Το άρθρο αυτό γράφτηκε με αφορμή αφενός μεν τις «σύγχρονες κατασκευές» που συναντάμε στη Λέσβο, όπου κυριαρχούν το πλαστικό, το αλουμίνιο και το τσιμέντο, και αφετέρου το πρόσφατο δημοσίευμα αξιότιμου καθηγητή του ΕΜΠ όπου παρουσιάζεται το αλουμίνιο ως θαυμάσιο υλικό για κουφώματα ακόμη και σε παραδοσιακούς οικισμούς και διατηρητέα κτήρια!
Στο νησί μας τα τελευταία χρόνια - αν δούμε τριγύρω - έχουν κυριαρχήσει το μπετόν, το αλουμίνιο και το πλαστικό. Έτσι έχει αλλάξει η όψη του νησιού μας και τα υλικά (ξύλο - πέτρα) που αναδεικνύουν την τεράστια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά μας έχουν συρρικνωθεί σε επικίνδυνο βαθμό. Λίγοι δήμοι (π.χ. Μόλυβος) στο νησί έχουν κρατήσει και διατηρούν το χρώμα τους και οι κατοικίες συνδυάζουν ξύλο και πέτρα όμορφα και αρμονικά, όπως τα παλιά χρόνια, όπως ακόμα τα χρόνια από την αρχαία Ελλάδα. Μη λησμονούμε, όμως, ότι αυτά τα δύο υλικά είναι δοκιμασμένα επί αιώνες, βλ. αρχαιολογικές ανασκαφές Μινωικής Εποχής, Κνωσός, ακρωτήριο της Σαντορίνης, αρχαία Αθήνα κ.α., όπως και ότι αυτά ήταν τα κύρια υλικά στα χρόνια του Βυζαντίου, στα όμορφα χρόνια του περασμένου αιώνα (Σμύρνη, Αϊβαλί, Μ. Ασία), που οι τεχνίτες τα χειρίζονταν με άριστο τρόπο και τα γνώριζαν καλά.
Σήμερα, τόσο οι μηχανικοί (αρχιτέκτονες, πολιτικοί) όσο και οι κατασκευαστές, δε γνωρίζουν το ξύλο σωστά, αν και αναγνωρίζουν την αισθητική υπεροχή του, και πολλές φορές το αποφεύγουν και προτιμούν π.χ. το αλουμίνιο. Σε αρκετές περιπτώσεις λάθη και μάλιστα μεγάλα έχουν γίνει και από «τεχνίτες» του ξύλου ή εμπόρους του ξύλου, όπου το ξύλο με κακή χρήση και ελλιπή χειρισμό προκάλεσε δυσφήμηση και πολλές ζημιές. Δεν είναι τυχαίο το παράδειγμα της χρήσης σουηδικού πεύκου σε ξύλινα παράθυρα εξωτερικής χρήσης, όπου έγιναν λάθη εξ αιτίας της ακαταλληλότητας του είδους και της έλλειψης γνώσης. Σήμερα με χρήση της νέας τεχνολογίας και της σωστής επεξεργασίας, το ξύλινο κούφωμα από ξηραμένη στο 10% κατάλληλη ξυλεία βρίσκει ξανά την αίγλη του, με τη σωστή και προσεγμένη προληπτική συντήρηση και ειδική βαφή με ειδικά έλαια, με υδατοδιαλυτά ακρυλικά βερνίκια εμποτισμού ή ακρυλικά πλαστικά με αλκύδια, ή με ριπολίνες εξωτερικής χρήσεως (Κακαράς 2010). Όλα αυτά γίνονται στο εργοστάσιο παραγωγής, πριν την τοποθέτησή τους, και η διαδικασία του φινιρίσματος είναι καθοριστική για τη σωστή λειτουργία και τη μεγάλη διάρκεια ζωής του ξύλινου κουφώματος. Επίσης νέα υλικά, π.χ. τροποποιημένη και βελτιωμένη ξυλεία, έχουν εισέλθει στην ελληνική αγορά και ξύλινα κουφώματα διατίθενται ακόμα και με εγγύηση 30 ετών! Ξυλεία Accoya (ακετυλιωμένη ξυλεία) ή άλλη τροποποιημένη ξυλεία εφαρμόζεται ήδη στην ελληνική αγορά με επιτυχία (βλ. παρακάτω) αφού έχει δοκιμαστεί στην κεντρική Ευρώπη, έχει επιτυχώς ανταποκριθεί στα τεστ και έχει σημαντικά πλεονεκτήματα ως οικολογική και ανανεώσιμη.
Συνεπώς, σήμερα υπάρχουν λύσεις για το ξύλινο κούφωμα και τις ξυλοκατασκευές εξωτερικού χώρου, αρκεί να υπάρχει η διάθεση για γνώση και ενημέρωση στο κοινό και τους κατασκευαστές. Και το Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου του ΤΕΙ Λάρισας αποσκοπεί και στη μετάδοση αυτής της πολύτιμης γνώσης για το ξύλο.
Το ξύλο είναι οικολογικό προϊόν, το οποίο παράγεται από το δάσος με φυσικό τρόπο, χωρίς ρύπανση, με αειφορική διαχείριση, δηλ. αναπαράγεται συνεχώς αρκεί να γίνεται σωστή εκμετάλλευση του δάσους σύμφωνα με τις αρχές της επιστήμης της δασοπονίας. Είναι προϊόν ζεστό, μονωτικό για τα κουφώματα, πανέμορφο υλικό, δεν οξειδώνεται και διαθέτει αισθητική υπεροχή. Το ξύλο, όμως, είναι και πολύ δύσκολο υλικό. Η γνώση του και η σωστή εφαρμογή του απαιτούν ειδικές σπουδές και πολλή εμπειρία. Όπως τονίζει κι ο έμπειρος καθηγητής Ιωάννης Κακαράς του Εργαστηρίου μας: «Μόνον όταν οι μηχανικοί, οι εργολάβοι και οι τεχνίτες που χρησιμοποιούν το ξύλο συνεργάζονται με τους επιστήμονες ξύλου, τότε έρχονται τα πετυχημένα και καλά αποτελέσματα.»
Οι απόψεις πρόσφατα ενός αξιότιμου ομότιμου καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, για την ανωτερότητα του αλουμινίου ως δομικού υλικού σε σχέση με το ξύλο, ειδικά στα κουφώματα, είναι πέρα από κάθε λογική και δεν τεκμηριώνονται από επιστημονικά δεδομένα. Ο καθηγητής αυτός ενημερώνει το ελληνικό κοινό ότι θα πρέπει ακόμα και στους παραδοσιακούς οικισμούς και στα πέτρινα σπίτια να βάλουμε κουφώματα αλουμινίου! Οι απόψεις αυτές παραπληροφορούν την κοινή γνώμη και δημιουργούν σύγχυση. Το υψηλό ποσοστό προτίμησης των καταναλωτών στα κουφώματα αλουμινίου οφείλεται σε άγνοια και παραπληροφόρηση της κοινής γνώμης. Ειδικότερα οι λόγοι αυτοί εντοπίζονται στα εξής σημεία (Κακαράς 2009): α) Τα συμφέροντα επάνω στο αλουμίνιο και το μπετόν είναι τεράστια. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε δημιουργήσει την τσιμεντούπολη-τέρας Αθήνα! β) Οι καθ’ ύλην αρμόδιοι για τις δομικές κατασκευές δεν εμπιστεύονται το ξύλο ως δομικό υλικό, προφανώς γιατί δεν το γνωρίζουν. γ) Κανένας δεν αναφέρει ότι το αλουμίνιο είναι προϊόν έντονης βιομηχανικής κατεργασίας του βωξίτη, τα υπολείμματα του οποίου ρυπαίνουν τη θάλασσα και δημιουργούν πολλά τοξικά απόβλητα (βλ. κόκκινη λάσπη). δ) Υπάρχει παραπληροφόρηση των καταναλωτών.
Επαναλαμβάνουμε, ότι με σωστή χρήση, με τα κατάλληλα είδη ξύλου και με σωστό χειρισμό, τα ξύλινα κουφώματα υπερέχουν. Επίσης υπάρχουν νέα υλικά ξύλου, 100% οικολογικά, που αποτελούν λύσεις, ειδικά στα ελληνικά νησιά και το νησί μας. Παραδείγματος χάριν:
AccoyaWood - νέα πρώτη ύλη για ξυλοκατασκευές εξωτερικού χώρου
Μια εναλλακτική τεχνολογική λύση για την επίτευξη αξιόπιστων προϊόντων ξύλου είναι η τροποποίηση του ξύλου, δηλ. η βελτίωσή του με χρήση ακίνδυνων ουσιών ή/και θερμότητας, αντίστοιχα, για την παραγωγή ξύλου με πολύ καλύτερες ιδιότητες. Στις παρακάτω φωτογραφίες παρουσιάζουμε την πρώτη εφαρμογή αυτού του καινοτόμου προϊόντος που έγινε στο νησί μας, σε παραδοσιακή κατοικία της Στύψης από την εταιρεία ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Ο.Ε., σε συνεργασία με το Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου του ΤΕΙ Λάρισας. Το εμπορικό όνομα αυτού είναι Accoya, το Εργαστήριο διεξάγει ήδη δύο πειράματα αντοχής στην Καρδίτσα και επίσης θα μελετήσει τη συμπεριφορά αυτού για τα επόμενα πέντε έτη, σε ένα πέτρινο σπίτι που είναι εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες, με νότια έκθεση και σε ημιορεινό περιβάλλον. Σε κάθε περίπτωση τονίζεται ότι η ίδια η εταιρεία εγγυάται ότι αυτό το ξύλινο κούφωμα θα έχει διάρκεια >30 χρόνια! Η ξυλεία Accoya χρησιμοποιείται σήμερα σε Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία κ.α., έχει περάσει επιτυχώς τους αυστηρούς γερμανικούς ελέγχους (www.accoya.com), χρησιμοποιείται όχι μόνο σε ξύλινα πορτοπαράθυρα, αλλά και σε κατασκευές εξωτερικού χώρου, όπως έπιπλα κήπου, φράχτες, ξυλεπενδύσεις σε κτήρια, δάπεδα. Η ξυλεία αυτή έχει εισαχθεί και στη χώρα μας και ευελπιστούμε ότι θα αποτελέσει άριστη πρώτη ύλη για πολλές ξυλοκατασκευές, ιδίως για τις ακραίες κλιματικές συνθήκες μας. Είναι καλό συνεπώς οι σχεδιαστές, οι αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί, και οι κατασκευαστές στα ελληνικά νησιά - αλλά και στο νησί της Λέσβου -, να γνωρίσουν αυτό το καινοτόμο υλικό και να το χρησιμοποιήσουν σε κατασκευές. Ας βάλουμε ξύλινα παράθυρα και πόρτες στο νησί μας!

* Ο δρ. Γεώργιος Μαντάνης είναι καθηγητής στο ΤΕΙ Λάρισας - Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου, Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου.