Το Δαμάνδρι και ο τόπος γύρω από αυτό δ

Ο οικισμός

Σε μια μεγάλη έκταση γύρω από το Μοναστήρι, αναπτύχθηκε ο ομώνυμος Μεσαιωνικός οικισμός, το Δαμάνδρι. Πριν την ανηφόρα προς αυτό, δεξιά, είναι χτισμένος ο Αι-Δημήτρης, από το 1978.(39^ο 08.5076-26^ο 22.1052). Κάτω από την μεγάλη, αιωνόβια δρυ, τα θεμέλια, οι λαξευμένοι λιθόπλινθοι και τα κεραμικά, δείχνουν την πιθανή ύπαρξη παλαιοτέρου κτίσματος Σε μεγάλη έκταση, είναι έντονα τα σημάδια του ανθρώπου, των σπιτιών του, των ιερών του. Δίπλα στο δρόμο, επάνω από το μοναστήρι, βλέπουμε μια λαξευμένη γούρνα, απομεινάρι άχρηστο πια. Βαδίζοντας προς τα βόρεια, μέσα στον ελαιώνα, σε δρύες, τετραμίθρες και πρίνους, περνούμε ένα ρέμα και μετά μπαίνουμε σ’ ένα πλάτωμα. Προς τα δυτικά, «πέφτει» με απόκρημνα βράχια σε μια ρεματιά. Εδώ επάνω, αρχίζουν τα «χνάρια» του οικισμού, που ήταν το «Δαμάνδρι», του παλιού κώδικα του 1567 και των Οθωμανικών κατάστιχων, του 1548. Αρκετοί λίθοι, λαξευμένοι και αλάξευτοι, κεραμίδια, τούβλα και σπασμένα αγγεία, μεταγενέστερα του Μεσαίωνα. Στην νότια άκρη του πλατώματος, κάτω από κάτι πρίνους, βρίσκεται το θεμέλιο, οι πέτρες και δυο μαρμάρινοι, αρράβδωτοι κίονες, σε μια από τις εκκλησίες του οικισμού. Τώρα τον λατρεύουν σαν Αι-Γιώργη (39^ο 08.5840-26^ο22.2666). Αχνοφαίνεται το θεμέλιο της κόγχης του ιερού και σώζεται καλά ο νότιος τοίχος. Τα αλώνια γύρω, δείχνουν την καλλιέργεια των σιτηρών, στο χώρο του μοναστηριού. Ακόμη βορειότερα, σ’ ένα μεγάλο χέρσο χωράφι, μισοχωμένα στο χώμα, η κυκλική πέτρα και παραδίπλα ο ορθογώνιος ογκόλιθος με τις εντομές στα πλάγια και το κοίλωμα στη μια επιφάνεια, κομμάτια του πρωτόγονου λιοτριβιού του Μοναστηριού ή και του οικισμού. Αυτό έχει μεταφερθεί στην βρύση έξω από την πύλη. Μετά από ένα άλλο ρυάκι, πριν το μικρό αλσύλλιο από πεύκα (πάλι προς τα βόρεια), βρίσκουμε τις λίγες πέτρες και τον αρράβδωτο κίονα, από το αστέγαστο ιερό της Αγίας Αναστασίας. Όλη τούτη την μεγάλη έκταση, που τώρα είναι σπαρμένη από κεραμικά, την νέμονται τα κοπάδια των προβάτων.

Βαδίζοντας προς τα ΒΔ του μοναστηριού, επάνω σ’ ένα χαμηλό υψωματάκι γεμάτο από θάμνους και γιδόστρατες, βρίσκεται ο Αι-Βασίλης (39^ο 08.6101-26^ο22.5937). Η εκκλησίτσα στέκεται όρθια και κινδυνεύει. Ήταν αστέγαστη. Σώζεται η αψίδα του ιερού και οι τοίχοι του παλιού ναού, σε ύψος κοντά 1,5 μέτρο. Πέτρα, κουρασάνι και τούβλα. Πεσσοί στο μέσον στηρίζανε την στέγη. Δίλοβο το παραθυράκι του ιερού. Πλάκες μεγάλες και δυο σφόνδυλοι από «πορτοκαλόχρωμο» ιγκνιβρίτη. Το 1989 είχε μια στέγη, η οποία έπεσε πάλι. Μια μεταβυζαντινή δρομική Βασιλική, που στέκεται ακόμα. Γύρω πληθώρα τα κεραμικά. Ενενήντα μέτρα πιο πέρα (ΝΑ), βρίσκεται η μικρότερη Αγία Παρασκευή (39^ο 08.5506-26^ο22.6587). Κτίστηκε το 1913 «αγία παρασκεβί παναγιότης Χατζηπατακός 1913» γράφει μια πέτρα στην πρόσοψη και από κάτω της, επάνω σε κιτρινωπή μαλακόπετρα, ανάγλυφο κομμάτι με τον «σταυρό», το πουλί και το σταφύλι, σημάδια της χριστιανικής λατρείας. Και τέλος, μετά το ρέμα που χωρίζει το υψωματάκι από τον αντικρινό λιόφυτο λόφο, βρίσκουμε κάτω από τις ελιές την Αγία Μαρίνα (1923), με την ωραία είσοδο από ιγκνιβρίτη. Κομμάτια από παλιό κτίσμα, με τσινέτια και κεραμίδια, δείχνουν την χρονική συνέχεια. Η περιοχή ονομάζεται Βουνάρια και είναι γεμάτη από τα θεμέλια του οικισμού και θάμνους. Ένας πολύ μακρύς τοίχος κλείνει την περιοχή από τα βόρεια.

1.Μάκης Αξιώτης: Περπατώντας τη Λέσβο τομ. Β σελ. 546-549

2 Μάκης Αξιώτης: Η Λέσβος Ο τόπος στον χρόνο Από 50 εκ. χρόνια έως το 2024 Μυτιλήνη 2024 Τομ. β σελ. 796-800 Υπό έκδοσιν

με τον παλιό ναό

Ο παλιός Αι Γιώργης

Ο Αι Βασίλης

με το ιερό του

Η Αγία Παρασκευή

με το παλαιοχριστιανικό ανάγλυφο

Η Αγία Μαρίνα στα Βουνάρια