Ο Ακίνδυνος Παλαιολόγος σε λίγες μέρες αποχαιρετά τα θρανία της Β΄ λυκείου, μπαίνοντας στην τελική ευθεία προς… την τάξη των εξετάσεων. Παλιά την έλεγαν Γ΄ λυκείου, λίγοι όμως πια την αντιμετωπίζουν σαν τάξη σχολείου. Μετρημένος, με «ρεαλιστικά», όπως λέει, όνειρα για τη ζωή του, ο Ακίνδυνος δηλώνει πως δεν έχει στόχους τα μεγάλα πανεπιστημιακά τμήματα αν και, να ‘ρθουν αυτά, δε θα πει όχι.
Κι ενώ έχεις μπροστά σου ένα «συντηρητικό» νέο άνθρωπο, ξαφνικά η έκρηξη. Τι είναι άραγε στις μέρες μας συντηρητικό και τι προοδευτικό; Η κραυγή του Ακίνδυνου Παλαιολόγου - κραυγή αγωνίας του κόσμου του αύριο, σήμερα. Ο Ακίνδυνος ζητά ένα σχολείο που να σέβεται την τέχνη, τον πολιτισμό, ένα σχολείο γνώσης και σεβασμού κι όχι καταναγκαστικό έργο.
Επιλέξαμε μέσα στις εξετάσεις να δημοσιεύσουμε ολόκληρο το κείμενό του.
Έτσι, γιατί σαν το πρωί συναντάμε οι μεγαλύτεροι μάτια γεμάτα αγωνία και άγχος λίγο πριν την καρμανιόλα της εξέτασης, να ξέρουμε πως ετούτα τα μάτια άλλα πράγματα ονειρεύτηκαν. Ότι το χειρότερο εμείς τους το προσφέραμε. Όλοι…
Σ.ΜΠΑ


Τι να ‘ναι τέχνη τελικά; Έψαξα σε βιβλία και λεξικά και δε βρήκα πουθενά έναν ορισμό που να με καλύπτει. Βέβαια, λογικό είναι, αφού η τέχνη δεν είναι θεωρία, δεν είναι λέξεις και ορισμοί, είναι πάθος, ένταση, όνειρα… Κι ύστερα σκέφτηκα, τι μου λείπει περισσότερο απ’ όλα φέτος που είμαι Β΄ Λυκείου και βλέπω το γολγοθά των πανελληνίων να με πλησιάζει όλο και πιο απειλητικά και κατέληξα εκεί ακριβώς, στο συναίσθημα και τα όνειρα… Βέβαια, όταν το καλοσκέφτομαι συνειδητοποιώ πως το σχολείο ποτέ δεν με ταξίδεψε πραγματικά στον κόσμο των Μουσών.
Και τότε αναλογίστηκα όλα εκείνα που το σχολείο μου στερεί προκλητικά σε σχέση με την τέχνη και πραγματικά ήταν τόσα πολλά και τόσο σημαντικά… Αλλά είναι και αναμενόμενο αφού στην παιδεία δεν παρέχεται ούτε το 5% του ΑΕΠ. Ώρες ώρες αναρωτιέμαι τι είχαν στο νου τους εκείνοι που κατασκεύασαν τα σχολεία μας και αλήθεια δεν μπορώ να το συλλάβω. Το σίγουρο είναι πως δεν τους πέρασε καν απ’ το μυαλό πως εκείνη τη στιγμή έκαναν κάτι για παιδιά. Όγκοι από τσιμέντο, γκρι, πολύ γκρι, αυτό είναι το καθημερινό και μονότονο σκηνικό σ’ ένα σχολείο. Και το τραγικό είναι πως αυτό το μαρτύριο αφορά και τις διδακτικές ώρες και το διάλειμμα. Τις ακαλαίσθητες τάξεις έρχεται να συμπληρώσει η ασφυκτικά μικρή και επίσης γκρίζα αυλή, στην οποία ο μαθητής δήθεν βρίσκει καταφύγιο χαλάρωσης. Όλα αυτά δεν ταιριάζουν με την απεραντοσύνη, την αρμονία και την πολυχρωμία της φύσης· κάθε άλλο παρά τη φαντασία καλλιεργούν και την αίσθηση του ωραίου. Ένας τέτοιος χώρος, λοιπόν, ναρκώνει τις αισθήσεις μας και τελικά περιορίζει και την όρεξή μας για γνώση, φαντάζει με παιδική φυλακή και απέχει πολύ από την ιδανική ή έστω ικανοποιητική μορφή ενός σχολείου.

Ύστερα απ’ όλα αυτά δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί εκείνοι που έχτισαν τα σχολεία μας «ξέχασαν» να μεριμνήσουν για την ύπαρξη σε αυτά ειδικά διαμορφωμένων χώρων μουσικής, εικαστικών τεχνών, χορού, χώρων εξοπλισμένων με όλα εκείνα που είναι απαραίτητα για να έρθουμε σε επαφή με την τέχνη. Θα μπορούσε βέβαια να πει κανείς ότι από τη στιγμή που δεν προβλέπεται από το σχολικό πρόγραμμα ενασχόληση με τέτοιου είδους δραστηριότητες, τότε γιατί να υπάρχουν οι εγκαταστάσεις; Κι όμως! Είναι πολλά τα σχολεία που λαμβάνουν πρωτοβουλίες για την οργάνωση διάφορων καλλιτεχνικών δρώμενων, θεατρικών παραστάσεων και συναυλιών και εμπόδιο στην προσπάθειά τους αυτή στέκεται η ανυπαρξία ειδικών εγκαταστάσεων. Το ίδιο ισχύει και για τους ετήσιους σχολικούς καλλιτεχνικούς αγώνες στους οποίους λαμβάνουν μέρος οι μαθητές με προετοιμασία σε ιδιωτικούς φορείς. Το σχολείο δυστυχώς δεν παρέχει ούτε ειδικούς δασκάλους για την προετοιμασία, ούτε και τις υποδομές υπό το πρόσχημα του σχολικού προγράμματος.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι φορείς της εξουσίας έχουν φροντίσει να αφήσουν το σημάδι της απαξίωσής τους απέναντι στην τέχνη, και στη δομή του σχολικού προγράμματος, το οποίο αποκλείει σχεδόν ή θέτει σε δευτερεύουσα μοίρα μαθήματα που σχετίζονται με την τέχνη.
Πρώτα πρώτα, απ’ την 1η γυμνασίου θυμάμαι να παραλείπονται από τη διδακτέα ύλη της Ιστορίας τα κεφάλαια σχετικά με την τέχνη. Θυμάμαι ακόμα πως τα μαθήματα των καλλιτεχνικών και της μουσικής «χάθηκαν» ως διά μαγείας μόλις μπήκα στο λύκειο. Μάλλον εμείς οι μαθητές λυκείου ήμασταν πια μεγάλα και ώριμα παιδιά, οπότε τι να την κάνουμε την τέχνη;… Τέλος, η διδακτέα ύλη είναι αχανής πράγμα που σημαίνει ότι οι καθηγητές είναι υποχρεωμένοι να την ολοκληρώσουν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα προετοιμάζοντάς μας έτσι για τις τελικές εξετάσεις. Επομένως, πού χρόνος για ενασχόληση με την τέχνη, για επισκέψεις σε μουσεία και πινακοθήκες, σε θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες;Και μιας και μίλησα για εξετάσεις νομίζω ότι αξίζει να αναφερθώ στον τεχνοκρατικό προσανατολισμό του σχολείου που αποτελεί και μία από τις βασικότερες αιτίες εξοβελισμού της τέχνης απ’ αυτό. Η εκπαίδευση σήμερα είναι γεγονός ότι στοχεύει στη δημιουργία παραγωγικών μονάδων και όχι ολοκληρωμένων ανθρώπων, αισθητικά ευαίσθητων και καλλιτεχνικά πεπαιδευμένων. Ο μαθητής πλέον αντιμετωπίζει το σχολείο ως το εισιτήριο για τα ΑΕΙ και ΤΕΙ, ως ένα απλό εξεταστικό κέντρο και τίποτε άλλο. Έτσι προσεγγίζει τη γνώση ωφελιμιστικά και αδιαφορεί για την τέχνη, η οποία δε θα του προσφέρει άμεσα κέρδη. Η εκπαίδευση, λοιπόν, ταυτίζει τη γνώση με την παραγωγική διαδικασία, προσπερνώντας έτσι τον ουσιαστικότερο στόχο της: την ολοκληρωμένη καλλιέργεια των νέων που επιβάλλει πρώτα απ’ όλα ψυχική και ηθική καλλιέργεια μέσω της επαφής με την τέχνη. Άλλωστε ένας από τους ειδικότερους σκοπούς της εκπαίδευσης, που έχουμε ξεχάσει, είναι να υποβοηθάει τους μαθητές να κατανοούν τη σημασία της τέχνης, να σέβονται τις ανθρώπινες αξίες και να διαφυλάττουν και να προάγουν τον πολιτισμό.

Όλη αυτή η «κακομεταχείριση» της τέχνης ξεκινάει από την άγνοια που χαρακτηρίζει τους περισσότερους σχετικά με την προσφορά της στον άνθρωπο. Η τέχνη καλλιεργεί στα άτομα την αίσθηση του ωραίου και τη φαντασία κι έτσι μαθαίνουν να αποζητούν την ομορφιά σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής τους προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον καλαίσθητο και ανθρώπινο. Ακόμα, μέσω της τέχνης τα άτομα έρχονται σε επαφή με την κουλτούρα και τον πολιτισμό το δικό τους αλλά και άλλων λαών. Όμως το σημαντικότερο απ’ όλα είναι πως η τέχνη είναι το αντίδοτο της σημερινής αλλοτρίωσης του ανθρώπου από τον εαυτό του κι από τους άλλους. Στην εποχή του υλικού ευδαιμονισμού, του ατομικισμού, της εργασιομανίας και της απομόνωσης και αποξένωσης έρχεται η τέχνη να ισορροπήσει την κατάσταση ικανοποιώντας την εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου για προσωπική δημιουργία, απελευθερώνοντας τον ψυχικό του κόσμο και αποφορτίζοντάς τον από τα άγχη της καθημερινότητας. Επίσης, όπως έχει αναφέρει ο Γ. Σεφέρης «η τέχνη είναι το υψηλότερο μέσο που βοηθάει τους ανθρώπους να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον. Τίποτα δε μας ενώνει καλύτερα από μια κοινή καλλιτεχνική συγκίνηση.». Συμβάλλει, λοιπόν, με τον τρόπο της στη διαμόρφωση συλλογικής συνείδησης. Μα δεν είναι όλα αυτά αρκετά για να μεταπεισθούν όλοι εκείνοι που απαξιώνουν την τέχνη και να δώσουν σε μας τους μαθητές μια ευκαιρία για καλή ποιότητα ζωής, για σωτηρία από το σημερινό κράτος που επικρατεί; Κι όμως… χρήμα-τέχνη: 1-0…

Πάντως, δικός μας προορισμός, δηλαδή όλων εμάς των μαθητών, είναι ν’ αλλάξουμε τον κόσμο και η τέχνη θα μπορούσε να γίνει ένα απ’ τα πιο ισχυρά μας όπλα γι’ αυτόν το σκοπό. Κι αν το μόνο που μπορεί το σχολείο να μας μάθει τελικά για την τέχνη είναι η γραμματική της αναγνώριση, αυτό δε σημαίνει ότι εμείς θα σταματήσουμε εκεί. Ας μην αφήσουμε όλη αυτή τη σήψη του σήμερα να μας στερήσει το ταξίδι στο όνειρο…