Νίκος Κουραχάνης

Πολιτικές στέγασης προσφύγων. Προς την κοινωνική ενσωμάτωση ή την προνοιακή εξάρτηση;

(πρόλογος: Δημήτρης Χρυσόπουλος)

Εκδόσεις Τόπος, Αθήνα 2019, σελ. 222

Ο Νίκος Κουραχάνης (Αθήνα, 1987) διδάσκει Κοινωνική Πολιτική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στην έννοια της κοινωνικής ιδιότητας του πολίτη καθώς και σε πολιτικές αντιμετώπισης του κοινωνικού αποκλεισμού ευάλωτων ομάδων, όπως οι άστεγοι, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες.

Πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε ένα βιβλίο, στο οποίο στεγάζει τα πορίσματα μιας πολύ πρωτότυπης έρευνας γύρω από το προσφυγικό, μια έρευνα που αφορά και το νησί μας.

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε: «Η διαμονή σε σκηνές υποδηλώνει πολύ περισσότερα από μία κακή στεγαστική συνθήκη που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Λειτουργεί ως μέσο απώθησης νέων προσφυγικών ροών, καθώς, αν καταφέρουν να μην πνιγούν στα νερά του Αιγαίου, θα ζήσουν σε συνθήκες ταυτόσημες με αυτές του θανάτου.

Προλειαίνει, επίσης, το έδαφος για τη μελλοντική τοποθέτησή τους στον πάτο της κοινωνικής ιεραρχίας στην κοινωνία υποδοχής με επαγγελματικές προοπτικές δυσμενέστερες από αυτές των οικονομικών μεταναστών των προηγούμενων τριών δεκαετιών.

Θεμελιώδες επιχείρημα του βιβλίου είναι ότι ο συγκεκριμένος τρόπος διαχείρισης του προσφυγικού δεν συνιστά ένα μεμονωμένο συμβάν. Αντίθετα, αποτελεί μια ακόμη όψη της νεοφιλελεύθερης κοινωνικής πολιτικής για τους ακραία φτωχούς. Η μεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε. είναι ένα από τα πολλά πρόσωπα της “σύγχρονης” κοινωνικής πολιτικής που, διαβρώνοντας κάθε ακαδημαϊκή της υπόσταση, καθιστά τις απάνθρωπες στρατοπεδικές πρακτικές εγκλεισμού ως το νέο μέσο κοινωνικής διαχείρισης. Το δικαίωμα στη ζωή τίθεται υπό διαπραγμάτευση.»

Οι τίτλοι των 7 κεφαλαίων του βιβλίου είναι: Η κρίση στην κοινωνική πολιτική προϋπάρχει της οικονομικής και «προσφυγικής κρίσης», Η στέγαση ως μέσο κοινωνικής ενσωμάτωσης ή προνοιακής εξάρτησης, Τα χαρακτηριστικά των πολιτικών στέγασης στην Ελλάδα: Αντικατοπτρισμοί στη στέγαση αιτούντων άσυλο και προσφύγων, Πολιτικές στέγασης αιτούντων άσυλο σε κέντρα πρώτης υποδοχής και ταυτοποίησης και σε κέντρα ανοικτής φιλοξενίας, Πολιτικές στέγασης αιτούντων άσυλο σε κοινωνικά διαμερίσματα, Αλληλέγγυες συλλογικότητες και καταλήψεις στέγασης προσφύγων, Συμβάλλουν οι πολιτικές στέγασης στην κοινωνική ενσωμάτωση των προσφύγων; - «Τη λάμπα κρατώ ψηλά»: Η αλληλεγγύη των πολιτών και η αναξιοπρεπής Ευρώπη.

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, Καθηγητής Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Πρόεδρος Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην εκτενή και κατατοπιστική εισαγωγή του ανάμεσα στα άλλα σημειώνει: «Σύμφωνα με τον υπάρχοντα σχεδιασμό, στην Ελλάδα η Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες, στο τέλος του 2019, πρόκειται να αποσυρθεί από το πρόγραμμα στέγασης και παροχής ρευστού στους δικαιούχους, η υλοποίηση των οποίων θα πραγματοποιείται, από το 2020, υπό την αιγίδα του ελληνικού κράτους. Αυτό μας θέτει ενώπιον αναπόδραστων ερωτημάτων που αφορούν την επιχειρησιακή ετοιμότητα των ελληνικών αρχών και τη διοικητική βιωσιμότητα του όλου σχεδίου. Το μείζον ωστόσο -και το πιο δύσκολο- ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι συνολικά ο μεσο-μακροπρόθεσμος στρατηγικός σχεδιασμός ο οποίος αφορά το μέλλον των ανθρώπων που ήλθαν στην Ελλάδα από το 2015 και θα συνεχίσουν να έρχονται. Τι θα γίνει με αυτούς; Τι θα κάνουν στην Ελλάδα; Τι θα κάνει η Ελλάδα μαζί τους; Θα διεκδικεί εσαεί ένα πρόγραμμα επιχορήγησης για τη στέγασή τους; Τι θα βγει από αυτό; Το ερώτημα δεν αφορά κάποιους αόριστους μελλοντικούς χρόνους αλλά είναι παρόν και φαντάζει ανυπέρβλητο…»