Βρισκόμαστε στα μέσα της Σαρακοστής. Οι οπαδοί της νηστείας έχουν ήδη ξεκινήσει την αποχή από το κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, ένα μικρότερο μέρος τους απέχει και από τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ οι φανατικοί οπαδοί αρκούνται με περιορισμένη κατανάλωση ελαιολάδου μόνο το Σαββατοκύριακο. Ποια είναι τα οφέλη της νηστείας, ποιοι οι κίνδυνοι και ποιοι επιτρέπονται να νηστεύουν;

Πόσο σημαντική είναι η νηστεία για την ανθρώπινη υγεία;
Η νηστεία, εκτός από έναν πανάρχαιο εκκλησιαστικό θεσμό με σκοπό τον ηθικό εξαγνισμό των πιστών, προωθεί έναν υγιεινό τρόπο διατροφής με ωφέλιμα λιπαρά, πολλές φυτικές ίνες, αλλά και βιταμίνες και μέταλλα. Η διατροφή κατά τη νηστεία είναι πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, όσπρια, δημητριακά που περιέχουν πολλές βιταμίνες και συμβάλλουν στην αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού (ενίσχυση του ανοσοποιητικού και παρεμπόδιση της δράσης ελευθέρων ριζών). Ακόμη, περιέχουν κάλιο (ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης), μαγνήσιο και φυλλικό οξύ, ενώ οι φυτικές ίνες ενισχύουν το αίσθημα του κορεσμού, βοηθούν την καλύτερη λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος και έχουν προστατευτική δράση έναντι του καρκίνου του παχέος εντέρου. Κατά τη νηστεία αυξάνεται η κατανάλωση θαλασσινών που αποτελούν πηγή πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας, όπως η πρωτεΐνη του κρέατος, βιταμινών και μέταλλων, κυρίως βιταμίνης Β12 και σελήνιου, καθώς και Ω-3 λιπαρών οξέων, τα οποία έχουν αντιφλεγμονώδη δράση και συντελούν στην υγεία των εγκεφαλικών κυττάρων. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα θαλασσινά, ενώ περιέχουν αρκετή χοληστερόλη, δεν ανεβάζουν τα επίπεδα χοληστερόλης του αίματος. Αυτό, διότι η χοληστερόλη της τροφής δεν επηρεάζει τη σύνθεση της χοληστερόλης από τον οργανισμό.
Καθώς απουσιάζουν οι τροφές ζωικής προέλευσης, που είναι η κύρια πηγή κορεσμένου λίπους και χοληστερόλης, η περίοδος της νηστείας θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης και γενικότερα για τη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ (τριγλυκεριδίων και άλλων λιπιδίων του αίματος). Τα νηστίσιμα τρόφιμα που ανήκουν στην ομάδα του λίπους (ταχίνι, χαλβάς, ταραμοσαλάτα, ελαιόλαδο, ελιές, ξηροί καρποί) έχουν ακόρεστα λιπαρά οξέα και αποτελούν σημαντική πηγή πολύτιμων βιταμινών, ιχνοστοιχείων, μετάλλων, όπως η βιταμίνη Ε, το μαγνήσιο κ.ά., ενώ συντελούν και στη βελτίωση των επιπέδων της HDL (καλής χοληστερίνης). Επιπλέον, κατά την αποχή του κρέατος μειώνεται το οξειδωτικό στρες (παραγωγή ελεύθερων ριζών από τον οργανισμό, που είναι υπεύθυνες για καρκινογένεση) και επιτυγχάνεται αποτοξίνωση του οργανισμού. Τέλος, μπορεί η νηστεία να μην είναι δίαιτα αδυνατίσματος, αλλά αν προσέξουμε τη θερμιδική πρόσληψη και αποφύγουμε τις καταχρήσεις (τηγανητές πατάτες, νηστίσιμα γλυκά, κουλουράκια κ.ά.) μπορεί να συντελέσει στην απώλεια βάρους.

Μπορεί η νηστεία να γίνει επικίνδυνη;
Όταν η νηστεία και συνεπώς η στέρηση πολλών κατηγοριών τροφίμων διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι πιθανό να προκαλέσει ανεπάρκεια απαραίτητων θρεπτικών συστατικών, όπως ασβεστίου, σιδήρου, βιταμίνης Β12 ή απαραίτητων αμινοξέων (που υπάρχουν μεν στα φυτικά προϊόντα, δεν απορροφούνται δε όπως όταν προσλαμβάνονται από τα ζωικά προϊόντα). Άτομα που εύκολα παρουσιάζουν σιδηροπενία (έλλειψη σιδήρου και φερριτίνης), άτομα που έχουν διαγνωσθεί με οστεοπενία ή οστεοπόρωση ή με έλλειψη Β12 ή πάσχουν από κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας (διαβήτη, φλεγμονώδη νοσήματα του γαστρεντερικού σωλήνα, καρκίνο κ.ά.) ή ανήκουν στις ειδικές ομάδες πληθυσμού (παιδιά, έγκυες, θηλάζουσες μητέρες, άτομα τρίτης ηλικίας) θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους και, αν εκείνος το επιτρέψει, να νηστέψουν υπό την επίβλεψη ενός ειδικού διαιτολόγου και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, όσοι έχουν ξεκινήσει να νηστεύουν και προσβληθούν από τη γαστρεντερίτιδα που προσβάλλει όλο και περισσότερους στο νησί μας εδώ και καιρό, οφείλουν να σταματήσουν τη νηστεία κατά τη διάρκεια της ασθένειας, αλλά και τουλάχιστον μια εβδομάδα μετά, ώστε να επιτευχθεί η αποκατάσταση του οργανισμού και του γαστρεντερικού σωλήνα.
Συνοψίζοντας, η διατροφή κατά την περίοδο της νηστείας είναι γευστική και θρεπτική και μπορεί με σωστούς συνδυασμούς να είναι και ισορροπημένη, με πολλά οφέλη για την υγεία μας. Επιπλέον, αν αποφύγουμε τους κινδύνους υπερκατανάλωσης νηστίσιμων τροφίμων με υψηλή θερμιδική αξία, η περίοδος της νηστείας είναι μια ευκαιρία για συνετή διατροφή και απώλεια βάρους, ενώ παράλληλα ικανοποιεί και την ανάγκη για περιορισμό της αλόγιστης σπατάλης σε τρόφιμα και την εξοικονόμηση χρημάτων, ειδικά τη δύσκολη εποχή που διανύουμε.

* Η Χαρά Κουτρολού είναι κλινική διαιτολόγος - διατροφολόγος, πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών.