Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι προχωράμε στη νέα χιλιετία χωρίς η ιατρική επιστήμη να έχει δώσει λύσεις σε σοβαρά προβλήματα υγείας.
Tα προβλήματα αυτά τα αποκαλούμε «ιατροκοινωνικά» διότι τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, της ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος, της αλλαγής συμπεριφοράς των ατόμων σε θέματα διατροφής-εξάρτησης και της σήψης του κοινωνικού περιβάλλοντος λόγω των ψυχοσωματικών προβλημάτων που προέρχονται από την καθημερινότητα, όπως είναι η κατάθλιψη και το άγχος.
Η θεραπευτική δυναμική της φαρμακολογίας, η εξειδικευμένη πρόοδος της χειρουργικής, η τεχνολογική και εργαστηριακή εξέλιξη όλων των ειδικοτήτων της ιατρικής συνέβαλαν ώστε να αυξηθεί πραγματικά ο μέσος όρος ζωής των ανθρώπων και οι τραγικές επιδημίες και πανδημίες να εξαφανισθούν.
Το επιστημονικό όμως συμπέρασμα σήμερα, στην αρχή αυτού του αιώνα, είναι ότι η πρόληψη και διά αυτής η προληπτική ιατρική έχει συμβάλει περισσότερο, από τη θεραπευτική και τη νοσοκομειακή ιατρική, στη μείωση της παιδικής και γενικά της θνησιμότητας των ανθρώπων, και στη διατήρηση της υγείας.
Σήμερα αυτό που φοβίζει, φόβιζε και θα φοβίζει τον άνθρωπο είναι κάθε διαταραχή της οργανικής και ψυχικής δομής του ατόμου, δηλαδή η ΝΟΣΟΣ, η οποία εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα τα οποία ενοχλούν τον άνθρωπο και τον οδηγούν στο γιατρό, που τις περισσότερες φορές είναι αργά.
Η Πολιτεία με τις υπηρεσίες και τους λειτουργούς υγείας φροντίζει περισσότερο για τη θεραπεία της φυσικής και ψυχικής νόσου, παρά να προάγει την πρόληψη μέσα από την ενημέρωση.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στην 34η Γενική Συνέλευση το 1981, έθεσε τις βάσεις και προγραμμάτισε δραστηριότητες με σύνθημα «Υγεία για όλους το 2000». Το επιστημονικό αποτέλεσμα του περασμένου αιώνα, από όποιον επιστημονικό τομέα της ιατρικής και αν προέρχεται, πρέπει να έχει ως βάση τον προγραμματισμό, την ενημέρωση και την πρόληψη.
Η πρόληψη αφορά στην ιατρική όλα εκείνα τα νοσήματα που η ιατρική επιστήμη, κατόπιν έρευνας και μελέτης, τα αποκαλεί προλήψιμα (καρκίνος, καρδιακές παθήσεις, τροχαία, AIDS, ναρκωτικά) και στοχεύει στην αναβάθμιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, με σκοπό τη διαμόρφωση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών διαβίωσης από τα άτομα.
Αυτό επιτυγχάνεται με την πρωτοβάθμια φροντίδα και κυρίως, όπως αναφέραμε, μέσα από την πρόληψη. Όλοι οι γιατροί, ως εξέχοντα μέλη μιας κοινωνίας, πρέπει να συμβάλλουν στην προαγωγή της υγείας, συμμετέχοντας στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος και με την ενημέρωση, τη μετάδοση γνώσεων, να πληροφορήσουν τον πληθυσμό για τους παράγοντες που έχουν βλαπτική επίδραση στην υγεία των ατόμων.
Τα άτομα πρέπει να είναι ικανά να αναπτύξουν τον έλεγχο σε ό,τι αφορά στην υγειά τους, να πηγαίνουν γρήγορα στο γιατρό και να συμμετέχουν ουσιαστικά στα προγράμματα πρόληψης και ενημέρωσης, π.χ. μαστός - τεστ Παπανικολάου - προστάτης PSA - έντερο - μικροβιολογικές εξετάσεις.
Πρέπει να πείσουμε τα άτομα ότι η υγεία είναι συντελεστής της καθημερινής ζωής και για αυτό πρέπει να αυτό-προστατεύονται, συμμετέχοντας στην προαγωγή υγείας, η οποία όπως αναφέρει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας είναι η διαδικασία μέσα στην οποία τα άτομα γίνονται ικανά να αναπτύξουν τον έλεγχο πάνω στην υγεία τους, να τη βελτιώνουν και κυρίως να την προστατεύσουν.
Η προαγωγή υγείας είναι μια ευρύτερη δραστηριότητα στο χώρο της υγείας και της κοινωνίας, δεν είναι μια απλή ιατρική υπηρεσία και απευθύνεται στο σύνολο του πληθυσμού, μέσα στα πλαίσια της καθημερινής ζωής και όχι σε μεμονωμένα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο να νοσήσουν. Εν ολίγοις, προστατεύει τη Δημόσια Υγεία.
Φροντίζει τα άτομα να αναλαμβάνουν υπεύθυνη δράση για την προστασία της υγείας τους. Αυτό επιτυγχάνεται με τη σωστή ενημέρωση από ειδικούς επιστήμονες και όχι μέσω πληροφοριών που υποβαθμίζουν την ιατρική, την υγιεινή και δημιουργούν αναστάτωση και πανικό.
Την ευθύνη για τη σωστή και υπεύθυνη ενημέρωση έχουν οι γιατροί, οι οποίοι πρέπει παράλληλα με τη θεραπευτική ιατρική να ασχολούνται και με την πρόληψη.
Η ανάγκη αυτή οδήγησε τους επιστήμονες να δημιουργήσουν την Προληπτική Ιατρική, η οποία έχει ως σκοπό την εφαρμογή της πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης.
Σήμερα, η ανθρώπινη συμπεριφορά, ο αγχώδης τρόπος επιβίωσης, το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, οι διατροφικές συνήθειες και εκτροπές, το οινόπνευμα, τα ναρκωτικά, η εξάρτηση σε όλες τις μορφές, η ταχύτητα, γνωρίζουμε ότι είναι σημαντικοί παράγοντες στην αιτιολογία και την επιδημιολογία πολλών νοσημάτων με μεγάλη θνησιμότητα, όπως τα καρδιαγγειακά, ο καρκίνος, ναρκωτικά, τροχαία, AIDS και για τα οποία η πρόληψη είναι ουσιαστική και η αγωγή υγείας απαραίτητη για τις διάφορες πληθυσμιακές ομάδες.
Είναι λοιπόν πρωτεύον η Πολιτεία, με τους λειτουργούς και το προσωπικό υγειάς, να προάγει την αγωγή Υγείας, γιατί με τη γνώση δημιουργείται αίσθημα ευθύνης στους πολίτες και διότι με τη γνώση περιορίζεται ο πανικός. Επομένως χρειάζεται πρόληψη, ενημέρωση, όπως το Πρόγραμμα που καθιέρωσε η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Λέσβου και το οποίο πάντα είναι επίκαιρο και χρειάζεσαι προαγωγή.
 
* Ο Θεόδωρος Ι. Μπαβέας είναι ιατρός βιοπαθολόγος.