Το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ (επάνω) πριν από πέντε χρόνια. Μια από τις φωτό που τότε δημοσιεύτηκαν, και ο ίδιος χώρος… χθες. Ούτε μιας δραχμής δουλειά δεν έγινε ποτέ



Σκουπιδότοπος το αρχαίο λατομείο Μόριας με τα 240 στρέμματα γης αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος, τα χαρακτηρισμένα και ως «Περιοχή Ειδικής Προστασίας»






Αδιάψευστος μάρτυρας της κακοδαιμονίας του τόπου, και κυρίως των ανθρώπων του, που θεωρούν εύκολη λύση να πετούν τα σκουπίδιά τους κυριολεκτικά όπου βρουν, είναι το αρχαίο λατομείο της Μόριας και η κατάντιά του τα τελευταία χρόνια σε σκουπιδότοπο. Η αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος περιοχή, αν κι απέχει ελάχιστα απ’ το αρχαίο, και επισκέψιμο, υδραγωγείο της Μόριας, αντί να αξιοποιηθεί, έχει εγκαταλειφθεί και ρημάζει. Οι ιδιοκτήτες της έκτασης που παραμένει ιδιωτική παρότι έχει δεσμευτεί για την αρχαιολογική της αξία, ζητούν το αυτονόητο: να βρεθεί τρόπος να σταματήσει η ανεξέλεγκτη ρίψη σκουπιδιών και μπαζών, να προστατευθούν τα αρχαία και το τοπίο, να μην ξεπέσει το αρχαίο λατομείο σε σκουπιδότοπο.  

Απ’ την πλευρά των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, έχουν γίνει ενέργειες για να απαλλοτριωθεί η έκταση ώστε να αναδειχθεί, αλλά μέχρι τότε ζητούν απ’ το Δήμο και τους ιδιοκτήτες να φροντίσουν για αυτή. Τραγική ειρωνεία αποτελεί το γεγονός ότι ακριβώς πριν τέσσερα χρόνια, με την έγκριση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) Μυτιλήνης, η συγκεκριμένη ζώνη εντάχθηκε πολεοδομικά στις «Περιοχές Ειδικής Προστασίας» στις οποίες ακόμη και η δόμηση αποτελεί απαγορευμένη δραστηριότητα, πόσο μάλλον οι χωματερές.

«Θαμμένος» θησαυρός
Το Φεβρουάριο του 2007, με ρεπορτάζ του το «Ε», είχε αναδείξει την ανάγκη να προστατευθεί η περιοχή του αρχαίου λατομείου της Μόριας και η συνδεδεμένη με αυτό τοπική ιστορία, που ήδη από τότε «θαβόταν» κάτω από μεγάλες ποσότητες σκουπιδιών. Όμως τίποτε δεν άλλαξε έκτοτε, παρά μόνο τα νέα σκουπίδια, τεράστιες ποσότητες, που προστέθηκαν στα παλιά. Καναπέδες και κομοδίνα υπό διάλυση, πλαστικά και μεταλλικά σκουπίδια, νεκρά ζώα σε αποσύνθεση, ατέλειωτοι σωροί από μπάζα, είτε σε σακούλες, είτε όχι, οικιακά απορρίμματα, κρεβάτια και στρώματα με τα ελάσματά τους να χάσκουν, κι ό,τι άλλο άχρηστο μπορεί να σκεφτεί κανείς, συνθέτουν την εικόνα της εγκατάλειψης, του βιασμού του αρχαιολογικού χώρου απ’ τη σύγχρονη Λέσβο.
Μιας περιοχής που εκτός του αρχαιολογικού της ενδιαφέροντος, ίσως διαθέτει την καλύτερη θέα προς όλο το βόρειο τμήμα της Μυτιλήνης, απ’ την Επάνω Σκάλα έως τον Καρά Τεπέ και την Παναγιούδα, και θα μπορούσε με την ανάδειξή της, να αποτελέσει έναν εξαιρετικό πόλο έλξης επισκεπτών στη Λέσβο.


Νέα… χωματερή
Το αρχαίο λατομείο εκτείνεται, βάσει του εγκεκριμένου ΓΠΣ και των αποφάσεων χαρακτηρισμού του αρχαιολογικού χώρου, σε μια έκταση περίπου 240 στρεμμάτων. Η έκταση αυτή αποτελεί τμήμα μεγαλύτερης έκτασης ιδιοκτησίας Κουρτζή - Βοστάνη, στο κυριότερο μέρος της οποίας υπάρχουν καλλιεργήσιμα αγροτικά (ελαιοκτήματα) και χορτολιβαδικά τμήματα γης. Μία απ’ τις εισόδους της όλης ιδιωτικής έκτασης που περιλαμβάνει και το αρχαίο λατομείο της Μόριας, η κυριότερη, ξεκινά απ’ το δρόμο που συνδέει τη Μόρια με την εθνική οδό Μυτιλήνης - Θερμής, λίγο μετά τη διακλάδωση προς Μόρια. Αυτό το δρόμο που καταλήγει ψηλά στην Ουτζά, παίρνουν όσοι θέλουν να απαλλαγούν εύκολα από μπάζα ή μεγάλα κι ογκώδη σκουπίδια. Αντί να πάνε μερικά χιλιόμετρα πιο μακριά, στη Λεμονού, όπου υπάρχει ο Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων της Μυτιλήνης, ρίχνουν στα κρυφά τα σκουπίδια τους στο αρχαίο λατομείο αλλά και κατά μήκος της διαδρομής που οδηγεί σε αυτό, ακόμη και πάνω στον αγροτικό δρόμο.
«Υπάρχει ένας χαρακτηρισμένος χώρος αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος, που ανεξάρτητα απ’ τη χρήση του υπόλοιπου τμήματος της ιδιοκτησίας μας, πρέπει να προστατευθεί και να σταματήσει να είναι περιστασιακός ή μόνιμος σκουπιδότοπος», ανέφερε μιλώντας στο «Ε», ο εκπρόσωπος των ιδιοκτητών της έκτασης, Πάνος Κουρτζής, συμπληρώνοντας πως «απ’ την πλευρά μας, υπάρχει η πρόθεση, σε συνεργασία με την Κ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, ή το στρατό, ή όποιον άλλον εμπλεκόμενο, να προβούμε στις αναγκαίες ενέργειες, που θα αποτρέψουν περαιτέρω τη χρήση του λατομείου ως χωματερής.».
Όπως ανέφερε ο κ. Κουρτζής, κατά την άποψή του, θα πρέπει να υπάρξει συνεννόηση για να κλειστεί με πόρτα η είσοδος του δρόμου, αλλά και να τοποθετηθούν πινακίδες απ’ τις αρμόδιες αρχές, για την απαγόρευση ρίψης απορριμμάτων και μπαζών ώστε αν εντοπιστεί κάποιος, να υπάρχει η δυνατότητα δίωξής του.

Τι θα γίνει;
«Απ’ την υπηρεσία μας υπάρχει μια μεγάλη αλληλογραφία σε σχέση με το αρχαίο λατομείο της Μόριας», ανέφερε η Προϊσταμένη της Κ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Όλγα Φιλανιώτου, εξηγώντας πως καταρχάς η υπηρεσία έχει απευθυνθεί στο Δήμο, ζητώντας να μεριμνήσει για την απομάκρυνση των σκουπιδιών απ’ τον αρχαιολογικό χώρο. Ομοίως υπηρεσιακά έχει προταθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού απ’ την υπηρεσία, να προχωρήσει η διαδικασία απαλλοτρίωσης της έκτασης προκειμένου να αναδειχθεί το μνημείο, διαδικασία που ακόμη και αν αποφασιστεί να κινηθεί, είναι ιδιαίτερα χρονοβόρος.
Η κ. Φιλανιώτου σε ό,τι αφορά τους ιδιοκτήτες της έκτασης του αρχαιολογικού χώρου, επισήμανε πως τους ζητήθηκε να τον φροντίσουν προχωρώντας σε περίφραξη.
Αν πράγματι υπάρξει συνεργασία μεταξύ υπηρεσίας και ιδιοκτητών, και στα πλαίσια των όσων θεσμικά προβλέπονται για τη συγκεκριμένη περιοχή, ίσως να αποτραπούν οι επίδοξοι «σκουπιδιάρηδες» του αύριο να συνεχίσουν τη ρυπογόνα δράση τους. Κι ίσως σε τέσσερα χρόνια να αλλάξει το τοπίο και το αρχαίο λατομείο να πάψει να μοιάζει περισσότερο με σκουπιδότοπο παρά με αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μνημείο. 

Το αρχαίο λατομείο της Μόριας… Αναγνωρισμένο, πλην ξεχασμένο, μνημείο Είναι αξιοσημείωτο πως ο συγκεκριμένος χώρος του αρχαίου λατομείου της Μόριας, που σήμερα έχει μετατραπεί σε σκουπιδότοπο, στο εγκεκριμένο ΓΠΣ περιγράφεται ως «Περιοχή Ειδικής Προστασίας» και μάλιστα ανήκει στις «Περιοχές απολύτου προστασίας, αρχαιολογικών χώρων και μνημείων», στις οποίες περιλαμβάνονται (αντιγράφουμε απ’ το σχετικό ΦΕΚ): «οι περιοχές Κάστρου Μυτιλήνης, Αρχαίου Θεάτρου Μυτιλήνης, Ρωμαϊκού Υδραγωγείου Μόριας, Αρχαίο Λατομείο Μόριας και Περιοχή Μουσείου E. TERRIADE στο Ακρωτήρι Μυτιλήνης». Όπως συνεχίζει το ΦΕΚ: «Στις περιοχές αυτές απαγορεύεται κάθε δόμηση ή κατασκευή, καθώς και η αλλοίωση του εδάφους και του τοπίου της ζώνης επιρροής των μνημείων, σύμφωνα και με τα οριζόμενα στη θεσμοθετημένη από το ΥΠ.ΠΟ προστασία τους.». Όπως έγραψε το «Ε» το Φεβρουάριο του 2007, αναδεικνύοντας την σπουδαιότητα του μνημείου, «λίγα χιλιόμετρα από τη Μυτιλήνη είναι ο αρχαιολογικός χώρος του λατομείου της Μόριας. Ένας μοναδικός πραγματικά αρχαιολογικός χώρος μεγάλης έκτασης. Ο ιστοριοδίφης Μάκης Αξιώτης μάς οδηγεί μέσα από τις σελίδες του έργου του «Περπατώντας τη Λέσβο», στο μνημείο: «Στρίβουμε αριστερά προς τη Mόρια. Τώρα ο λόφος δίπλα μας, είναι γεμάτος μεγάλα καμίνια, όλα σκονισμένα από το χρόνο και το χώμα του χαλασμένου δρόμου. Μια βρύση, απομεινάρι με το “χαζανέ της”, της παλιάς εποχής. Και τώρα ένας αγροτικός δρόμος σκαλώνει στο βουνό αριστερά. Διαβάζουμε σε μια ταμπέλα Aρχαίο λατομείο. Σκαρφαλώνουμε ανηφορίζοντας. Κάτω αριστερά ένας λάκκος, φαίνονται κάτι μάρμαρα. Συνεχίζουμε προς τα επάνω και τέλος φθάνουμε στο μεγάλο λατομείο. Έχουν “φάει” τα σπλάχνα του βουνού σε μια μεγάλη έκταση. Επάνω στις επιφάνειες των βράχων έχουν αποτυπωθεί τα σημάδια του σιδερένιου καλεμιού, ίσως και από την εξαντλητική, μέχρι τον καιρό μας χρήσης του. Σκόρπια, σ’ όλη την έκταση, τα λαξευμένα κομμάτια. Κολώνες για ναούς, που σε μερικές είχαν φτιάξει την ταινία στο άκρο, άλλα κομμάτια προοριζόμενα για τα παράθυρα (αμφικιονίσκοι), πλάκες, λιθόπλινθοι, μεγάλες πέτρινες λεκάνες. Σπασμένα όλα αυτά ή μισοτελειωμένα, έμειναν μάρτυρες του οργασμού της αρχιτεκτονικής μέσα στο χρόνο. Γκρίζο μάρμαρο, ανοικτόχρωμο. Χρησιμοποιήθηκε από το 320 π.X. έως και τον 4ο μ.X. αιώνα. Προς το μέρος του χείλους της πλαγιάς, υπάρχει και ένας τάφος. Οι πέτρινες πλάκες στα πλάγια είναι φτιαγμένες απ’ το ίδιο υλικό.». Ακολουθούσε η περιγραφή του «σύγχρονου» μνημείου σκεπασμένου με τα σκουπίδια, οι «εικόνες ντροπής», που δυστυχώς εξακολουθούν ως σήμερα να «θάβουν» το μνημείο.