της Ειρήνης  Παπαδοπούλου*

Ο Αυτισμός, είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζεται στη ζωή του ατόμου πριν τα 3 έτη.

Εκδηλώνεται κυρίως με σοβαρή έκπτωση στην κοινωνική επικοινωνία , με έλλειψη φαντασίας και με στερεοτυπική εκδήλωση συμπεριφορών και ενδιαφερόντων. Να σημειωθεί, ότι τα συμπτώματα και η ένταση αυτών, διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Τα αίτια της διαταραχής δεν είναι σαφή, αν και πολλοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί εκτενώς. Επί το πλείστον οι έρευνες τείνουν ότι ο αυτισμός προέρχεται από μια δυσλειτουργία του εγκεφάλου και είναι μια εκ γενετής διαταραχή.

Τις περισσότερες φορές υπάρχει συνοσηρότητα, με άλλες δυσκολίες. Κάποιες από αυτές είναι: οι μαθησιακές δυσκολίες, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και η αδεξιότητα στον κινητικό συντονισμό.

Η διάγνωση είναι απαραίτητο να γίνεται από διεπιστημονική ομάδα που να αποτελείται από παιδοψυχιάτρο, αναπτυξιολόγο, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό και ψυχολόγο.

Είναι σημαντικό να γίνει έγκαιρα η διάγνωση της διαταραχής, ώστε τα άτομα να βελτιώσουν τις ικανότητες τους μέσα από την συστηματική και χρόνια εκπαίδευση.

Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση, όπως και τα άτομα με αυτισμό. Η εκπαίδευση αυτών των παιδιών γίνεται σε φοίτηση στα σχολεία είτε σε κανονικά, είτε σε ειδικά ανάλογα με το δυναμικό τους.

Το παιδί παράλληλα με το σχολείο, είναι απαραίτητο να κάνει και θεραπείες, όπως: λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, ειδική αγωγή. Υπάρχουν και άλλες ειδικές εκπαιδευτικές παρεμβάσεις όπως: θεραπείες μέσω της τέχνης (μουσικοθεραπεία-δραματοθεραπεία-χοροθεραπεία), ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις μέσω αλληλεπιδραστικού χαρακτήρα και μάθηση υποβοηθούμενη μέσω της χρήσης των υπολογιστών.

Τα παιδιά με αυτισμό μπορούν να μάθουν καλύτερα μέσω του οπτικοποιημένου προγράμματος και της δομημένης διδασκαλίας.

Το πρόγραμμα βοηθάει το παιδί να καταλάβει τον κόσμο που το περιβάλλει και να είναι πιο ήρεμο σε ερεθίσματα που δέχεται. Επίσης, μέσα από το πρόγραμμα το παιδί μαθαίνει να συγκεντρώνεται σε ότι είναι σημαντικό και να αξιοποιεί τις δυνατότητες του, ώστε να γίνει ανεξάρτητο.

Η δομημένη διδασκαλία από την άλλη αφενός βοηθάει το παιδί να καταλάβει τη διαδικασία της μάθησης και αφετέρου δίνει ασφάλεια αφού το παιδί νιώθει ότι τα πράγματα είναι σταθερά και προβλέψιμα.

Οι δυο παραπάνω τρόποι, βοηθάνε στη μείωση του άγχους, στην ανάπτυξη της μάθησης μέσω οπτικών ερεθισμάτων και στην σταθερότητα. Επιπλέον απλοποιούν τις καταστάσεις, μειώνουν την έλλειψη οργάνωσης και αυξάνουν την αυτονομία.

Ένα σημαντικό εργαλείο για την εκπαίδευση των παιδιών με αυτισμό είναι η βιωματική μάθηση που επιτυγχάνεται κυρίως μέσω παιχνιδιού ελεύθερου ή δομημένου. Το παιδί τείνει να μαθαίνει μέσα από την πράξη ευχάριστα και διαδραστικά, καθώς και με ένα διαφορετικό τρόπο.

Επιπλέον, ένα άλλο μέσο εκμάθησης κοινωνικών δεξιοτήτων, είναι οι κοινωνικές ιστορίες. Πρόκειται συνήθως για οπτικό κείμενο και εικόνες που δίνουν πληροφορίες για καταστάσεις και δεξιότητες που δυσκολεύουν το συγκεκριμένο άτομο. Ο βασικός στόχος, της κοινωνικής ιστορίας είναι να κατανοήσει τις καταστάσεις το άτομο και όχι να αλλάξει τη συμπεριφορά του.

Πολύτιμη σε όλα τα παραπάνω είναι η συμμετοχή γονέων, αφού η οικογένεια είναι το πιο σημαντικό περιβάλλον γενίκευσης γνώσεων.

Κάποιες καλές πρακτικές για εμάς, τους εκπαιδευτές των παιδιών με αυτισμό είναι οι εξής:

• Χρησιμοποιούμε τα δυνατά σημεία του παιδιού για να αναδυθούν νέες δεξιότητες
• Συνεργαζόμαστε με τους υπόλοιπους θεραπευτές του παιδιού και το πλαίσιο φοίτησης
• Θέτουμε ρεαλιστικούς και εφικτούς στόχους και δίνουμε χρόνο στο παιδί για να επιτευχθούν
• Δίνουμε συγκεκριμένες οδηγίες, αποφεύγοντας τις πολλαπλές
• Τονίζουμε το τι πρέπει να κάνει παρά, το τι να αποφύγει
• Χρησιμοποιούμε, όσο μπορούμε κυριολεκτικό λόγο
• Δείχνουμε υπομονή, επιμονή, χιούμορ και ψυχραιμία

 Επισημαίνουμε, ότι οι εκπαιδευτές των παιδιών με αυτισμό θα πρέπει και οι ίδιοι να έχουνε εκπαιδευτεί σε διάφορες μεθόδους. Ενδεικτικά, κάποιες από αυτές είναι: teach, εντατική αλληλεπίδραση, κοινωνικές ιστορίες, ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις και αισθητηριακή ολοκλήρωση.

Θα πρέπει να θυμόμαστε όλοι όσοι ασχολούμαστε με την εκπαίδευση του αυτισμού, ότι ο τρόπος μάθησης αυτών των ατόμων δεν είναι κατώτερος αλλά διαφορετικός.

Εν κατακλείδι, ο ρόλος των εκπαιδευτών είναι να βοηθήσει, το άτομο να κατανοήσει τον κόσμο και όχι να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του.

 *Η Ειρήνη Παπαδοπούλου είναι Κοινωνική Λειτουργός με Εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και Συνεργάτης του Κέντρου Θεραπευτικής Παρέμβασης «Λέξημα»