Θανάσης Καραγκούνης: Ο επίτιμος πρόεδρος της Φωτογραφικής Εταιρείας Μυτιλήνης, μιλάει για την τέχνη που τόσο αγαπά

Την τιμητική της έχει η τέχνη της φωτογραφίας τον τελευταίο καιρό στο «Ε». Σήμερα, στη συνέντευξη της στήλης μας για τον πολιτισμό φιλοξενούμε έναν ακόμη σπουδαίο φωτογράφο - ερασιτέχνη αυτήν τη φορά -, ο οποίος στα 83 του χρόνια δεν έχει σταματήσει να ασχολείται με την τέχνη αυτή, που τον κέρδισε από πολύ νεαρή ηλικία. Ο Θανάσης Καραγκούνης, ένας από τους ιδρυτές της Φωτογραφικής Εταιρείας Μυτιλήνης (ΦΕΜ) και πρόεδρός της για πολλά χρόνια, σήμερα επίτιμος πρόεδρος, μας μιλάει για τη «μύησή του» στην τέχνη του, για τις εικόνες της Μυτιλήνης που τον γοητεύουν, αλλά και για την ίδρυση της ΦΕΜ και για τα σημερινά μέλη της, που σύμφωνα με τον ίδιο είναι άξιοι… συνεχιστές του εγχειρήματος.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στη ΒΑΓΓΕΛΙΩ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ

Πώς αρχίσατε να ασχολείστε με τη φωτογραφία, κ. Καραγκούνη; Ποιος ήταν ο πρώτος που σας έδειξε;
«Όταν φοιτούσα στο γυμνάσιο, είχα την τύχη να βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο σχολείο το φωτογραφείο “Κεμερλής - Χουτζαίος”, του αείμνηστου Σίμου Χουτζαίου, του μεγαλύτερου καλλιτέχνη φωτογράφου εκείνης της εποχής. Περνούσα καθημερινά από το φωτογραφείο του και, σα να υπήρχε κάτι που με ωθούσε προς τη φωτογραφία, στεκόμουν καθημερινά μπροστά στη βιτρίνα και θαύμαζα τις φωτογραφίες και τις μηχανές. Κάποια στιγμή ζήτησα να μπω μέσα και να μου δώσουν μια φωτογραφική μηχανή. Έτσι γνώρισα και το γιο του Σίμου, το Στρατή Χουτζαίο, ο οποίος μου έδωσε μια φωτογραφική μηχανή και εγώ στη συνέχεια του πήγα πίσω το φιλμ. Αυτό γινόταν συχνά και οι δυο μας αποκτήσαμε μεγάλη φιλία, βγαίναμε και βόλτες και φωτογραφίζαμε μαζί τοπία, πορτραίτα κ.λπ.. Ο ίδιος ο Σίμος Χουτζαίος, όταν είδε τις φωτογραφίες μου, φαίνεται πως κάτι διέκρινε ή με συμπάθησε, κι άρχισε να μου δίνει διάφορες συμβουλές. Αυτό συνεχίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα.»

Δουλέψατε ποτέ επαγγελματικά ως φωτογράφος; Ποια ήταν η κύρια ασχολία σας;
«Ήμουν λογιστής του Αστικού ΚΤΕΛ και συνταξιοδοτήθηκα το 1987. Με τη φωτογραφία ασχολήθηκα μόνο ερασιτεχνικά, την είχα ως χόμπυ. Βέβαια, όταν αποκαταστάθηκα επαγγελματικά, γνώρισα και ήρθα σε επαφή με πολλούς άλλους φωτογράφους, όπως το Βαγγέλη Βασιλείου και το Μιχάλη Ζούζη, που μου εμφάνιζε τα ασπρόμαυρα φιλμ και με συμβούλευε. Εγώ, από την πλευρά μου, δεν έπαυα να διαβάζω τεχνικά και θεωρητικά βιβλία για την τέχνη της φωτογραφίας. Είχα την καλή τύχη να γνωρίσω τον εξαίρετο ερασιτέχνη φωτογράφο Θεόδωρο Δουκάκη, με τον οποίο κάναμε παρέα και μαζί του έμαθα πολλά πράγματα.»

Φωτογραφίζοντας ανθρώπους…
Τι φωτογραφίες ξεκινήσατε να τραβάτε και τι θέματα σας ενέπνεαν;
«Στην αρχή, όλοι οι φωτογράφοι ξεκινούσαμε με θέματα της φύσης, εγώ όμως δεν ασχολήθηκα πολύ καιρό με αυτό το θέμα. Εκείνο που με τράβηξε περισσότερο, ήταν το ανθρώπινο στοιχείο. Άνθρωποι στη δουλειά τους, στη διασκέδασή τους, στο καφενείο, πορτραίτα κ.λπ.. Θεώρησα ότι ως θέμα είχε πιο βαθύ χαρακτήρα, ήταν πιο ζωντανό και οι φωτογραφίες μπορούσαν να έχουν πιο έντονο αυθορμητισμό. Προσπαθούσα, τραβώντας ένα πορτραίτο ή μια σκηνή δρόμου, να πιάσω την αποφασιστική στιγμή που η φωτογραφία θα μιλούσε, που θα είχε ένα νόημα. Ήθελα να διεισδύω στη ζωή χωρίς να σκηνοθετήσω, και χωρίς πολλές φλυαρίες και με φυσικό πάντα φωτισμό, γιατί έτσι πολλές απλές, καθημερινές στιγμές μετατρέπονται σε κομμάτια τέχνης, που μας προκαλούν σε περαιτέρω ψάξιμο. Αντλώ τα θέματά μου από το δρόμο και τα αποτυπώνω με τη δική μου αισθητική, όχι για να κάνω μια φωτογραφία “ντοκουμέντο”, όχι για να καταστούν οι φωτογραφίες μου μάρτυρες της πραγματικότητας, αλλά και να μας παρακινήσουν σε μια αισθητική, αλλά κυρίως ψυχική αναζήτηση. Θέλω να πιστεύω ότι οι φωτογραφίες μου δε μεταφέρουν απλά πληροφορίες, αλλά περιέχουν θέση και άποψη και κατά τον τρόπο αυτό αντλούν απαιτήσεις.»

Πότε αρχίσατε να εμφανίζετε μόνος τις φωτογραφίες που τραβούσατε;
«Αφού κατάλαβα ότι είχα αποκτήσει πλέον κάποιες ικανότητες και γνώσεις, και με την προτροπή όλων, άρχισα να δημιουργώ το δικό μου σκοτεινό θάλαμο, όπου εμφάνιζα εγώ πλέον τα ασπρόμαυρα φιλμ και τύπωνα μόνος μου τις φωτογραφίες. Θεωρώ πως όταν δεν τυπώνεις εσύ μόνος τις φωτογραφίες σου, ώστε να μπορείς να επεμβαίνεις, να διορθώνεις και να μετατρέπεις πολλά πράγματα, δεν μπορείς να πεις ότι έκανες και καλή φωτογραφία. Στο σκοτεινό θάλαμο δούλευα στον ελεύθερο χρόνο μου, πάρα πολλές ώρες, για να μπορέσω να κάνω ορισμένες φωτογραφίες όπως εγώ τις ήθελα και να είμαι ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα.»

Είστε λάτρης κυρίως της ασπρόμαυρης φωτογραφίας. Παρακολουθείτε τις… ψηφιακές εξελίξεις;
«Αρχικά ασχολήθηκα αποκλειστικά με την ασπρόμαυρη φωτογραφία, αλλά μετά πέρασα και στην έγχρωμη, με την εκτύπωση φωτογραφιών από σλάιντς με μια ειδική μέθοδο, χάρη σε ένα μηχάνημα που είχαμε προμηθευτεί με το σημερινό πρόεδρο της ΦΕΜ, το Στρατή Τσουλέλλη, και μέχρι σήμερα μπορούμε να χρησιμοποιούμε. Πρόκειται όμως για πολύ δαπανηρή μέθοδο και τώρα με την ψηφιακή φωτογραφία τα πράγματα είναι διαφορετικά, έτσι έχουμε σταματήσει προσωρινά. Πολλές από αυτές τις έγχρωμες φωτογραφίες, ωστόσο, έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες και υπάρχουν σε διάφορες ατομικές συλλογές. Όσο για τη σύγχρονη τεχνολογία, είμαι ο μόνος παραδοσιακός φωτογράφος που δεν έχει μέχρι σήμερα ψηφιακή μηχανή. Δεν ασχολούμαι, όχι γιατί δεν την παραδέχομαι, εξάλλου είναι το μέλλον της φωτογραφίας, αλλά γιατί δε θέλω τη φωτογραφία μου να την τυπώνει κάποιος άλλος, παρά μόνο εγώ ο ίδιος. Τότε νιώθω τη μεγαλύτερη ικανοποίηση.»

Για τη ΦΕΜ
Ήσαστε από τα ιδρυτικά μέλη της Φωτογραφικής Εταιρείας Μυτιλήνης το 1980. Πώς αποφασίσετε τότε να δημιουργήσετε έναν τέτοιο φορέα;
«Μαζευτήκαμε μερικά άτομα που αγαπούσαμε την τέχνη της φωτογραφίας, με πρωτοπόρο το Γιάννη το Γενιτσαριώτη, και αποφασίσαμε να ιδρύσουμε μια φωτογραφική λέσχη, σαν παράρτημα της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρείας, που στη συνέχεια έγινε Φωτογραφική Εταιρεία Μυτιλήνης. Ως ιδέα ξεκίνησε επειδή θεωρήσαμε ότι έπρεπε να προαγάγουμε την τέχνη της φωτογραφίας, να κάνουμε μαθήματα, να γράψουμε νέα μέλη. Τα πρώτα μέλη ήμασταν 21. Στη συνέχεια γίναμε πάρα πολλά. Οι νέοι φωτογράφοι που απαρτίζουν σήμερα τη ΦΕΜ είναι όλοι τους ιδιαίτερα ταλαντούχοι και πολλές φωτογραφίες τους εγώ προσωπικά τις ζηλεύω.»

Ήσαστε πρόεδρος της ΦΕΜ για πολλά χρόνια, ενώ έχετε ανακηρυχθεί «επίτιμος» πρόεδρος…
«Όταν παρέδωσα τη σκυτάλη στους νεώτερους από μένα και με ανακήρυξαν επίτιμο πρόεδρο, η ικανοποίησή μου ήταν μεγάλη όταν τα ηνία της ΦΕΜ παρέλαβε ο Στρατής Τσουλέλλης. Είχα προβλέψει ότι όχι μόνο θα διέπρεπε ως καλλιτέχνης φωτογράφος, αλλά ότι είχε και διοικητικές ικανότητες τέτοιες, που μπόρεσε από τότε που ήμουν ακόμη εγώ πρόεδρος να αναδείξει τη ΦΕΜ, ώστε και σήμερα να θεωρείται ως μια από τις καλύτερες εταιρείες σε εκδηλώσεις και δραστηριότητες, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά μπορώ να πω και σε σχέση με αυτές πολλών ξένων κρατών. Έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, απέδειξε ότι ξένοι καλλιτέχνες έρχονται σε επαφή με τον πρόεδρό μας και ζητούν να εκθέσουν τα έργα τους στη Μυτιλήνη κι αυτό είναι μια ένδειξη ότι η ΦΕΜ είναι ένα σωματείο κατά κάποιο τρόπο παγκόσμιας εμβέλειας.»

Μιλήστε μας για τα μαθήματα φωτογραφίας που γίνονται στη ΦΕΜ. Πώς είναι να μεταλαμπαδεύετε την τέχνη σας στις νέες γενιές; Ο ίδιος συνεχίζετε να παραδίδετε μαθήματα;
«Όχι, ο ίδιος έχω σταματήσει να παραδίδω. Τα μαθήματα ξεκίνησαν από την αρχή της ίδρυσης της ΦΕΜ και είχαν πάντα μεγάλη ανταπόκριση. Μας χαροποιούσε να διδάσκουμε και τα παρακολουθούσαν άνθρωποι μεγαλύτεροι σε ηλικία, διαφορετικών φύλων, ακόμη και καθηγητές πανεπιστημίου. Μέχρι σήμερα έρχονται στα μαθήματα πολλοί άνθρωποι που θέλουν να μάθουν για την τέχνη της φωτογραφίας και υπολογίζω ότι έχουν περάσει πάνω από 1.500 μαθητές από τη ΦΕΜ. Πολλοί από αυτούς, μάλιστα, έχουν κάνει αξιόλογο έργο, άλλοι έγιναν και διοικητικά μέλη.»

Πολλές φωτογραφίες σας έχουν πάρει διακρίσεις σε πανελλήνιους διαγωνισμούς και έχετε κάνει πολλές ατομικές εκθέσεις στη Μυτιλήνη. Υπάρχει κάποια φωτογραφία που ξεχωρίζετε;
«Οι φωτογραφίες που μου έχουν μείνει είναι αυτές που αποτύπωναν τη μιζέρια, τον πόνο και τη μητρική αγάπη. Έχω ξεχωρίσει από όλες τις φωτογραφίες μου μια συγκεκριμένη, που έχει δημοσιευτεί πολλές φορές από εφημερίδες και περιοδικά για τη Γιορτή της Μητέρας. Είναι η φωτογραφία μιας Τσιγγάνας που έχει στον ώμο της ένα παιδάκι το οποίο κοιμάται. Φυσικά είναι και πολλές άλλες. Δεν ήθελα να δείχνω μόνο τα ωραία, αλλά και τις άσχημες πλευρές της ζωής.»

Φωτογραφίζετε ακόμη; Τι βρίσκετε πιο γοητευτικό σε αυτό;
«Φωτογραφίζω ακόμη και θα φωτογραφίζω όσο ζω και περπατώ, γιατί αυτό μου δίνει κουράγιο στη ζωή μου. Το πιο γοητευτικό από όλα είναι η ικανοποίηση του να φτάνω στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Δε φωτογράφιζα ποτέ για να “δείχνω”, παρά μόνο για τον εαυτό μου.»