«Έστι δη μετά την Σιγειάδα άκραν και το Αχίλλειον η Τενεδίων Περαία και αύτη η Τένεδος, ου πλείους των τεσσαράκοντα σταδίων διέχουσα την Ήπειρον, έχει δε την περίμετρον όσον ογδοήκοντα σταδίων και πόλιν Αιολίδα και λιμένας δύο και ιερόν του Σμινθέως Απόλλωνος, καθάπερ και ο ποιητής μαρτυρεί “Τενέδοιο τε ίφι ανάσσεις Σμινθεύ”»! μας γράφει ο Στράβωνας για το μικρό νησί, την Τένεδο, στην οποία θα αποβιβαστούμε.

Πέντε χιλιόμετρα η απόσταση μέχρι το λιμανάκι του ομώνυμου μικρού οικισμού, του μοναδικού στο νησί. Η Βozcaada(γκρίζο ή καφετί νησί;) των Τούρκων (σήμερα) είναι ένα μικρό νησί, τριγωνικό, μόλις 39,9 km2, μήκους 10 χιλ. και πλάτους στην ανατολική πλευρά, 5. Στη ΒΑ του γωνία, υπάρχει το μοναδικό ύψωμα, ο Αϊ Λιάς, 192 μ.. Όμως αυτό το νησάκι, σαν κομμάτι του Αιγαίου και κοντά στο στόμιο του Ελλήσποντου, έχει μια αξιόλογη μερίδα ιστορίας. Στο δρόμο συναντάμε δεξιά το νησάκι «Γάιδαρος» με ένα φάρο σε ένα κοντινό ύφαλο.

Έχουμε απέναντι μας, χθαμαλή, την Καλύδναν ή Λεύκοφρυν ή Φοινίκη ή Λυρνησσόν (άλλη αυτή στο Θήβης Πεδίον), η οποία μετονομάστηκε σε Τένεδον από τον Έλληνα Ήρωα του Τρωικού πολέμου Τέννη, που την κατέλαβε, και τον σκότωσε ο στρατηγός του Αχιλλέα, Απολλόδωρος.

Επίσης ο Βιργίλιος αναφέρει ότι τα πλοία των Αχαιών, όταν άφησαν στην παραλία το Δούρειο Ίππο, κρύφτηκαν πίσω από τούτο το νησί και ότι τα δύο φίδια που έπνιξαν τον ιερέα Λαοκόωντα και τους γιούς του, ξεκίνησαν από εκεί!!! Βλέπετε οι «Θεοί» είχαν αποφασίσει την καταστροφή της Τροίας!

Στην «Ηλιάδα» αναφέρεται η ύπαρξη του Απόλλωνα, που προστάτευε τη Χρύσα και την Κίλλα! Τελικά ο Στράβωνας τοποθετεί την κατάληψη του νησιού, 60 χρόνια μετά τον Τρωικό πόλεμο, από το γιο του Ορέστη, τον Πενθίλο, και τον εγγονό του! Σας λέει τίποτα αυτό;

- Η αρχαιολογική σκαπάνη (ελάχιστες οι έρευνες στο νησί) το 1992-1993, έδεσε και αυτό το νησί με τον πολιτισμό του ΒΑ Αιγαίου, με τη Θερμή, την Τροία, την Πολιόχνη! Στο νεκροταφείο της ιστορικής εποχής (θα το δούμε αργότερα) στη ρίζα του Αϊ Λια, βρέθηκαν 4 κιστοειδείς τάφοι και τα θεμέλια ενός τετράγωνου κτίσματος, με κτερίσματα (μια χάλκινη καρφίδα με σπειροειδή κεφαλή, αμφικωνικά σφονδύλια, αγγείο-πυξίδα κ.ά.), που ανήκουν στην Πρώιμη Χαλκοκρατία ΙΙ, παρόμοια της Τροίας Ι, της Θερμής Ι-ΙΙΙ κτλ.

Ήταν αδύνατο να μην έχει και άλλους οικισμούς της ίδιας εποχής το νησί, όπως και της Μυκηναϊκής εποχής (Ύστερης Χαλκοκρατίας). Πάντως μόλις πλησιάζει κανείς το Κάστρο, αυτό στη θέση του Σμινθέα Απόλλωνα, το καμπαναριό της Παναγιάς και οι μιναρέδες των δύο τζαμιών, τραβούνε αμέσως το βλέμμα!

*Βιβλιογραφία - Διαδίκτυο, Πρωτοπρεσβύτερου Γρηγορίου Δουμούζη: «Τένεδος, χθες και σήμερα», 2008, Μ. Χακάν Γκιουρουνέι: «Από την Τένεδο στο Μποζτζααντα, μια ξεχασμένη ιστορία», 2011.

Στο δρόμο ο «Γάιδαρος» με το φάρο

…ολοστρόγγυλος από ψηλά!

Ο Γιώργος, η Σεβαστή, ο καπετάνιος

Προς την Τένεδο

Στη ρίζα του Αϊ Λια

…το κτίσμα, οι τάφοι, η καρφίτσα

…το σκέπασμα της προϊστορικής πυξίδας

Το κάστρο

…και το τουριστικό χωριό είναι μπροστά μας

Στον παλιό στρατιωτικό χάρτη, τα νησάκια, τα ακρωτήρια και η γραμμή προς Θεσ/νίκη