Όλοι το καταδικάζουν, αλλά παράλληλα το αποδέχονται. Γιατί δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτό; Να αποτελεί, άραγε, μοναδική λύση προκειμένου να… εξυπηρετηθούμε; Μήπως, τελικά, είναι στην κουλτούρα μας; Ο λόγος για το… «ρουσφέτι» (προερχόμενο από την τούρκικη λέξη «ρουσφέτ»), που εδώ και αιώνες άντεξε στο χρόνο και εμφανίζεται συχνά-πυκνά, κάνοντας σε άλλους εύκολη και σε άλλους δύσκολη τη ζωή. Πέντε πολίτες της Λέσβου μάς μιλούν για την αγαπημένη αυτή, σε πολλούς, πρακτική…

Μήπως είχε δίκιο ο περιβόητος «Μαυρογιαλούρος» (βλ. Λάμπρος Κωνσταντάρας) στη γνωστή ελληνική ταινία, όταν έλεγε «Οι γυναίκες και οι πολιτικοί, Κωστάκη, πρέπει να προσέχουν την περιφέρειά τους, διαφορετικά όταν έρθει η ώρα των εκλογών, η περιφέρειά σου θα σε γράψει στην περιφέρειά της...»;
Στο κλίμα αυτό, μια μέρα πριν τις βουλευτικές εκλογές, λοιπόν, ρωτήσαμε πέντε κατοίκους της Λέσβου, από τοπικούς παράγοντες μέχρι συνδικαλιστές, εργαζόμενους με σύμβαση stage και άνεργους νέους που ακόμη… ψάχνουν, κομματικών χρωματισμών και μη, να μας πουν τη γνώμη τους για τις «κάτω από το τραπέζι» διαδικασίες εξεύρεσης εργασίας και όχι μόνο, για το ρόλο τελικά του ρουσφετιού και το λόγο που αυτό… καλά κρατεί και στις μέρες μας, απαντώντας μας στις εξής πέντε ερωτήσεις;
1) Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη «ρουσφέτι»;
2) Είναι κάτι που έχετε… συναντήσει;
3) Όλοι το καταδικάζουν, αλλά το αποδέχονται παράλληλα. Γιατί επιβιώνει;
4) Υπάρχει κυβέρνηση που θα μπορούσε να αντισταθεί; Υπάρχουν, αντίστοιχα, πολίτες που θα τη στήριζαν;
5) Πιστεύετε ότι οι προσλήψεις στο δημόσιο τομέα γίνονται με πολιτικό μέσο;


Μιχάλης Πολυπαθέλλης
Δήμαρχος δήμου Ευεργέτουλα, πρώην πρόεδρος της ΑΔΕΔΥ
«Η έννοια “επιλογή” χωράει πολλά…»
1) «Είναι “προσωπική εξυπηρέτηση”, θα έλεγα, μικρή ή μεγάλη.»
2) «Το έχω συναντήσει αρκετές φορές. Δεν έχω κάποιο παράδειγμα αυτήν τη στιγμή, αλλά είναι πολύς ο κόσμος που έρχεται να με βρει με διάφορα αιτήματα. Άλλα από αυτά είναι λογικά, άλλα όχι. Αν πρόκειται για αίτημα λογικό, προσπαθώ να το αντιμετωπίσω και αυτό έχει σημασία να καταλάβει και ο πολίτης.»
3) «Δυστυχώς, έχουμε μάθει ακόμη και για ένα απλό αίτημα, για το οποίο μπορεί κάποιος να πάει… “διά της ευθείας”, να επιδιώκουμε να συναντηθούμε προσωπικά με όποιον πιστεύουμε ότι μπορεί να μας βοηθήσει, παρ’ όλο που ουσιαστικά δε χρειάζεται…»
4) «Δύσκολα θα μπορούσε οποιαδήποτε κυβέρνηση να αντισταθεί, ειδικά σε κάποιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις. Ένα σύνηθες παράδειγμα είναι οι μεταθέσεις στρατιωτικών. Αν κάποια υπόθεση πήγαινε αρμοδίως ίσως θα μπορούσε να ικανοποιηθεί, αν όμως μεσολαβήσει κάποιος πολιτικός παράγοντας, το αποτέλεσμα είναι εξασφαλισμένο.»
5) «Νομίζω ότι μετά το ΑΣΕΠ, αυτό έχει μειωθεί στο ελάχιστο. Ίσως γίνεται ακόμη σε κάποιες επιχειρήσεις, αλλά όχι στον ευρύτερο δημόσιο τομέα ή στις προσλήψεις μέσω προγραμμάτων stage. Ως ένα παράδειγμα του παρελθόντος, το Φεβρουάριο του 1987 στο Νοσοκομείο της Μυτιλήνης ορκίστηκαν με έναν αριθμό πρωτοκόλλου 85 υπάλληλοι. Επρόκειτο προφανώς για ρουσφέτι, αφού τότε δε γίνονταν διαγωνισμοί, αλλά απλά έβγαιναν προκηρύξεις και γινόταν κάποια επιλογή. Και η έννοια “επιλογή”, χωράει πολλά…»

Μυρσίνη Κανλή
Εφοριακός, πρόεδρος του νομαρχιακού τμήματος της ΑΔΕΔΥ
«Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας και δικαιοσύνη για τον πολίτη»
1) «Όταν ακούω τη λέξη “ρουσφέτι”, μου έρχονται στο μυαλό τα πιο αρνητικά συναισθήματα. Αυτά της αδικίας, της αναξιοκρατίας, της αδιαφάνειας. Ως πολίτης, αισθάνομαι πως όταν κάποιος κάνει χρήση ρουσφετιού, κάποιος άλλος αδικείται.»
2) «Ναι, κυρίως από τις παλιές γενιές. Ωστόσο, με την κατάλληλη υποδομή είναι δυνατό να απαλλαγούμε. Αν τηρούνται οι κανόνες και οι νόμοι. Αν θέλουμε να πάμε μπροστά, πρέπει να κρατήσουμε απόσταση από τέτοιες πρακτικές.»
3) «Δεν είναι απόλυτο το ότι επιβιώνει. Εξαρτάται από τους τομείς. Όταν υπάρχουν διαφανείς διαδικασίες και δεν αφήνονται ανοιχτά παραθυράκια, δεν υπάρχει πρόβλημα. Όταν καταπατούνται οι νόμοι - τουλάχιστον όσον αφορά στις προσλήψεις - μοιραία δημιουργείται η αίσθηση ότι χρειάζεται κάποιος να μεσολαβήσει για να γίνει η δουλειά του πολίτη. Είναι και στην κουλτούρα μας, που πρέπει να αλλάξει.»
4) «Χρειάζεται σύγκρουση με το κατεστημένο και αλλαγή νοοτροπίας, ώστε να έρθει η δικαιοσύνη. Πιστεύω, πάντως, ότι αυτό δεν είναι ανέφικτο. Εξάλλου, πάμε σε μία Ευρώπη και πρέπει να γίνουμε και χώρα αντίστοιχοι, χωρίς πελατειακές σχέσεις. Στο ΠΑΣΟΚ δίνουμε μεγάλη μάχη για τη σύγκρουση με όλο αυτό. Η διαφάνεια και η αξιοκρατία έχουν γίνει έμβλημά μας. Όπως ξέρετε, άλλωστε, υπάρχουν οι πέντε στόχοι του ΠΑΣΟΚ, ανάμεσα στους οποίους και η πράσινη ανάπτυξη, που, εκτός από την προστασία του περιβάλλοντος, στοχεύει σε αλλαγή νοοτροπίας και δικαιοσύνη για τον πολίτη.»
5) «Όταν δεν τηρούνται οι διαδικασίες και οι νόμοι και όταν δε γίνονται γνωστές οι προκηρύξεις, τότε ευνοούνται τα πάντα. Τόσο εγώ, όσο και οι φορείς που εκπροσωπώ - ΠΑΣΟΚ και ΑΔΕΔΥ - είμαστε ενάντια στη διαφθορά και στις προσλήψεις “κάτω από το τραπέζι”.»

Ηρακλής Κουντουρέλλης
Δημοτικός σύμβουλος Αγιάσου, στέλεχος της τοπικής γραμματείας του ΠΑΜΕ και πρώην γραμματέας της εκτελεστικής γραμματείας της ΑΔΕΔΥ
«Κάτι διαχρονικό, κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας…»
1) «Το Εελληνικό Δημόσιο. Είναι ταυτισμένο με το ρουσφέτι, την αναξιοκρατία και την αδιαφάνεια.»
2) «Είμαι υπάλληλος 23 χρόνια και τα 22,5 από αυτά κατέχω θέση ευθύνης. Δυστυχώς, πολλά αιτήματα βλέπω πως σχετίζονται με το “ποιος ξέρει ποιον”. Και τονίζω ότι αυτό είναι κάτι διαχρονικό και δεν έχει να κάνει μόνο με τα τελευταία πεντέμισι χρόνια διακυβέρνησης.»
3) «Επειδή το κράτος θέλει να είναι πελατειακό και το πολιτικό σύστημα θέλει υποτελείς και όχι πολίτες. Κατά τη γνώμη μου, το ρουσφέτι, όπως και το λάδωμα, είναι κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας. Ο Έλληνας εξακολουθεί να έχει στοιχεία ραγιαδισμού. Όντως, το πρόβλημα της ανεργίας είναι τεράστιο. Δε χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος ή στατιστικολόγος για να δει ότι δεν υπάρχει σήμερα οικογένεια που να μην έχει έναν άνεργο. Ωστόσο και την εποχή που δεν είχε ανεργία, ρουσφέτι πάλι υπήρχε. Εγώ, για παράδειγμα, ξέρω ότι, επειδή δεν ανήκω σε κάποιο από τα κόμματα εξουσίας, δεν πρόκειται να γίνω γενικός διευθυντής, παρά μόνο αν αλλάξω κόμμα και γίνω και λίγο αδιαφόρετος και λίγο… “λαμόγιο”.»
4) «Κυβέρνηση όχι, λαϊκό κίνημα ναι. Χρειάζεται στο Δημόσιο να υπάρχει ο λαϊκός έλεγχος, που ο μόνος που προώθησε τα τελευταία 25 χρόνια ήταν ο Μιλτιάδης Έβερτ με το Νόμο 1943 του 1991. Ο ίδιος προσπάθησε να λύσει το ζήτημα του κοινωνικού ελέγχου και θα υπήρχε αποτέλεσμα αν οι συνδικαλιστικές ηγεσίες της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ, από το 1992, οι οποίες συμμετέχουν στις επιτροπές κοινωνικού ελέγχου, υπηρετούσαν πραγματικά και μόνο τα συμφέροντα των εργαζομένων που υποτίθεται ότι υπηρετούν. Δυστυχώς, συμβιβάστηκαν και έπαιξαν το ρόλο που κάθε φορά η κυβέρνηση στο παρασκήνιο τους ανέθετε.»
5) «Γενικά, οι προσλήψεις στο Δημόσιο γίνονται μέσω ΑΣΕΠ. Υπάρχει όμως και ο θεσμός των μισθώσεων έργου, όπου στην πραγματικότητα προσλαμβάνεται με ρουσφέτι στο Δημόσιο προσωπικό που εξυπηρετεί πάγιες και διαρκείς ανάγκες. Υπάρχει, δήθεν, το επιστημονικό προσωπικό της διοίκησης, το οποίο επίσης προσλαμβάνεται με αδιαφανείς διαδικασίες. Υπάρχει το προσωπικό που υπηρετεί τους αιρετούς - υπουργούς, βουλευτές κ.λπ. -, το οποίο προσλαμβάνεται χωρίς διαδικασίες και κατά διαστήματα μονιμοποιείται στο Δημόσιο. Ο τρόπος αυτός είναι πολύ συνήθης στο Δημόσιο, για να αποφευχθούν οι διαδικασίες ΑΣΕΠ και, φυσικά, χωράει πολλά ρουσφέτια.»

Ελένη
Εργαζόμενη μέσω προγράμματος stage
«Πολλοί θεωρούν ότι τα νόμιμα μέσα δε φτάνουν…»
1) «Μου έρχεται στο μυαλό μια εξυπηρέτηση, που κι ο άλλος νιώθει υποχρεωμένος να ανταποδώσει.»
2) «Υπάρχει, το βλέπω γύρω μου.»
3) «Πάντα γινόταν. Υπάρχει “για να κάνουμε τη δουλειά μας”. Όταν κάνεις σε κάποιον ρουσφέτι, νιώθει κι αυτός υποχρεωμένος απέναντί σου. Μπορεί τυπικά να επαρκούν τα νόμιμα μέσα, αλλά πολλοί θεωρούν, δυστυχώς, ότι αυτό δεν είναι αρκετό.»
4) «Όχι, θα υπάρχει πάντα. Είναι και στην κουλτούρα μας.»
5) «Ναι, γίνονται προσλήψεις με ρουσφέτια. Είναι πολύ δύσκολο να βρεις δουλειά σήμερα. Εγώ, που εργάζομαι με 18μηνη σύμβαση μέσω stage, δεν έχω ακόμη οικογένεια και υποχρεώσεις. Όμως, για άλλους που έχουν οικογένεια, δε φτάνουν τα χρήματα. Το επιλέγουν, όμως, σαν εύκολη - και μόνη πολλές φορές - λύση. Ακούω για πολλές περιπτώσεις νέων που προσπαθούν για χρόνια και δε βρίσκουν δουλειά. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι άτομα με πτυχία, που σπουδάζουν τόσα χρόνια, δεν μπορούν να εργαστούν πουθενά. Για το λόγο αυτό, πολλοί προσεγγίζουν ανθρώπους που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας, για να βοηθηθούν. Έχω ακούσει να λένε “αν είχα κανένα γνωστό…”.»

Αντώνης Γιαννόπουλος
Άνεργος 28 ετών, μεταπτυχιακός φοιτητής
«Αν σε βάλουν σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, το πιο πιθανό είναι να φοβηθείς…»
1) «Τούρκικη λέξη δεν είναι; Όπως τα περισσότερα που έχουν σχέση με Τουρκοκρατία, μάλλον κι αυτή κάτι άσχημο είναι…»
2) «Δεν έχω συναντήσει πολύ το ρουσφέτι, αλλά το “αντιρουσφέτι”, αυτό που έκανε ο “μπλε” και το αντισταθμίζει ο “πράσινος” - και το αντίστροφο - με δυσμενείς μεταθέσεις. Έχει συμβεί σε γονείς πολλών φίλων μου, να μετατίθενται ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση, από τη μια μεριά της χώρας στην άλλη. Όταν μετά από 10 χρόνια που εργάζεσαι κάπου, παίρνεις μετάθεση “στο πουθενά”, πρόκειται για πόλεμο του δικομματισμού.»
3) «Επιβιώνει επειδή το αφήνουμε. Είναι μύθος το ότι είναι στην κουλτούρα μας. Ο Κώστας Καζάκος είπε προχθές μια πολύ καλή φράση, ότι “όταν η ζωή έχει φτάσει σε σημείο να γίνεται τόσο πρωτογενής, ώστε να σκέφτεσαι πώς να επιβιώσεις, αυτό που κάνεις είναι να γίνεις ζώο, να σε νοιάζει μόνο το σήμερα και ο εαυτός σου…”. H ανάγκη, ωστόσο, είναι κάτι σχετικό. Είναι λίγο και το “δε θέλω και εγώ μια κατσίκα, θέλω να πεθάνει η κατσίκα του γείτονα”. Θέλουμε να “φάμε” όποιον βρίσκεται σε πιο ευνοϊκή θέση.»
4) «Ολόκληροι πολιτικοί προσπαθούν εδώ και χρόνια, εμείς θα το συζητήσουμε; Εγώ, πάντως, έχω πει σε όλους τους φίλους μου “βγείτε να ψηφίσετε Κ.Κ.Ε., που είπε ότι θα δώσει υψηλό βασικό μισθό, να δούμε τι θα κάνουνε…»
5) «Λογικά γίνονται και έτσι. Βλέπεις άτομα σε υπηρεσίες που τα γνωρίζεις και αναρωτιέσαι πώς διορίστηκαν εκεί. Είναι και το γενικό κλίμα, δεν μπορεί να μη σε επηρεάσει. Αν σε βάλουν σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, το πιο πιθανό είναι να φοβηθείς. Είναι δύσκολο, άλλωστε, να βρει κάποιος δουλειά. Εγώ τελείωσα τη σχολή το 2005, μετά πήγα στρατό και άρχισα να ψάχνω για δουλειά. Εργάστηκα ως πωλητής στη Θεσσαλονίκη για ενάμιση χρόνο, αλλά όσες προσπάθειες έκανα για το Δημόσιο, στέλνοντας τα χαρτιά μου σε προκηρύξεις, δεν απέδωσαν. Ούτε ο ΟΑΕΔ μπόρεσε να με βοηθήσει, ούτε κατάφερα να εργαστώ σε ΙΕΚ. Μετά από τρία χρόνια αναζήτησης εργασίας, σκέφτομαι πλέον πολύ σοβαρά να φύγω σε κάποια χώρα της Ευρώπης.»