«Το νερό γεννά τη ζωή κι είν’ ευλογία για κάθε τόπο. Το χωριό μας ο Μεσότοπος, όπως κι όλη η Λέσβος, ευτύχησαν να έχουν επιφανειακά νερά κι υπεδάφιες πηγές σε ικανοποιητικό βαθμό. Και γύρω απ’ αυτές τις περιοχές “των νερών” άρχισαν να μαζεύονται οι πρώτοι πρόγονοι που κατοίκησαν τους τόπους μας.

Το βιβλίο τούτο προσπάθησε να χωρέσει ένα μικρό μέρος απ’ αυτό τον καθημερινό “αγώνα για το νερό”, τον αέναο “μόχθο ζωής” των απλών ανθρώπων μας, από τα χρόνια τα πρωτινά μέχρι και σήμερα. Οι ρίζες της προφορικής παράδοσης ξεκινούν απ’ την Τουρκοκρατία κι ανταμώνουν με τις θύμησες των γεροντότερων για τα έργα τα κατοπινά. Κι εκεί στέκει ζωντανό, δίνοντας δύναμη στις μελλοντικές γενιές, αυτό που κατάφεραν οι πατεράδες μας! Το να φέρουν νερό στο Μεσότοπο απ’ τις κακοτράχαλες πηγές του Αγίου Κωνσταντίνου Μαλλιόντας, σκάβοντας βουνά και λαγκάδια, ήταν ένα σύγχρονο έπος, που θα θυμίζει πάντα τη θέληση, το πείσμα, τη συλλογικότητα αλλά και την αξιοσύνη των Μεσοτοπιτών.

Έργα και μνήμες του νερού, «μνημεία» του χτες, στέκουν παντού στο πέρασμα των σημερινών ανθρώπων. Παραδοσιακές βρύσες με υδαταποθήκες, πηγάδια πετρόχτιστα-εκατοχρονίτικα, νεότερες “ποτιστικές” χαβούτζες στις λαγκαδιές κι οι χορταριασμένες κολέθρες των παλιών νερόμυλων σμίγουν με τα καλουπωμένα πηγάδια και τις σύγχρονες γεωτρήσεις που αρδεύουν, υδροδοτούν και φέρνουν το νερό στη βρύση και στην μπανιέρα του σπιτιού μας!
Όλα αυτά έργα των προγόνων της “μικρής πατρίδας”, “μνημεία” του χτες, μεταφέρουν γνώση κι εμπειρίες στις νεότερες γενιές, στοιχεία εν δυνάμει ικανά να τις κάνουν να διαχειριστούν με σύνεση και σωφροσύνη τους υδάτινους πόρους, οι οποίοι απειλούνται σε παγκόσμια κλίμακα.

Παράλληλα τα “μνημεία του νερού” μπορεί να δώσουν αναπτυξιακό ερέθισμα για μορφές εναλλακτικού τουρισμού, ορίζοντας περιπατητικές διαδρομές τόσο στα στενά όρια του χωριού όσο και σε λησμονημένους παραδείσους - “στα χνάρια των παλιών νερόμυλων” - στην κοιλάδα της Μαλλιόντας, με το πλούσιο οικοσύστημα, εκεί στην “άγρια δύση” των ηφαιστείων της δυτικής Λέσβου…»

Τα παραπάνω πολύ περιεκτικά και πολύ κατατοπιστικά είναι από το οπισθόφυλλο του νέου βιβλίου του Μεσοτοπίτη δασκάλου, ερευνητή και συγγραφέα Φώτη Βασίλογλου «Ως τρέχ(ι) του νιρό... Τα νερά και οι ιστορίες τους στο Μεσότοπο Λέσβου». Πρόκειται για μια πρωτότυπη δουλειά, που καταγράφει την ιστορική εξέλιξη των νερών της περιφέρειας Μεσοτόπου και τα έργα ύδρευσης και άρδευσης.

Οι τίτλοι των κεφαλαίων είναι: Η γνωριμία με τον τόπο, Οι παραδοσιακές βρύσες, Τα πηγάδια στην ύδρευση και την άρδευση, Από τα πηγάδια και τους νταςμάδες στο δίκτυο ύδρευσης, Άγιος Κωνσταντίνος Μαλλιόντας, Ένα σύγχρονο έπος, Οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού συνεχίζονται…, Η κοιλάδα της Μαλλιόντας, ένα λησμονημένος παράδεισος.

Τα κείμενα πλαισιώνονται και συμπληρώνονται με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και με πολλές προφορικές αφηγήσεις κατοίκων που συγκέντρωσε ο συγγραφέας.

Ο Φώτης Βασίλογλου έχει στο ενεργητικό του το βιβλίο «Ένα καλάθι ιστορίες. Η τέχνη της καλαθοπλεκτικής στο Μεσότοπο Λέσβου» και έχει τιμηθεί με επαίνους από την Ακαδημία Αθηνών για δύο ερευνητικές-λαογραφικές του εργασίες.