Όλο και πιο συχνά στις μέρες μας, ακούμε να συζητούν σοβαρά για το ψηφιακό μέλλον του βιβλίου. Δεν ξέρω αν έχει φτάσει η ώρα, αλλά πολύ φοβάμαι ότι σύντομα όλο και περισσότερα βιβλία θα εκδίδονται πλέον σε ψηφιακή μορφή και θα κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Οπότε, πολλά θ’ αλλάξουν και αρκετές - πολύ προσωπικές μας - συνήθειες θα χαθούν. Ενδεχομένως κάποιες απ’ αυτές, όπως το να σημειώνουμε στα περιθώρια του βιβλίου, να υπογραμμίζουμε, να διπλώνουμε, να τσακίζουμε ή να βάζουμε ένα σελιδοδείκτη στις σελίδες τους, θα πρέπει δυστυχώς, σιγά-σιγά να τις ξεχνάμε… Βιβλιοθήκη μας θα είναι πια ο σκληρός δίσκος του υπολογιστή μας. Τις παραδοσιακές βιβλιοθήκες των σπιτιών θα τις έχουμε και θα τις δείχνουμε, σαν ένα μουσειακό στοιχείο του, ίσως ακόμα να αισθανόμαστε και άβολα, φοβούμενοι μήπως και θεωρηθούμε οπισθοδρομικοί.
Η εποχή του χαρτιού, των έντυπων εκδόσεων, της τυπογραφίας και του βιβλίου με ιστορία χιλιάδων χρόνων, όσο δύσκολο κι αν φαντάζει, όσο κι αν έχει καταγραφεί στη συνείδησή μας, σε λίγο θ’ ανήκει στο παρελθόν. Κι εμείς, αναπόφευκτα, στη γενιά ή στην κοινωνία, αν θέλετε, του ψηφιακού βιβλίου. Η τεχνολογία προσπαθεί, φυσικά, στο μέτρο του δυνατού, να μιμηθεί τις «παραδοσιακές» μεθόδους για την ανάγνωση ενός βιβλίου. Κι αν πολλούς αναγνώστες τους γοητεύει η τεχνολογία, ανήκουν (και παραμένουν) στην κουλτούρα του έντυπου βιβλίου. Διότι, δεν ξέρω κατά πόσο θα μπορέσουμε να διαβάσουμε ένα μυθιστόρημα, να ταξιδέψουμε, να ονειρευτούμε ή να στοχαστούμε μπροστά σε μια οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, όπως θα κάναμε με ένα βιβλίο.
Οι σελίδες ενός βιβλίου πάντα θα καταφέρνουν να διεγείρουν τις αισθήσεις μας κι αυτό δε νομίζω πως θα μπορέσουν να το καταφέρουν τα νέα εργαλεία eBook reader και Kindle, όπως λέγονται, παρ’ όλες τις υποτιθέμενες ευκολίες που εμφανίζουν. Επειδή όμως πολλά έχουν δει τα μάτια μας, χάριν της τεχνολογίας να εξαφανίζονται τόσα πράγματα από τη ζωή μας, σχεδόν τείνουμε, όσο κι αν δυσκολευόμαστε, να δεχτούμε πως κάποια στιγμή μπορεί να συμβεί κι αυτό. Τι να πρωτοθυμηθούμε από τα τόσα που εξαφάνισε η τεχνολογία... Ποιος χρησιμοποιεί πλέον γραφομηχανή, δίσκους βινυλίου, πικ-απ και τόσα άλλα… Είδαμε πως οι ανεκτίμητοι δίσκοι των 45 ή 33 στροφών, που για πολλούς είχαν και μια συναισθηματική αξία, έδωσαν τη θέση τους στα CD ή στα mp3. Όπως τώρα έχουμε τη δυνατότητα - ακόμα και δωρεάν - να κατεβάσουμε αρχεία ήχου και εικόνας, έτσι μέσα από συγκεκριμένες ιστοσελίδες θα μπορούμε να «κατεβάσουμε» γνωστά αριστουργήματα, καθώς και πολλά έργα σύγχρονων συγγραφέων.
Στη «νέα εποχή» των βιβλίων λοιπόν, που κάλλιστα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν «επανάσταση», χρειαζόταν οι συσκευές ανάγνωσης να προσαρμοστούν έτσι ώστε να είναι εύχρηστες και ανάλογες με τις προτιμήσεις του αναγνώστη. Άλλωστε, ποιος είναι διατεθειμένος να καθηλωθεί μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή για να διαβάσει ένα ολόκληρο βιβλίο; Πώς θα μπορούσε να διαβάσει στο κρεβάτι, στην παραλία ή στην… τουαλέτα; Γι’ αυτό επινόησαν νέα εργαλεία (τα eBook reader και Kindle) με διαστάσεις λίγο μικρότερες από εκείνες ενός τυπικού λογοτεχνικού βιβλίου και σε πάχος αντίστοιχο με ένα περίπου 100 σελίδων, με τη διαφορά ότι εκεί χωρούν εκατοντάδες, όχι σελίδες… αλλά βιβλία!
Αναμφίβολα, σε λίγο καιρό το ψηφιακό βιβλίο θα επικρατήσει του «χάρτινου». Ίσως να μην είναι τόσο γρήγορα όσο νομίζουμε, γιατί, κακά τα ψέματα, ο χειρισμός, η εξοικείωση, η τιμή κι άλλα πολλά, θα είναι οι λόγοι που θα αποτρέψουν αρκετούς αναγνώστες να συνηθίσουν. Οπότε, ελπίζουμε πως το παραδοσιακό βιβλίο δε θα πρέπει ακόμη να κινδυνεύει πραγματικά.