Είναι γνωστό ότι τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν και φυσικά δεν ασκούν κοινή Κοινωνική Πολιτική. Τα Κράτη Πρόνοιας (τους) διαφέρουν και παρατηρείται μία έντονη τάση συρρίκνωσης ή και εμπορευματοποίησης των κοινωνικών υπηρεσιών (στην υγεία, στην κατάρτιση, στην ασφάλιση, στην περίθαλψη κ.λπ.). Η θεωρητική «θωράκιση» των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων μέσα από τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Συνθήκες σήμερα στρεβλώνεται και ελαστικοποιείται. Οι φόβοι για ένα Κράτος Πρόνοιας «χειραγωγημένο» και αποδομημένο είναι στο κατώφλι της πόρτας μας. Μία Κοινωνική Πολιτική στείρα από ενεργητικές πολιτικές, με συρρικνωμένες υπηρεσίες παροχής και προγράμματα υποστήριξης ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων και ατόμων.
Τα ευρήματα της έρευνας του ευρωβαρόμετρου το Σεπτέμβριο του 2009 δε δικαιολογούν σε καμμία περίπτωση αυτήν τη μερική αποδόμηση του Κράτους Πρόνοιας. Τι μας λέει, λοιπόν, η ευρωπαϊκή δημοσκόπηση: α) περίπου 80 εκατομμύρια άτομα, το 16% του πληθυσμού της Ε.Ε., ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και συναντούν σοβαρά εμπόδια όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, στην εκπαίδευση, στη στέγαση, καθώς και στις κοινωνικές και χρηματοδοτικές υπηρεσίες, β) το 84% των Ελλήνων, έναντι 73% των Ευρωπαίων, θεωρεί ότι η φτώχεια είναι διαδεδομένο πρόβλημα στη χώρα του, γ) το 35% των Ελλήνων δηλώνει ότι αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες (σκεφτείτε αν γινόταν η μέτρηση σήμερα, ποια θα ήταν τα ποσοστά), έναντι 12% που είναι ο μέσος όρος των Ευρωπαίων και δ) το 20% των Ελλήνων πολιτών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας έναντι του 16% του πληθυσμού της Ε.Ε..
Στη χώρα μας η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία πραγματοποίησε δειγματοληπτική έρευνα εισοδήματος και συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών το 2008 (για το 2007). Τα ευρήματα εκτιμούσαν ότι τα επαπειλούμενα νοικοκυριά υπολογίζονται σε 832.975 και τα μέλη τους σε 2.186.869. Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί δραματικά εάν περικοπούν τα κοινωνικά επιδόματα και οι συντάξεις, που ως ένα βαθμό καταπολεμούν (3,3% τα επιδόματα και 18,3% οι συντάξεις) την ένδεια στη χώρα. Στην ευαίσθητη κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων (65 και άνω), η οποία αριθμεί στη χώρα μας 2.500.000 άτομα, η φτώχεια θα φτάσει το 22%. Όπως αναφέρει ο καθηγητής Νομικής του Α.Π.Θ. κ. Στεργίου Άγγελος, «η προοπτική της γήρανσης του πληθυσμού εξελίσσεται σε μία από τις μεγαλύτερες σύγχρονες φάρσες. Χρησιμοποιείται σαν προπέτασμα καπνού πίσω από το οποίο κρύβεται μια προσπάθεια αποδόμησης των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Δηλώνοντας ότι το σύστημα αδικεί τους νέους και χαρίζει στους ηλικιωμένους, βάλλεται η νομιμότητα των δικαιωμάτων των τελευταίων σε παροχές. Το ενδεχόμενο μίας σοβαρής κρίσης οδηγεί στην υιοθέτηση αυστηρότερων συστημάτων συνταξιοδότησης, αύξηση ορίου και μείωση συντάξεων και γενικά στη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους. Με διαφορετικά λόγια, όσοι επιθυμούν τη μείωση του ρόλου του κράτους, δράττονται της ευκαιρίας, που τους προσφέρει το δημογραφικό πρόβλημα, να επιβάλλουν πολιτικές νεοφιλελεύθερης έμπνευσης.». («Ελευθεροτυπία» - 03/05/2007).
O John Monks, γενικός γραμματέας της ETUC (European Trade Union Confederation - Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων), σε συνέντευξή του στο περιοδικό «EuroActiv» το Μάρτιο του 2004 επισημαίνει: «Αντί να αποδυναμώσουν το κράτος πρόνοιας και να μειώσουν τις συντάξεις, ο διάλογος για την ανταγωνιστικότητα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ενεργοποίηση της φαντασίας, στην εκπαίδευση και στην αύξηση των δαπανών για την έρευνα και την ανάπτυξη, για καλά πανεπιστήμια και καινοτομίες.»
Μετά από τα παραπάνω, η ανακήρυξη του 2010 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως «έτους καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού» μάλλον είναι το λιγότερο που θα μπορούσε να γίνει. Στο Στρατηγικό έγγραφο-πλαίσιο (άρθρο 2) «Στόχοι και κατευθυντήριες αρχές» αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το ευρωπαϊκό έτος θα αυξήσει την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την κατάσταση των ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, με ιδιαίτερη έμφαση στις ομάδες ατόμων σε επισφαλή κατάσταση και θα συμβάλει στην προώθηση της ουσιαστικής πρόσβασής τους στα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά δικαιώματα, καθώς επίσης σε επαρκείς πόρους και ποιοτικές υπηρεσίες. Το ευρωπαϊκό έτος θα συμβάλει επίσης στην καταπολέμηση των στερεοτύπων και του στιγματισμού.» Αλλά σε ποιους επαρκείς πόρους και ποιοτικές υπηρεσίες αναφέρονται οι συντάκτες του κείμενου, όταν στο όνομα των όποιων ορθολογικών περικοπών και ευνόητων ελέγχων των δαπανών πρώτιστη θέση έχουν η μείωση μισθών, των συντάξεων, η αύξηση των ορίων ηλικίας και η συρρίκνωση των βασικών βιοτικών κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών με αλυσιδωτές συνέπειες;
Είναι βέβαιο πως δεν είναι εύκολο να κρατήσεις υψηλά τoν πήχη των κοινωνικών παροχών σε καταστάσεις κρίσης όπως αυτή που διανύουμε. Είναι, όμως, παράλληλα απαραίτητο η κοινωνική πολιτική και το κράτος πρόνοιας να μείνει ζωντανό, ενεργό, ίσως και ενισχυμένο, δεδομένου ότι ως ένα κύριο αντικείμενό του έχει τη στήριξη των ευάλωτων ομάδων και ατόμων που ζουν σε καταστάσεις οικονομικής δυσπραγίας, κοινωνικού αποσυντονισμού, φτώχειας και κοινωνικής παθογένειας. Όπως αυτή που «ευτυχίσαμε» να ζούμε!

* Ο Πάνος Τσουκαρέλλης είναι κοινωνικός λειτουργός MSc, υποψήφιος διδάκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου και ο Χρήστος Τσουκαρέλλης είναι φοιτητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.