από 18 μηνών έως τριών ετών αρχίζουν να συνειδητοποιούν τον κίνδυνο της απειλής εναντίον του εαυτού τους: έρχονται αντιμέτωποι με το φόβο.

Τα συναισθήματα του φόβου του παιδιού και του γονιού που ανησυχεί για τη διαπαιδαγώγησή του, είναι μεταξύ τους ανάλογα. Βιολογικά και ψυχολογικά, είναι φυσικό το δίχρονο παιδί να φοβάται το άγριο γάβγισμα ή τα βαθιά νερά. Άλλα παιδάκια παρουσιάζουν υπερβολική ένταση του φυσιολογικού φόβου ως προς το σκοτάδι. Υπάρχουν και παιδιά που φοβούνται ελάχιστα. Αλλά, τότε, προστατεύονται ελάχιστα από τους κινδύνους.
Ο φόβος είναι συναίσθημα που οφείλεται στην κληρονομικότητα, την ιδιοσυγκρασία του παιδιού ή/και στις εμπειρίες του. Ήδη, από τον έκτο μήνα, καθώς ωριμάζει το νευρικό του σύστημα, προσκολλάται στους γονείς και τότε έχουμε ανάπτυξη του εσωτερικού φόβου. Τούτο όμως υποχωρεί κατά ένα βαθμό στους 18 μήνες. Στη συνέχεια, προστίθεται και ο φόβος από εξωτερικά αίτια. Φοβάται τα λιοντάρια, τις μάγισσες, τα ζώα, τα τέρατα, αλλά και την αποτυχία και τη γελοιοποίηση. Όλα υποχωρούν κανονικά στα έξι χρόνια του παιδιού. Εάν συνεχιστούν, τότε πρέπει να βοηθηθεί το παιδί από ειδικό, προκειμένου να ζήσει χαρούμενη ενήλικη ζωή.
Σημαντικό είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν τους φόβους παρατηρώντας τη συμπεριφορά των άλλων, κυρίως των γονιών τους - ο φόβος είναι μεταδοτικός (το φόβο και το άγχος που νιώθουν όταν φεύγει ο γονιός, θα το σχολιάσουμε αποκλειστικά την επόμενη φορά).

Υπάρχει τρόπος βιώματος του φόβου μόνο σε φυσιολογική ένταση εάν ο ενήλικας που το συνοδεύει:
- πρώτον, δε δείξει φόβο,
- δεύτερον, χαμογελάει τη στιγμή της έντασης π.χ. του γαβγίσματος ή του σκοταδιού και,
- τρίτον, συμπληρώσει την προηγούμενη αντίδρασή του με συζήτηση του επίκαιρου γεγονότος με το παιδί, με λόγια ανάλογα της ηλικίας του.
Ένα παιδί με αυτοπεποίθηση υποφέρει από λιγότερους φόβους. Ο ενήλικας οφείλει να το επαινεί, να του δείχνει εμπιστοσύνη, να το προστατεύει από τους ρεαλιστικούς κινδύνους και να το προετοιμάζει για αυτό που θα συμβεί. Τέλος, η αποκάλυψη του φόβου του παιδιού στον ενήλικα δίνει περιθώριο για συζήτηση και εκλογίκευση.
Φοβία είναι ο μόνιμος και παθολογικά έντονος φόβος (συχνά παράλογος) για κάτι συγκεκριμένο. Σε μικρή ένταση, μπορεί να αφορά φόβο με λογική προέλευση, π.χ. το σκοτάδι. Εάν όμως ο φόβος γίνει υπερβολικός, π.χ. όσο βρίσκεται στο σπίτι, έχει αναμμένα όλα τα φώτα, μη τυχόν και βρεθεί σε σκοτεινό χώρο, τότε ο φόβος αυτός φτάνει στην υπερβολή, καταντά ψυχωτικός και χαρακτηρίζεται φοβία. Μόνο ο γιατρός θα βοηθήσει την περίπτωση αυτή.
Συμπέρασμα: ο φόβος προστατεύει τον άνθρωπο από κάποιο κακό, αλλά πρέπει να μην υπερβαίνει τα φυσιολογικά όρια.