Συνέντευξη στον Παναγιώτη Σκορδά

Ένα Σαββατιάτικο μεσημέρι του Ιουνίου βρέθηκα στο μύλο του Δημήτρη και της Χριστίνας Παντελεημονίτη στους Αγίους Αναργύρους ύστερα από πρόσκληση να παραστώ σε μια ιδιαίτερη γιορτή αποχαιρετισμού. Οι δυο πάντα φιλόξενοι οικοδεσπότες έκαναν το γεύμα στον οικογενειακό τους φίλο Andrew Tripp και στην πολυπληθή παρέα του. Επιστήμονες όλοι, οι περισσότεροι από την Αμερική με σπουδές στις ανθρωπιστικές επιστήμες και στα νομικά ήρθαν στο νησί μας και προσέφεραν εθελοντική εργασία στους πρόσφυγες και στους μετανάστες για περίπου έξι μήνες.

Για την εμπειρία αυτή είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Andrew Tripp. Ο Andrew, ελληνοαμερικάνος, σπούδασε στο Harvard και στο Chicago, ζει στο Βερμόντ και έχει ειδικευτεί στην παροχή στρατηγικής, οργανωτικής, νομοθετικής, εκπαιδευτικής, εκλογικής, επιχειρησιακής και συλλογικής υποστήριξης σε συνδικάτα και οργανισμούς.

Στη συνομιλία που είχαμε με αφορμή την εξάμηνη παρουσία του εδώ στη Λέσβο και τις παραστάσεις του από το νησί και κυρίως από τους ανθρώπους του, αλλά και από την εμπλοκή του στην διαχείριση του προσφυγικού, πήραμε τις παρακάτω απαντήσεις.

Με ποια αφορμή βρεθήκατε στη Λέσβο;

Εγώ και η σύζυγός μου, Ρεβέκκα, είχαμε σχεδιάσει να ζήσουμε και να εργαστούμε έξω από τις Ηνωμένες Πολιτείες για λίγο διάστημα. Θέλαμε να δείξουμε στα παιδιά μας, Ζωή, 12 και Νίκο, 6 ετών, την Ελλάδα, η μητέρα μου είναι Ελληνίδα και ζει στην Αθήνα, αλλά και την ευρύτερη διεθνή πραγματικότητα και θέλαμε να συνεισφέρουμε στην εργασία κοινωνικής δικαιοσύνης. Η Λέσβος ήταν το ιδανικό μέρος για όλους αυτούς τους στόχους.

Τι εικόνα είχατε για το νησί πριν το επισκεφτείτε;

Επισκεπτόμαστε την Ελλάδα οικογενειακώς κάθε καλοκαίρι για μερικές εβδομάδες διακοπών, αλλά δεν είχαμε πάει ποτέ στη Λέσβο ούτε είχαμε ζήσει ούτε δουλέψει στην Ελλάδα. Αυτό που γνωρίζαμε για τη Λέσβο περιοριζόταν στις πρόσφατες ειδήσεις για το προσφυγικό και στις ιστορικές μας γνώσεις, ιδιαίτερα για τον ρόλο του νησιού στην προσφυγική κρίση του 1922. Αγαπούσαμε την Ελλάδα προτού βρεθούμε εδώ και η διαμονή μας στη Λέσβο έχει εμβαθύνει την αγάπη και το σεβασμό μας για την Ελλάδα και για αυτό το εκπληκτικό νησί.

Ποια προβλήματα αντιμετωπίσατε στην εγκατάσταση στη Λέσβο;

Αντιμετώπισα πολύ λίγες πραγματικές δυσκολίες που είχαν να κάνουν με κάποια αρχική νοσταλγία των παιδιών για την πατρίδα. Η κοινότητα της Λέσβου και οι ΜΚΟ-προσφυγικές κοινότητες μάς καλωσόρισαν πέρα από αυτό που θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Οποιονδήποτε συναντούσαμε, ιδιαίτερα οι Έλληνες, κάνανε ότι μπορούσανε για να μας βοηθήσουν. Οι Έλληνες είναι πολύ πιο φιλόξενοι από ότι εμείς οι Αμερικάνοι.

Με ποιο τρόπο οργανώσατε τη δουλειά σας;

Πέρασα τις μέρες δουλεύοντας σ’ ένα νομικό «γραφείο» στη Μόρια, fenixaid.org, βοηθώντας τους πρόσφυγες από την Αφρική και την Ασία να ζητήσουν άσυλο, να βρουν κάποια άκρη και να λάβουν υπηρεσίες στο νησί. Τα απογεύματα και τα βράδια προπονούσα μια ομάδα προσφύγων δρομέων στην Μόρια και στο γήπεδο της Μυτιλήνης. Η σύζυγος μου, δικηγόρος στις ΗΠΑ, δίδαξε αγγλικά σε προσφυγόπουλα σε δύο άτυπα σχολεία (Gekko και Stand By Me Lesvos). Η κόρη μου, η Ζωή, παρακολούθησε το σχολείο με τα προσφυγόπουλα και έπαιξε ποδόσφαιρο με τον Απόλλωνα καθώς και μια ομάδα προσφύγων.

Η κατάσταση στην Λέσβο…

Πώς κρίνετε την κατάσταση των προσφύγων στο νησί;

Λέγεται ότι «κανείς δεν βάζει το παιδί του σε βάρκα, εκτός εάν η θάλασσα είναι ασφαλέστερη από τη γη». Οι άνθρωποι φθάνουν στη Λέσβο για να ξεφύγουν από τους πολέμους, τις διώξεις και τη φτώχεια στο σπίτι τους. Πολλοί κλαίνε από ευτυχία όταν αγγίζουν για πρώτη φορά το ελληνικό χώμα.

Η ζωή στη Μόρια ως πρόσφυγας δεν είναι εύκολη. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες (και υπάρχουν πολλές) που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα και παρόλα τα προβλήματα που υπάρχουν με την επίσημη αντίδραση της Ελλάδας στην κρίση, η Ελλάδα και οι Έλληνες θα πρέπει να είναι περήφανοι για τον ρόλο τους στη βοήθεια των ανθρώπων. Στην Βουλγαρία, οι πρόσφυγες πυροβολούνται. Η Ιταλία βυθίζει βάρκες με πρόσφυγες. Στην Ελλάδα μόλις φτάσει μια βάρκα σε ελληνικά ύδατα, η Ακτοφυλακή φέρνει τους ανθρώπους στην στεριά. Οι Έλληνες (Ακτοφυλακή, Πολεμικό Ναυτικό, Λιμενικό, ψαράδες) σώζουν σχεδόν καθημερινά ανθρώπους από τη θάλασσα. Η Ελλάδα, παρά τις δυσκολίες, είναι ένας φάρος σ’ έναν πολύ σκληρό κόσμο. Είμαι περήφανος ως «νέος Έλληνας», αφού πρόσφατα έλαβα την ελληνική υπηκοότητα.

Η προσφυγική κρίση δεν θα φύγει. Θα είναι μαζί μας για πολλές δεκαετίες. Οι πόλεμοι, οι διωγμοί, η οικονομική εκμετάλλευση και η κλιματική δεν αντιμετωπίζονται, δεν θα φύγουν. 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είναι αυτή τη στιγμή πρόσφυγες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετώπισε την Ελλάδα πολύ άσχημα. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας ήταν πολύ άδικη για την Ελλάδα, η οποία εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης και της κουλτούρα της στην φιλοξενία είναι η ευκολότερη πύλη προς την Ευρώπη. Το 2015 οι πλούσιες ευρωπαϊκές δυνάμεις επέβαλαν καταστροφικές οικονομικές συνθήκες στον ελληνικό λαό. Το επόμενο έτος έκλεισαν τα σύνορά τους στους μετανάστες, αφήνοντας μια φτωχή Ελλάδα να σηκώσει μόνη της το βάρος της μαζικής εισροής προσφύγων.

Αν η παραπάνω ανάλυση για την Ελλάδα είναι αληθινή, είναι ακόμα πιο αληθινή για την Λέσβο η οποία έπρεπε να απορροφήσει έναν τεράστιο αριθμό προσφύγων και μεταναστών. Για ένα νησί των 80.000 το να έχει έναν σταθερό πληθυσμό 10.000 και πάνω προσφύγων, οι περισσότεροι από αυτούς με υψηλές ανάγκες, είναι ιδιαίτερα δύσκολο και σκληρό. Και ενώ υπάρχει κάποια κατανοητή κούραση και εξάντληση στους ντόπιους εξαιτίας αυτής της κατάστασης, γενικά έχουμε διαπιστώσει με θαυμασμό ότι οι Λέσβιοι είναι απίστευτα φιλόξενοι και συμπονετικοί ακόμα και τώρα, 5 χρόνια μετά την κρίση.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των προσφύγων -μεταναστών που έρχονται στο νησί;

Οι άνθρωποι έχουν πολλά προβλήματα: η Μόρια είναι μια ανοιχτή φυλακή και δεν θα έπρεπε να υπάρχει στην Ευρώπη. Η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, τη νομική βοήθεια και την εκπαίδευση είναι ανεπαρκής. Η ψυχική υγεία είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα με πολλούς ανθρώπους να έρχονται με σοβαρά τραύματα και οι συνθήκες στη Μόρια τα επιδεινώνουν. Η Μόρια είναι ένα ακραίο παράδειγμα των όσων είπα παραπάνω για την Ελλάδα και τη Λέσβο και το δυσβάσταχτο και άδικο φορτίο που σηκώνουν. Η Μόρια δεν χρειάζεται να υπάρχει στην Ευρώπη. Η ΕΕ θα μπορούσε να χτίσει ένα χωριό για 10.000 άτομα που να λειτουργεί. Η ύπαρξη της Μόριας είναι μια πολιτική επιλογή από την ΕΕ και το Ελληνικό Κράτος, μια επιλογή που καθοδηγείται από συντηρητικούς και ρατσιστικούς φόβους ότι αν η Μόρια ήταν «ανθρώπινη» θα έφταναν από απέναντι περισσότεροι πρόσφυγες. Αυτό είναι βέβαια αναληθές καθώς οι άνθρωποι έρχονται στην Ευρώπη για να ξεφύγουν από πραγματικά τρομακτικές καταστάσεις. Για αυτή την πολιτική επιλογή, τόσο οι πρόσφυγες όσο και οι Έλληνες της Λέσβου υποφέρουν.

Νομικά τι στάση κρατά η Ευρώπη απέναντι τους;

Όπως πάντα οι ισχυροί γράφουν τους νόμους προς όφελός τους. Σ’ αυτή την περίπτωση οι ΗΠΑ και οι πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες δημιούργησαν ένα στρατιωτικό και νομικό (αν και ανήθικο και ανεφάρμοστο) κατασκεύασμα που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους και επιδιώκει να κρατήσει τους φτωχούς και έγχρωμους ανθρώπους έξω από τη Δύση. Όπως ανέφερα προηγουμένως, η Mόρια είναι ένα μαύρο σημάδι για την Ευρώπη, ειδικά για τα πλούσια ευρωπαϊκά έθνη που προσπάθησαν να μετακυλήσουν, «να βάλουν το πρόβλημα σε καραντίνα» στην Ελλάδα.

Επιπλέον, ως πολίτης των ΗΠΑ, ο ρόλος που διαδραματίζει η χώρα μου στη δημιουργία προσφύγων -ως ο κύριος παγκόσμιος μοχλός των πολέμων, της οικονομικής ανισότητας και της κλιματικής αλλαγής- ενώ αυτή τη στιγμή κυβερνάται από μια καθαρά ρατσιστική και αντιμεταναστευτική κυβέρνηση που έχει σφραγίσει τα σύνορά της, ήταν μέρος του κινήτρου μου να έρθω εδώ για να δουλέψω.

Τι προβλέπει για το μέλλον…

Είσαστε αισιόδοξος για το μέλλον;

Ενώ υπάρχουν πολλά που πρέπει να κατασταλούν στην παρούσα κατάσταση, οι ίδιοι οι πρόσφυγες έχουν ελπίδα. Κανείς δεν θα αναλάμβανε τις δυσκολίες και τους κινδύνους που οι αιτούντες άσυλο κάνουν, αν όχι για ελπίδα. Επιπλέον, το πνεύμα ελπίδας, ανθεκτικότητας και αλληλεγγύης που βρίσκεται τόσο στην κοινότητα των προσφύγων όσο και στους Έλληνες και τους αλλοδαπούς που εργάζονται μαζί τους, μου δίνει ελπίδα για μια πιο δίκαιη και ορθολογική αντίδραση στο μέλλον. Δεν είμαι αφελής για τις προκλήσεις αλλά επιλέγω την ελπίδα ως προϋπόθεση για να διατηρήσω τη λογική μου. Καθώς καθίσταται ολοένα και πιο σαφές ότι οι μαζικές μετακινήσεις δεν απομακρύνονται, βλέπουμε μια νεότερη πολιτική γενιά να αρχίζει να θέτει σημαντικά ερωτήματα όπως: Αφού οι άνθρωποι προτιμούν να παραμένουν στα σπίτια τους, τι είναι αυτό που προκαλεί τη μετανάστευση τόσων εκατομμυρίων; Η απάντηση είναι ο πόλεμος, η οικονομική ανισότητα που επιδεινώνεται από την συνεχή λιτότητα, η καταπίεση και, όλο και περισσότερο, η κλιματική αλλαγή. Αυτά είναι ανθρώπινα προβλήματα και έχουν λύσεις. Νομίζω ότι βλέπουμε ολοένα και περισσότερο, ιδίως τους νέους ανθρώπους και πολλούς πολιτικούς σε όλο τον κόσμο να θέτουν αυτές τις ερωτήσεις και να αναζητούν μακροπρόθεσμες, βιώσιμες απαντήσεις.

Πώς σας φάνηκε το νησί και η Μυτιλήνη κατά τους 6 μήνες που ζήσατε εδώ;

Αγαπήσαμε το νησί και την πόλη - τον πολιτισμό, τη γεωγραφία, την ιστορία, τον καιρό και κυρίως τους ανθρώπους του! Οι Λέσβιοι είναι ανοιχτοί, φιλικοί και φιλόξενοι. Η ζωή εδώ για έξι μήνες είναι μια από τις μεγάλες χαρές της ζωής μου και είμαστε πολύ χαρούμενοι που μπορέσαμε να τη μοιραστούμε με τα παιδιά μας. Θα κουβαλάμε την Ελλάδα και τη Λέσβο στις καρδιές και τις σκέψεις μας. Είναι δύσκολο που φεύγουμε και είμαι βέβαιος ότι θα επιστρέψουμε!