Διαδρομή 42

Γύρω από την Αμαλή 32

Γυρίζουμε προς τη Μυτιλήνη και ανηφορίζουμε την Παγανή. Ο νέος δρόμος έχει έλθει δίπλα στο ρέμα που τον χωρίζει από το «κωνικό» ύψωμα, με τα βράχια στην κορυφή. Ελιές, αξίσταροι, πεύκα, τετραμίθρες και βελανιδιές γεμίζουν τις πλαγιές. Εκεί στην κορυφή βρίσκεται ένα αρχαίο λατομείο από γκρίζο μάρμαρο. Ο βράχος είναι κομμένος κάθετα σε αρκετό ύψος και σε άλλα μέρη κλιμακωτά. Ένας λιόφυτος αυχένας ενώνει το λόφο με το διπλανό ύψωμα (σε 170 μέτρα απόσταση), όπου είναι κτισμένος ο Άγιος Νικόλαος ο Αληφαντάς.

Παμπάλαιο εκκλησάκι, με μοναδικό παράθυρο στο ιερό και δύο εσωτερικές καμάρες στήριξης. Έχει προστεθεί νάρθηκας από σιδερένια τζαμωτά (1985). Τότε που το επισκέφτηκα, τα κομμάτια του παλιού ναού βρίσκονταν μέσα και μπροστά στην εκκλησιά. Αρράβδωτοι κίονες και δομικά μέλη*. Ένα αρχαιότερο κομμάτι, ένας μικρός ορθογώνιος βωμός με παγκαρπία στις τέσσερεις πλευρές, βρισκόταν μέσα. Τριγύρω όλα είναι σπαρμένα από όστρακα άγραφων αγγείων και εφυαλωμένων της ύστερης αρχαιότητας. Ο Γ. Κοντής που περιγράφει τη θέση, μιλά για «οικισμό που ξεκίνησε σαν κέντρο κώμης των αγροτών της περιοχής και σε κάποια εποχή, μετά την κλασσική αν κρίνουμε από τα επιφανειακά λείψανα, πρέπει να πήρε ουσιωδέστερη υπόσταση, σαν κέντρο ίσως ευρύτερης περιοχής».** Η ανακάλυψη μετά του Σπηλαίου του Μαγαρά, στους πρόποδες των υψωμάτων, δένει τούτο το χώρο με ένα «ιερό σπήλαιο», μεγάλο (μέχρι 130 μέτρα κάλυψε ο Γ. Χουτζαίος μέσα σ’ αυτό), με στενή είσοδο προς τον κόλπο. Ο πρώτος θάλαμος υπέστη βάρβαρη επίθεση ορδών αρχαιοκαπήλων, από όπου βγήκαν «έκτες» (νομίσματα της Μυτιλήνης από ήλεκτρο), πήλινα ειδώλια και αγγεία μελαμβαφή με παραστάσεις, που δείχνουν την ιδιαίτερη σχέση του σπηλαίου με το γύρω οικισμό, το λατομείο και τη Μυτιλάνα***.

* «Στα Χνάρια τα παλιά», σ. 127
** ό.π.
*** «Περπατώντας τη Λέσβο», Β΄ τόμ., σ. 724