«ΑΔΡΙΑΝΙΟΝ ΡΩΜΑΪΚΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΛΕΣΒΟΥ»

Οδοιπορικό στη Λέσβο

Οι τρεις πιθανές θέσεις των «Κήπων»

«ΑΔΡΙΑΝΙΟΝ ΡΩΜΑΪΚΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΛΕΣΒΟΥ»

05/01/2023 - 11:30

Στα χαραγμένα σε λίθο, κτηματολόγια, που βρέθηκαν στην επικράτεια της Μυτιληναίας 1 προστέθηκε το 1968, από τον Χαριτωνίδη ακόμα ένα. 2 Σ' αυτό, στον πρώτο, στίχο μαζί με τα «Χωρία» της Κώμης, του Κέντρου, της Ευγενικής και υπάρχει και η αναφορά: «Κήπος ΕΝ […..] Αδριάνιον [….]ιούγ(ερα)Ζ […] νομ(ής) ιού(ερα) [.] ε κ κήπος έτερος αμπ(έλων) ιούγ(ερα) Αυτή η αναφορά δεν σχολιάζεται στην βιβλιογραφία.

Πρέπει να αναφέρουμε λίγα πράγματα γι’ αυτήν την περίοδο, που αφορά το τόσο σημαντικό αυτό εύρημα. Ο Αυτοκράτορας Διοκλητιανός (284-305 μ.Χ.), ένας από τους «στρατιωτικούς αυτοκράτορες» και επικεφαλής της λεγόμενης «τετραρχίας», υπήρξε δραστήριος μεταρρυθμιστής και δεινός βέβαια διώκτης του Χριστιανισμού. Μεταξύ άλλων επέβαλλε τυποποιημένα φορολογικά μέτρα, στηριζόμενα σε μια μεγάλη απογραφή. Μεταρρύθμισε το νόμισμα (δηνάριο) και εφάρμοσε αυστηρούς ελέγχους των τιμών.(Εδικτο περί των τιμών). Έβαλε όρια τιμών σε 1200 εμπορεύματα διαφόρων ειδών (γεωργικά εργαλεία, ναύλα, υφαντά, δούλους, γαλατικά, λιοντάρια και πληθώρα άλλων) 3 Μέσα σ’ αυτές τις μεταρρυθμίσεις έχουμε και τα χαραγμένα σε λίθους «Κτηματολόγια».

Ο Αυτοκράτορας Αδριανός (117-138 μ.Χ.) υπήρξε «φιλέλληνας» και είναι γνωστά τα κτίσματα που έχουν το όνομα του στην Αθήνα. Ανάμεσα σ’αυτά και το Αδριάνειο Υδραγωγείο (134-140 μ.Χ.), ένα από τα πολλά που κατασκεύασε στην περιφέρεια της αυτοκρατορίας. Η πόλη της Μυτιλήνης του αφιέρωσε πολλές τιμητικές αναφορές, σε επιγραφές που έχουν βρεθεί. Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο της Λέσβου, έχει χρονολογηθεί από αρκετούς μελετητές, βάσει των κατασκευαστικών του στοιχείων, αφού δε υπάρχει καμιά αναφορά σε επιγραφή ή στην υπάρχουσα γραμματεία.4 Από την εποχή του Αυγούστου και του μηχανικού Marcus Vipsanius Agripa, που έζησε στη Μυτιλήνη το 22-14 π.Χ. έως το 2^ο μισό του 2^ου μ.Χ. αιώνα, μετά τον σεισμό αυτής της εποχής. Έτσι ο Γιάννης Κοντής, στηριζόμενος στα κατασκευαστικά του στοιχεία και στον σεισμό, το χρονολογεί στην περίοδο του Αδριανού. 5 Επίσης αναφέρεται (4) ότι υπάρχουν κατασκευαστικές ομοιότητες με τα χρονολογημένα στο μέσον του 2^ου μ.Χ. αιώνα, αρχαία υδραγωγεία του Side και της Αντιόχειας της Πισιδίας. Είναι λοιπόν κατασκευαστικά έργο της περιόδου του Αδριανού.

Το συγκεκριμένο κτηματολόγιο, αναφέρει την φορολογία δύο «Κήπων», από τους οποίους ο ένας βρισκόταν στην περιοχή ή κοντά στο Αδριάνιον. Πιθανόν, αν πρόκειται ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΚΟΥ ΥΔΡΑΓΩΓΕΊΟΥ, οι Κήποι να βρισκόταν στην περιοχή των Λάμπου Μύλων ή της Μόριας, κοντά στην πορεία του υδραγωγείου και τόπων κατάλληλων για την ύπαρξη «Κήπου». Μια τρίτη, πολύ ενδιαφέρουσα περιοχή είναι η καλλιεργούμενη πεδινή έκταση της Κόβιλης, όπου η επιτόπια έρευνα εντόπισε παροχή νερού προς την πεδιάδα, τον «Κήπο», με πήλινους αγωγούς (κατάντη) από το κοντινό τμήμα του Υδραγωγείου.

Πιστεύω, μέχρι να βρεθεί κάποια επιγραφή, στα άφθονα ερείπια της πορείας του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου, ότι αυτή η Κτηματολογική Αναφορά, εμπεδώνει σε ΕΠΙΓΡΑΦΗ, την άποψη των ειδικών, που στηριζόμενοι σε μορφολογικά στοιχεία, χρονολόγησαν το μεγαλεπήβολο Ρωμαϊκό έργο, στην περίοδο του Αδριανού.

Και επειδή η «αλήθεια κρύβεται πολλές φορές αρκετά, θα μπορούσαν οι δύο «Κήποι», να βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της Μυτιλήνης, δίπλα σε ένα άγνωστο μέχρι τώρα Αδριάνειο Μνημείο, αφιερωμένο στον ευεργέτη της πόλης «Αυτοκράτορι Καίσαρι Αδριανώ Διί Ολυμπίω Σωτηρι και κτίστη και Σαβείνη Θεά Σεβαστή χαριστήριον» (2, σελ. 40 μμ1138).

1.Nigel Spencer A Gazetter of Archaeological Sites in Lesbos Bar International Series 623 1995, sel 51 (32 θέσεις) Γ. Α. Ζάχος Λεσβιακά Τοπωνύμια στους Φορολογικούς Καταλόγους του 4^ου αι. Αθήνα 2017