Τρεις θάνατοι, σε διάστημα μιας εβδομάδας τον περασμένο Γενάρη ανέδειξαν την αδυναμία διαχείρισης του προσφυγικού πληθυσμού στη Μόρια από την ελληνική κυβέρνηση. Ωστόσο, δέκα μήνες μετά, δεν έχει αποδοθεί καμία ευθύνη. Σήμερα, η Μόρια εξακολουθεί να φιλοξενεί περισσότερους ανθρώπους από όσους αντέχει (πάνω από 6.000 για δυναμικότητα 2.300 θέσεων) και για μία ακόμη χρονιά φαίνεται ανέτοιμη να υποδεχθεί τον χειμώνα. Μέσα από συνεντεύξεις με γιατρούς, αυτόπτες μάρτυρες και συγγενείς ενός εκ των τριών θυμάτων, ο συνάδελφος Γιάννης Παπαδόπουλος από την «Καθημερινή» στο φύλλο της Κυριακής επιστρέφει στα γεγονότα, με το φακό του Γιώργου Μουτάφη και αναδεικνύει την ολιγωρία των ελληνικών αρχών που δεν έχουν εξιχνιάσει ακόμη την υπόθεση των θανάτων.

Παραθέτει βίντεο από κινητό τηλέφωνο που τράβηξε πρόσφυγας το πρωινό της 28ης Ιανουαρίου 2017 και δείχνει τον 46χρονο Μουσταφά σωριασμένο στα χαλίκια και γιατρούς να προσπαθούν μάταια να τον επαναφέρουν. Είχε πεθάνει στον ύπνο του. Στο πιστοποιητικό που συνέταξε μετά τη νεκροψία- νεκροτομή ο ιατροδικαστής Θεόδωρος Νούσιας ανέφερε ότι η αιτία θανάτου είναι «απροσδιόριστη, εν αναμονή της τοξικολογικής και ιστολογικής διερευνήσεως». Τέσσερις ημέρες, όμως, νωρίτερα, στην ίδια σκηνή είχε πεθάνει ο 20χρονος Αιγύπτιος Αχμέντ Μοχάμεντ Αμπντελαζίζ. Στις 29 Ιανουαρίου άλλος νεαρός με καταγωγή από το Πακιστάν έγειρε να κοιμηθεί, αλλά δεν ξύπνησε την επόμενη ημέρα. Ο καρδιολόγος Δημήτρης Πατέστος βρισκόταν εκείνη την περίοδο στη Μόρια ως ιατρικός συντονιστής της οργάνωσης «Γιατροί του Κόσμου». Όπως λέει, όλες οι ενδείξεις παρέπεμπαν σε δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Στις αρχές εκείνου του μήνα οι καλοκαιρινού τύπου σκηνές του καταυλισμού είχαν καλυφθεί με χιόνια. Ο Μουσταφά είχε στείλει σχετική φωτογραφία στην αδερφή του και της είχε γράψει σε μήνυμα: «Το κρύο με τσάκισε».

Οι πρόσφυγες στη Μόρια προσπαθούσαν τότε να ζεσταθούν με κάθε δυνατό τρόπο. Ο κ. Πατέστος τούς έβλεπε να καίνε ξύλα μέχρι να γίνουν κάρβουνα μέσα σε τενεκέδες λαδιού, τους οποίους τοποθετούσαν έπειτα στις νάιλον σκηνές. Παρά τις συστάσεις του ιατρικού προσωπικού αψηφούσαν τον κίνδυνο.

Τον περασμένο χειμώνα ο Σύρος Μουσταφά Μουσταφά έστειλε από το κέντρο της Μόριας μέσω WhatsApp ένα ηχητικό μήνυμα 46 δευτερολέπτων σε αδερφή του που ζει στην Ολλανδία. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που εκείνη άκουγε τη φωνή του. «Εδώ είναι εξευτελιστικά. Υπάρχουν συμμορίες και μαφίες μέσα στο νησί, ακόμα και μέσα στον καταυλισμό. Η αστυνομία δεν μπορεί να κάνει κάτι. Μπορεί να σου καρφώσουν ένα μαχαίρι και η αστυνομία να μην ανακατευθεί», της είπε. Λίγες ημέρες αργότερα βρέθηκε νεκρός στη σκηνή του. Ο Μουσταφά Μουσταφά γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του 1971 στο Χαλέπι της Συρίας, σε μια οικογένεια με 11 αδέρφια (έξι αγόρια και πέντε κορίτσια). Το 1998 απέκτησαν με τη γυναίκα του, Μαριάμ, το πρώτο τους παιδί. Ακολούθησαν άλλα πέντε.

Πώς βρέθηκε στη Μόρια;

Τα υπουργεία Μεταναστευτικής Πολιτικής και Προστασίας του Πολίτη δεν απάντησαν σε σχετικά ερωτήματα της «Κ» για το πώς βρέθηκε στη Μόρια Σύρος πρόσφυγας, ο οποίος το 2015 είχε φτάσει στη Γερμανία. Σύμφωνα με τον αδερφό του, Χουσεΐν Μουσταφά, ο 46χρονος αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα όταν έμαθε ότι η οικογενειακή επανένωση θα καθυστερήσει. Θα παραλάμβανε στη χώρα μας έναν από τους γιους του ο οποίος θα περνούσε τα σύνορα από την Τουρκία παράτυπα. Η Αμάλ υποστηρίζει ότι σε έλεγχο που έγινε στον Μουσταφά, οι ελληνικές αρχές αμφισβήτησαν τη γνησιότητα των γερμανικών εγγράφων, τον θεώρησαν νεοεισελθόντα και του πρότειναν ως λύση τη μετεγκατάσταση σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Ο ίδιος όμως θεώρησε ότι και αυτή η επιλογή θα ήταν χρονοβόρα.

Χωρίς άλλα χρήματα στη διάθεσή του άρχισε να απελπίζεται. «Κάθε φορά που πηγαίνω και τους ρωτάω τι έγινε μου λένε έλα μετά από δύο μέρες. Εδώ στην Ελλάδα όλοι είναι ψεύτες. Κανένας δεν βοηθάει κανέναν. Ούτε και τα Ηνωμένα Έθνη», ακούγεται να λέει στην αδερφή του σε ηχητικό μήνυμα που της έστειλε από την Ελλάδα. Όπως ισχυρίζεται η Αμάλ, ο Μουσταφά φέρεται να ζήτησε να επιστρέψει στην Τουρκία και τοποθετήθηκε στη Μόρια. Η ελληνική πλευρά δεν έχει επιβεβαιώσει, ούτε έχει διαψεύσει αυτή την εκδοχή.

Χωρίς απάντηση

Τα αδέρφια του Μουσταφά έμαθαν για τον θάνατό του μέσω Facebook, όταν κάποιος πρόσφυγας ανέβασε τις φωτογραφίες δύο θανόντων, του Σύρου και του Αιγύπτιου, γράφοντας: «Ο Θεός να συγχωρέσει τους ζωντανούς και τους πεθαμένους. Σήμερα άκουσα την είδηση για δύο αγαπημένα μου πρόσωπα. Φίλοι και αδέρφια που πέθαναν στον καταυλισμό Μόρια από φυματίωση».

«Η είδηση ήταν ξαφνική για εμάς. Ήταν σκληρός και μαθημένος στο κρύο. Πριν φύγει από τη Συρία είχε μείνει για αρκετό χρονικό διάστημα σε καταυλισμό. Ένας γνωστός του μας είπε ότι το προηγούμενο βράδυ έφαγαν μαζί και ήταν μια χαρά», λέει η Αμάλ.

Ο Χουσεΐν, αδερφός του ταξίδεψε από τη Σουηδία, όπου ζει, στη Λέσβο αναζητώντας απαντήσεις. Είχε μείνει στην Ελλάδα το 1994 και γνωρίζει τη γλώσσα. Θεώρησε ότι θα μπορούσε να συνεννοηθεί. Κανείς, όμως, δεν του είπε ποια ήταν η αιτία του θανάτου.

Από την Αστυνομική Διεύθυνση Λέσβου αναφέρουν ότι η δικογραφία για τους τρεις θανάτους έχει διαβιβαστεί στην Εισαγγελία, εκκρεμεί όμως ακόμη η ιατροδικαστική έκθεση. Ο ιατροδικαστής του νησιού, κ. Νούσιας, δεν απάντησε στην «Κ» εάν του έχει σταλεί η τοξικολογική εξέταση. Σε αντίστοιχα περιστατικά, πάντως, με θανάτους από μονοξείδιο του άνθρακα, οι απαντήσεις ήταν διαθέσιμες εντός 2 μηνών (στην περίπτωση των δύο φοιτητών που πέθαναν το 2013 από το μαγκάλι στη Λάρισα) και 3 μηνών (στον θάνατο ζευγαριού Ελλήνων το 2008 στη Σαμοθράκη).

Τελικά οι μόνοι που στάθηκαν στο πλευρό του μέχρι το τέλος ήταν τα μέλη της ομάδας «Αλληλεγγύη Λέσβου- Lesvos Solidarity». Με δικές τους ενέργειες βρέθηκε το γραφείο τελετών, ειδοποιήθηκαν οι τουρκικές προξενικές αρχές στη Ρόδο και οργανώθηκε το τελευταίο ταξίδι του Μουσταφά. Στο μεταξύ και ο θείος του Αχμέντ Μοχάμεντ Αμπντελαζίζ πήγε στη Λέσβο, παρέλαβε τη σορό του συγγενή του και τη μετέφερε στην Αίγυπτο στο χωριό Ντεμέρα.