Τώρα με τις Απόκριες, ας το ρίξουμε λιγάκι έξω. Ας μιλήσουμε για τα τραγούδια. Δεν πιστεύω να υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει, με οποιαδήποτε αφορμή, τραγουδήσει, έστω και μια φορά στη ζωή του. Αν υπάρχει (και δεν είναι μουγκός), θα πρέπει να είναι κάποια δυστυχισμένη και μειονεκτική ύπαρξη, γιατί το τραγούδι ομορφαίνει τη ζωή μας.
Βέβαια, υπάρχουν τραγούδια και τραγούδια. Υπάρχουν τραγούδια που δεν… τραγουδιούνται αλλά μόνον ακούγονται, όπως τα (εμετικά κατά τη γνώμη μου) «σουξέ», που τραγουδούν κάτι εφήμεροι και αναλώσιμοι τραγουδιστές της δεκάρας (ονόματα δε λέμε), που τον επόμενο χρόνο της θριαμβευτικής εμφάνισής τους έχουν ξεχαστεί. Υπάρχουν όμως και τραγούδια αθάνατα, που τα τραγουδούν αιώνες τώρα οι άνθρωποι και θα συνεχίσουν να τα τραγουδούν στους ερχόμενους αιώνες.
Ένα τέτοιο τραγούδι που το τραγουδούν οι Έλληνες πολλούς αιώνες είναι το δημοτικό, που λέει:
«Καράβι καραβάκι
Που πας γιαλό γιαλό
Με κόκκινη σημαία
Και με χρυσό σταυρό

Αν είσαι για την Πόλη
Και την Αγιά Σοφιά
Πάρε κι εμέ μαζί σου
Που ‘μαι στην ξενιτιά»
Προσέξτε τα λόγια του: «Με κόκκινη σημαία και με χρυσό σταυρό». Πότε είχαμε κόκκινη σημαία με χρυσό σταυρό; Μα την εποχή της Μακεδονικής Δυναστείας, που ίδρυσε ο Βασίλειος ο Α΄ και αποτελεί ίσως την πιο ένδοξη περίοδο της Ρωμανίας, της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τουτέστιν. Δηλαδή γύρω στο 900 μ.Χ..
Παρένθεση: Η σημαία με τον δικέφαλο αετό, που ανέμιζαν οι Χριστόδουλοι και οι Άνθιμοι, στα περιβόητα εκείνα συλλαλητήρια για το όνομα της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η σημαία λοιπόν αυτή, ήταν του βασιλείου της Νίκαιας και του βασιλείου της Τραπεζούντας. Αντιπροσωπεύει δηλαδή περίοδο παρακμής και διάλυσης της Ρωμανίας και γι’ αυτό δεν ενόχλησε καθόλου τους Οθωμανούς, που τη διατήρησαν, ως σημαία της Εκκλησίας πλέον.
Γενικά όταν προσέξουμε τα λόγια των τραγουδιών, παίρνουμε ένα σωρό πληροφορίες.
Όλοι θα έχουμε ακούσει το τραγουδάκι:
«Πέντε τάλαρα την ώρα
παίρνω τζιβαέρι μου
και παρακάτω:
τώρα με το Εναρέ
θα σου πάρω καναπέ»
Προσέξτε τα λόγια: «πέντε τάλαρα την ώρα». Πότε και πού οι εργαζόμενοι έπαιρναν ωρομίσθιο; Γιατί στην Ελλάδα, τουλάχιστο στο Μεσοπόλεμο, ο κανόνας ήταν μεροκάματο και μηνιάτικο. Το ωρομίσθιο ήταν άγνωστο. Και γιατί «τάλαρα» και όχι «δραχμές» ή έστω «φράγκα»; Μήπως πρόκειται για δολλάρια, τα οποία ανέκαθεν οι εν Αμερική ομογενείς τα έλεγαν πάντα τάλαρα; Την υποψία μάς την επιβεβαιώνει ο στίχος «τώρα με το Εναρέ». Τι είναι αυτό το μυστήριο «Εναρέ»; Είναι τα αρχικά NRA, που στα αγγλικά προφέρονται Εν Αρ Έι, και κατά συνεκδοχήν Εναρέ. Ήταν δε το NRA, δηλαδή η National Recovery Assistance, το πρόγραμμα ενίσχυσης των εργαζομένων, που εφάρμοσε με το Νιου Ντηλ ο Πρόεδρος Ρούζβελτ, μετά την οικονομική κρίση του 1929. Κάτι ανάλογο φιλοδοξεί να κάνει και ο Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα στις μέρες μας (αν τον αφήσουν, φυσικά).
Να την, λοιπόν, η λύση του αινίγματος. Το τραγουδάκι αυτό παρά τα μικρασιατικά - σμυρναίικα γνωρίσματά του (η μελωδία, η λέξη τζιβαέρι κ.λπ.), έχει γραφτεί και μελοποιηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες στην αρχή της δεκαετίας του 1930!
Θα κλείσω με ένα άλλο πασίγνωστο τραγουδάκι, με τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Ας θυμηθούμε τη λέει
«Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά
Κι αρχή καινούργιος χρόνος
Εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος»
Και παρακάτω:
Άγιος Βασίλης έρχεται
Από την Καισαρεία
Συ ‘σαι αρχόντισσα κυρία.
Κρατά κοντύλι και χαρτί,
ζαχαροκάντιο ζυμωτή,
χαρτί και καλαμάρι
δες κι εμέ το παλληκάρι.
Προφανώς πρόκειται για δυο τραγούδια, το ένα μέσα στο άλλο. Στο πρώτο εξιστορείται η γέννηση του Χριστού και η έλευση του Άι-Βασίλη από την Καισάρεια. Στο άλλο ο καλαντιστής κάνει ερωτική εξομολόγηση στην κυρά του σπιτιού, που λέει τα κάλαντα, την οποία εξυμνεί «ψηλή δεντρολιβανιά», «εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνο», «αρχόντισσα κυρία», «ζαχαροκάντιο ζυμωτή» και την παρακαλεί «να δει κι αυτόν το παλληκάρι». Οι στίχοι αυτοί, τελείως ξεκάρφωτοι και άσχετοι με το περιεχόμενο και το νόημα των καλάντων, μονάχα έτσι εξηγούνται.
Άντε και καλή Σαρακοστή!

*O Δημήτρης Σαραντάκος γεννήθηκε στη Mυτιλήνη, σπούδασε χημικός μηχανικός και μετά τη συνταξιοδότησή του εκδίδει το σατιρικό περιοδικό «το Φιστίκι» και κάνει τον συγγραφέα. Το τελευταίο (δέκατο στη σειρά) βιβλίο του «Μαθητές και δάσκαλοι» -Μυτιλήνη 2008 - κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "το Φιστίκι".