Εναλλάξ παιχνίδι με την επιτυχία παίζει ο νομός Λέσβου, του οποίου οι υποψήφιοι για την τριτοβάθμια εκπαίδευση την τελευταία τετραετία εμφανίζουν πολύ καλές επιδόσεις τις ζυγές χρονιές, και λιγότερο καλές έως μέτριες τις μονές. Για το 2008 ο νομός Λέσβου κατετάγη μεταξύ των 54 της χώρας 13ος στον πίνακα επιτυχίας, ενώ κατά μέσον όρο για την τετραετία 2005 - 2008, βρίσκεται στη 18η σειρά.

Όλα αυτά τα στοιχεία περιέχονται στη νέα έρευνα του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΚΑΝΕΠ) της Γ.Σ.Ε.Ε., η οποία αφορά στο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η ίδια έρευνα έρχεται να συμφωνήσει και με προηγούμενες έρευνες του φορέα, βάσει των οποίων στην ελληνική πραγματικότητα η εκπαίδευση έχει κατ’ εξοχήν ταξικό χαρακτήρα, ή διαφορετικά μόνο όποιος έχει να δαπανήσει για την παραπαιδεία, παίρνει το διαβατήριο για να περάσει τα σύνορα των πανεπιστημίων. Άλλωστε, το κατ’ ελάχιστο κόστος για την προετοιμασία των υποψηφίων τη διετία της Β΄ και Γ΄ τάξης είναι, όπως αποκαλύπτει η έρευνα, ανά υποψήφιο στα 7.250 ευρώ. Και μπορεί να φτάσει σε κόστος έως και τα πενταπλάσια.
Σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε απ’ τα στελέχη του ΚΑΝΕΠ-Γ.Σ.Ε.Ε. ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα έρευνας που διεξήχθη για το Σύστημα Πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση των ετών 2007 και 2008. Η επεξεργασία των στοιχείων ανάγεται σε επίπεδο τετραετίας (2005 έως 2008) και αναδεικνύει το σημαντικό πρόβλημα των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων στην πρόσβαση των υποψηφίων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και τις συνέπειές του στο μορφωτικό επίπεδο και στην πυραμίδα της αγοράς εργασίας των τοπικών κοινωνιών, γεγονός - όπως τονίστηκε - καθοριστικό για την ουσιαστική συμβολή των τοπικών κοινωνιών στην ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή της χώρας.
 
Θέμα… κόστους
Το ίδιο κέντρο πέρυσι τον Ιανουάριο είχε ανακοινώσει ότι η «δωρεάν» παιδεία κοστίζει στα ελληνικά νοικοκυριά περί τα 4,8 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Σε σχέση με τις πανελλαδικές αναφέρθηκε ότι δαπανώνται περίπου 450 εκατ. ευρώ για την προετοιμασία των υποψηφίων τα δύο τελευταία χρόνια του λυκείου, εκ των οποίων τα 170 εκατομμύρια δίνουν οι οικογένειες των υποψηφίων που τελικώς δεν εισάγονται.

Το κόστος αυτό επιμερισμένο για το νομό Λέσβου σε ετήσια βάση, και ειδικότερα για το 2008, ανήλθε σε 1,9 εκατ. ευρώ (πίνακας 2).
«Πρέπει να επισημάνουμε - ανέφερε μιλώντας στο «Ε» ο επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου, κ. Νίκος Παΐζης - ότι ως δαπάνες για την προετοιμασία των υποψηφίων υπολογίζουμε τις κατ’ ελάχιστον, που σε επίπεδο υποψηφίου είναι της τάξης των 7.250 ευρώ. Υπάρχουν περιοχές που δαπανούν συνολικά σαφώς πολύ μεγαλύτερα ποσά.»

Μόνη διέξοδος
Η έρευνα, που συσχέτισε τις επιδόσεις στις εξετάσεις της τελευταίας τετραετίας με το οικονομικό και κοινωνικό προφίλ κάθε περιοχής της χώρας, επιβεβαίωσε ότι η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι εξαιρετικά άνιση, όχι μόνο κοινωνικά, αλλά και γεωγραφικά. Τόσο στην κορυφή, όσο και στον πάτο της κατάταξης των νομών, βρέθηκαν περιοχές με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Για παράδειγμα η γειτονική Χίος, που τα προηγούμενα χρόνια ήταν στην πρώτη θέση, διατηρήθηκε πολύ υψηλά, αλλά «νικήθηκε» απ’ τα βόρεια προάστια της Αθήνας, τα οποία με τα ιδιωτικά τους σχολεία πέρασαν στην πρώτη θέση. Ακολουθεί η Καρδίτσα ενώ δύο ακόμη νομοί του θεσσαλικού κάμπου (Λάρισας και Τρικάλων) φιγουράρουν στις πρώτες θέσεις. Κάτω από τον πανελλήνιο μέσο όρο βρέθηκαν τόσο περιοχές με χαμηλούς δείκτες ανάπτυξης, υψηλή ανεργία, αποβιομηχάνιση, χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα (κυρίως της Θράκης), αλλά και περιοχές μέσα στο πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας με έντονα στοιχεία οικονομικής ύφεσης (όπως η Δυτική Αττική και ο Πειραιάς), όσο και περιοχές με υψηλό ποσοστό απασχολουμένων σε τουριστικές επιχειρήσεις, κυρίως στο Αιγαίο και το Ιόνιο.

«Το φαινόμενο έχει εντοπιστεί από το 2004, όμως το νεώτερο και ανησυχητικό στοιχείο - όπως επεσήμανε ο κ. Παΐζης - είναι ότι πλέον έχει αποκτήσει διαχρονικό χαρακτήρα.» Στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης, εκτός από τη Ροδόπη και την Ξάνθη, περιλαμβάνονται η Κέρκυρα, η Σάμος, η Χαλκιδική, οι Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα και βεβαίως η Φλώρινα, η Δυτική Αττική, ο Πειραιάς.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το γεγονός ότι η Λέσβος δεν ακολουθεί την τύχη της Σάμου ή των άλλων νησιωτικών νομών, οφείλεται στο ότι οι σπουδές αποτελούν για τους νέους κύρια επαγγελματική διέξοδο. Ίσως, συμπληρώνουμε, εξ αιτίας και του γεγονότος ότι το νησί της Λέσβου δεν έτυχε της ίδιας τουριστικής ανάπτυξης με τους άλλους νομούς του Αιγαίου.
Για τα επόμενα χρόνια τα στελέχη του ΚΑΠΕΠ-Γ.Σ.Ε.Ε. ανέφεραν ότι η οικονομική κρίση θα εντείνει τις ανισότητες. Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι θα αυξηθεί το 2009 ο αριθμός των υποψηφίων που θα εισαχθούν μακριά από τα σπίτια τους και δε θα σπουδάσουν διότι οι οικογένειές τους δε θα μπορούν να καταβάλουν τα 800 και πλέον ευρώ μηνιαίως που απαιτούνται. «Οι πόρτες των σχολών θα διπλοκλειδώσουν», προέβλεψε στη συνέντευξη ο κ. Παΐζης για τους υποψηφίους των ήδη προβληματικών νομών εάν το νέο εξεταστικό σύστημα βασιστεί στις σχολικές επιδόσεις και απαιτήσει ανώτερες βαθμολογίες στα κρίσιμα μαθήματα.


«Αριστεύουν» θεωρητική και τεχνολογική, «υστερεί» σοβαρά η θετική κατεύθυνση στη Λέσβο σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα
Διαφορετική κάθε… φουρνιά

Με τη βοήθεια του κ. Παΐζη και του πίνακα (1) με τους εκπαιδευτικούς δείκτες του νομού Λέσβου επιχειρούμε ακολούθως μια ενδοσκόπηση στα δεδομένα που αφορούν τους υποψηφίους Λέσβου, Λήμνου και Άι-Στράτη. Όπως και στη συγκεκριμένη έρευνα αποτυπώθηκε, και μας μετέφερε ο κ. Παΐζης, είναι εντελώς διαφορετικά τα στοιχεία που αφορούν τη Λέσβο και τις επιδόσεις των υποψηφίων της με εκείνα της Λήμνου, αλλά στην έρευνα τα δύο νησιά αξιολογούνται ενιαία ως νομός.
Απ’ τα στοιχεία αυτά φαίνεται πως αν υπολογιστούν κι αυτοί που δεν υπέβαλαν μηχανογραφικό, το ποσοστό εισαγωγής των υποψηφίων του νομού ήταν το 2008 62,4% ή αλλιώς δεν εισήχθη το 37,6% των υποψηφίων, ποσοστό μικρότερο απ’ το μέσο όρο της χώρας που ανέρχεται στους 39,2%.
Το 2005, όπως μας θύμισε ο ίδιος, ο νομός Λέσβου κατετάγη 30ός σε σύνολο 59 διευθύνσεων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το 2006 πήρε τη 12η θέση, το 2007 ήρθε και πάλι 30ός, ενώ το 2008 επέστρεψε στις πρώτες θέσεις, και συγκεκριμένα στη 13η (πίνακας 5). Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πως πέρα απ’ το γενικότερο επίπεδο εκπαίδευσης, παίζουν ρόλο και οι ίδιοι οι μαθητές ως μονάδες, αφού στα ίδια σχολεία με τους ίδιους καθηγητές - και με τα ίδια ιδιαίτερα - υπάρχουν, όπως είχε δηλώσει στις τελευταίες Εισαγωγικές και ο προϊστάμενος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Θανάσης Φραγκόπουλος, «φουρνιές και φουρνιές υποψηφίων».
Στην τελική κατάταξη της τετραετίας είναι 18ος, αλλά θα ήταν σε σαφώς καλύτερη θέση αν τα πήγαινε καλύτερα στις εξετάσεις η θετική κατεύθυνση. Η οποία, απ’ ό,τι φαίνεται στον πίνακα, παρ’ ότι συγκεντρώνει πολύ υψηλά μόρια, συγκριτικά με τις άλλες περιοχές υστερεί σημαντικά.
Όπως εξήγησε ο κ. Παΐζης, «η πολύ καλή θέση του νομού Λέσβου για το 2008 οφείλεται στα πολύ καλά αποτελέσματα που είχαν οι υποψήφιοι της θεωρητικής κατεύθυνσης, οι οποίοι και συγκριτικά με άλλους νομούς ήταν αναλογικά περισσότεροι στο νομό Λέσβου. Ομοίως βέβαια πολύ καλά τα πήγαν και οι υποψήφιοι της τεχνολογικής, ενώ αντιθέτως οι υποψήφιοι της θετικής κατεύθυνσης κατατάχθηκαν στη 47η θέση σε ό,τι αφορά τα μόρια που συγκέντρωσαν.».
Τέλος, ένα ακόμη συμπέρασμα που εξάγεται απ’ την έρευνα αφορά στο γεγονός ότι σχεδόν ένας στους τρεις υποψηφίους δεν υποβάλλει καν μηχανογραφικό δελτίο. Αυτή η κατηγορία υποψηφίων διευρύνεται με αλματώδεις ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Από 12.587 το 2006, τη χρονιά που εγκαινιάστηκε η βάση του 10, αυξήθηκαν σε 25.108 πέρυσι.
«Κι είναι χαρακτηριστικό - κατέληξε ο κ. Παΐζης - ότι περίπου 2.000 υποψήφιοι απ’ αυτούς που δεν υπέβαλαν μηχανογραφικό έπιαναν τη βάση και θα μπορούσαν να εισαχθούν σε κάποια σχολή.»