ΘΕΣΕΙΣ

«Μια ακόμα επανάσταση είναι απαραίτητο να γίνει, αυτή που δε θα τελειώσει όταν ο ηγέτης της αναλάβει την εξουσία.»
Χοσέ Μαρτί

Στην ανθρώπινη ψυχή, λέξεις όπως αγώνας, ανατροπή, επανάσταση, πάντα ξυπνούν μύχια αισθήματα, που κρύβονται στις πρωτόγονες παραστάσεις της ανθρώπινης φύσης. Ο άνθρωπος είναι «ζώον πολιτικόν», όπως έλεγε ο Αριστοτέλης. Και σαν ζώο πολιτικό έχει μέσα του βαθιά κρυμμένο το αίσθημα της αλλαγής. Την αλλαγή που πολλοί υποσχέθηκαν, πολλοί πίστεψαν, πολλοί αγωνίστηκαν, πολλοί έδωσαν τη ζωή τους γι’ αυτήν και που ακόμα πιο πολλοί δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν. Λέξη χιλιοειπωμένη, χιλιοχρησιμοποιημένη... λέξη που ενέπνευσε λαούς στο παρελθόν και, αν και διαψεύστηκε πολλές φορές, συνεχίζει να συγκινεί τα πλήθη. Ωστόσο, οι μεγάλες αλλαγές ήρθαν σε περιόδους μεγάλων κρίσεων.
Μια τέτοια περίοδο περνάμε τώρα. Αυτήν τη στιγμή, άνθρωποι σε όλα τα πλάτη και μήκη της Γης γεμίζουν δρόμους και πλατείες. Τους τελευταίους έξι μήνες έτυχε να βρεθώ σε δύο διαφορετικές εξεγέρσεις, σε δύο διαφορετικές πλατείες του κόσμου, διαφορετικών ηπείρων, διαφορετικών πολιτισμών. Είτε η πλατεία λέγεται Πλατεία Συντάγματος των αγανακτισμένων, είτε Πλατεία Ταχρίρ των εξεγερμένων, βλέπεις τους ίδιους ανθρώπους, με τα ίδια συνθήματα, τα ίδια οράματα, το ίδιο πάθος για αλλαγή. Δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθερία, ανεξαρτησία είναι τα ζητούμενα.
Και στις δύο πλατείες οι στιγμές είναι ιστορικές.
Αλλά η επανάσταση είναι όπως ο έρωτας. Έννοιες συναισθηματικές που ξεπερνούν τη λογική. Γιατί κάτω από το κόκκινο πέπλο της ανατροπής κρύβεται η σκληρή αλήθεια.

Η αλήθεια που σου υπαγορεύει τις επιλογές που έχεις, τις προτεραιότητες που πρέπει να θέσεις και τις αποφάσεις που πρέπει να πάρεις. Δεν υπάρχει επανάσταση χωρίς τίμημα. Η ιστορία διδάσκει ότι μετά από επαναστάσεις, όταν η εθνική υπερηφάνεια και το αίσθημα της νίκης παύει να κυριεύει τις καρδιές και τη σκέψη των ανθρώπων, η κοινωνική πραγματικότητα χειροτερεύει. Μπορεί να είναι γεμάτη ιδέες και οράματα, αλλά η επανάσταση από μόνη της δεν αρκεί για να φέρει την πρόοδο. Το να πέσει μια αραβική δικτατορία και κάτω από χειροκροτήματα να εγκαθιδρυθεί μια άλλη δεν είναι επανάσταση. Το να γιαουρτώσουμε πολιτικούς και πολιτικάντηδες δεν είναι επανάσταση. To να διώξουμε τους πολιτικούς και στη θέση τους να μας φέρουν τεχνοκράτες δεν είναι αλλαγή. Το να είμαστε φτωχοί πλην τίμιοι και εθνικά υπερήφανοι, δεν είναι ανατροπή. Το να απορρίπτεις το παλιό και να φτιάχνεις το καινούργιο με τα ίδια παλιά υλικά δεν είναι η λύση.
Η λύση βρίσκεται στην ίδια την κρίση. Οι κρίσεις γεννούν ανθρώπους που πρωτοπορούν, που πρωτοτυπούν, που τολμούν, πολύ απλά γιατί δεν έχουν την πολυτέλεια της επιλογής. Οι κρίσεις αλλάζουν κοινωνικές και ηθικές πρακτικές, οι οποίες διαμορφώνουν νέες πολιτικές καταστάσεις και δείχνουν το φως στο βάθος τού τούνελ. Ή καλύτερα, σε αναγκάζουν να δεις το φως.
Γι’ αυτό η επανάσταση πρέπει να γίνει πρώτα στους εαυτούς μας. Η επανάσταση θα γίνει όταν μια νέα κοινωνική πλειοψηφία βασισμένη σε μια νέα γενιά καταφέρει να εκφράσει κοινωνικά, πολιτικά, ιδεολογικά τη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Τα θεμέλια αυτής της νέας γενιάς δημιουργούνται τώρα, όσο η κοινωνική αναμόχλευση είναι ζωντανή, όσο η νέα γενιά δεν αρκείται στον εύκολο αρνητισμό, αλλά συνεχίζει να σκέφτεται δημιουργικά. Το νέο Γουδή δε θα έρθει από κανέναν Παπανδρέου και κανένα Σαμαρά, σίγουρα από κανέναν Παπαδήμο. Θα έρθει όσο προχωρούμε μπροστά, αναγνωρίζοντας τα λάθη του παρελθόντος, πατώντας δημιουργικά μαχητικοί στο παρόν και κοιτάζοντας στο μέλλον. Τρία πρέπει να είναι τα συστατικά αυτής της νέας μεταβατικής περιόδου: νέες ιδέες, νέες ιδέες, νέες ιδέες.
Όπως είπε και ο Αχμέτ, «οι πλατείες και τα μυαλά λειτουργούν καλύτερα όταν είναι ταυτόχρονα γεμάτα: οι μεν από ανθρώπους, οι δε από οράματα».

03/12/2011, Κάιρο - Αίγυπτος

* Ο Στρατής Καμενής είναι τελειόφοιτος Sciences Po.