«Φως στο τούνελ» αρχίζουν να βλέπουν τα στελέχη του ευρωπαϊκού real estate, έστω κι αν η ανάκαμψη έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει. Η βελτίωση, πάντως, της αγοράς αναμένεται σε ένα χρόνο περίπου από σήμερα - περί τα μέσα του 2010 - έστω κι αν αυτή θα είναι αργή, αφού ουσιαστικά με τα μέτρα οικονομικής ενίσχυσης που έχει λάβει η πλειονότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ουσιαστικά έχει προεξοφληθεί η ανάπτυξη που θα υπήρχε σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Η Ελλάδα ακολουθεί τα βήματα της υπόλοιπης Ευρώπης έστω και με μία μικρή καθυστέρηση. Στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2009 τα ενοίκια στα επαγγελματικά ακίνητα στη χώρα μας εμφανίζονταν μειωμένα, σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι, με εξαίρεση την αγορά γραφείων όπου οι τιμές ήταν και ελαφρώς αυξητικές, ενώ η τάση για τη συνέχεια του έτους είναι πτωτική συνολικά σε όλη την εγχώρια αγορά.
Ειδικότερα, τα ενοίκια στα εμπορικά καταστήματα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της διεθνούς εταιρείας συμβούλων ακινήτων Cushman & Wakefield, η οποία εκπροσωπείται και στη χώρα μας, υπολογίζεται ότι σημείωσαν κατά μέσο όρο πτώση της τάξεως του 5,7%, ενώ μεγαλύτερη ακόμη είναι η πτώση για τους χώρους logistics και τα βιομηχανικά ακίνητα, όπου το «πάγωμα» της αγοράς οδήγησε σε μείωση τιμών κατά 7,8%. Άνοδος της τάξεως του 3% υπολογίζεται ότι σημειώθηκε στην αγορά γραφείων, η οποία βέβαια είχε παρουσιάσει πτώση στη χώρα μας τα προηγούμενα χρόνια. Η τάση για τη χώρα μας, σύμφωνα με τους αναλυτές της γνωστής εταιρείας συμβούλων, είναι πτωτική για τη συνέχεια του 2009.
Ανοδικά έχουν κινηθεί στην Ελλάδα, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, οι αποδόσεις: Για τα εμπορικά κέντρα, το νούμερο των αποδόσεων διαμορφώνεται στο 6,7%, για τα μεμονωμένα καταστήματα στο 5,7%, ενώ υψηλότερα στο 7,2% και 7,9% αντίστοιχα φθάνουν οι αποδόσεις για τα γραφεία και τους βιομηχανικούς χώρους.

Τα συμπεράσματα των αναλυτών
Προς το παρόν, στις περισσότερες χώρες έχει ξεπερασθεί το «ναδίρ» του οικονομικού κύκλου, με το εμπόριο διεθνώς να παρουσιάζει ελαφρά βελτίωση και τις περισσότερες κυβερνήσεις να έχουν λάβει μέτρα τόνωσης της αγοράς, τα οποία σιγά-σιγά αποδίδουν.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχει ακόμη ρίσκο σε ορισμένες χώρες για περαιτέρω πτώση της αγοράς. Κι αν η περίοδος της σταθεροποίησης έρχεται πιο γρήγορα σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις, δε θα συμβεί το ίδιο και για την ανάκαμψη, η οποία θα είναι αργή και σταδιακή λόγω των κυβερνητικών μέτρων σε όλη την Ε.Ε., που ουσιαστικά «πίεσαν» τις συνθήκες για να τονωθεί η αγορά. Για το λόγο αυτόν η ανάκαμψη θα έρθει από τα μέσα τού 2010 και θα είναι αργή.
Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα εκτιμάται ότι το δεύτερο εξάμηνο του 2009 και οι αρχές του επόμενου έτους θα είναι σαφώς καλύτερα σε σχέση με τις αρχές του έτους - με λίγα λόγια, τα χειρότερα πέρασαν.
«Κλειδί» για την ανάκαμψη αποτελούν σε όλες τις χώρες οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες με ενισχύσεις από τα δημόσια ταμεία. Ο τομέας της μεταποίησης θα είναι ο πρώτος που θα δείξει το δρόμο της σταθεροποίησης.
Μεγάλη Βρετανία, Νορβηγία και Πολωνία είναι πολύ πιθανό να δουν νωρίτερα τα σημάδια βελτίωσης σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ακολουθούν η Δανία, η Φινλανδία, η Δημοκρατία της Τσεχίας και πιθανώς η Σουηδία.

Σχετικά ανθεκτική η ελληνική αγορά
Ειδικά για τη χώρα μας, οι αναλυτές της Cushman & Wakefield επισημαίνουν ότι ανήκει στην κατηγορία εκείνων που υπέστησαν σημαντικές επιπτώσεις από την πτώση της εμπιστοσύνης και της ψυχολογίας των πολιτών, μαζί με τη Σλοβενία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία. Η χώρα μας μέχρι στιγμής αποδεικνύεται σχετικά ανθεκτική, ωστόσο η ανάπτυξη δε θα έλθει γρήγορα, λόγω των εγγενών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας. Στην ευρύτερη περιοχή μας, της νοτιοανατολικής Ευρώπης, τα σημάδια της ανάκαμψης είναι σαφώς πιο ισχνά σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχουν σημάδια κατάρρευσης των γύρω αγορών.
Για τους μισθωτές ακινήτων στις περισσότερες αγορές, η κρίση δουλεύει προς όφελός τους, αφού μπορούν να εκμεταλλευθούν ευκαιρίες, να επαναδιαπραγματευθούν ενοίκια και γενικότερα να έχουν το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις με τους ιδιοκτήτες.

*ΑΡΘΡΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΕΡΔΟΣ