Στη Λέσβο αυτές τις μέρες βρίσκεται ένας Ελβετός συγγραφέας και δημοσιογράφος της «24heures», o Nicolas Verdan. Σκοπός του είναι μέσα από έξι - εφτά καθημερινές μεταδόσεις και μερικά άρθρα να παρουσιάσει το νησί όχι όπως αυτό υπάρχει στο νου των συμπατριωτών του (ένας παράδεισος καλοκαιρινών διακοπών σε καρτ-ποστάλ), αλλά όπως αυτό το βιώνει κανείς μέσα στο χειμώνα όταν τα πράγματα έχουν ηρεμήσει κάπως.
Βρεθήκαμε με το Νικόλα (η μητέρα του είναι Ελληνίδα που έφυγε πολύ μικρή από τη χώρα μας) σε ένα καφενείο στην Καλλονή για να μιλήσουμε για το πώς έχει αλλάξει και αν έχει αλλάξει η ζωή μας μετά τον ερχομό των προσφύγων από τη Μ. Ανατολή.
Πολλές ερωτήσεις ήρθαν από μέρος του Νικόλα. Οι Έλληνες νιώθουν Ευρωπαίοι; Γιατί δε γίνεται κάτι; Πώς είναι αυτό έτσι και δεν είναι αλλιώς; Προκειμένου να μη νιώθουμε και εμείς μειονεκτικά, ρωτήσαμε διάφορα με τη σειρά μας. Ό,τι ευρωπαϊκό σημαίνει αναγκαστικά «καλό»; Οι Ελβετοί και οι Γάλλοι νιώθουν Ευρωπαίοι και είναι έτοιμοι να παραχωρήσουν πραγματικά την ιδιότητα του Ευρωπαίου σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία;
Και μετά πάλι ο Νικόλας μάς ρώτησε: «Γιατί τα καίτε όλα στην Αθήνα κάθε φορά που γίνονται επεισόδια;» και πάλι του είπαμε: «Γιατί κάηκε το Παρίσι πριν λίγο καιρό;» Μας είπε: «Αυτό είναι άλλο» και του απαντήσαμε: «Οι ίδιες στάχτες έμειναν, και στην Αθήνα και στο Παρίσι.» Ξέρεις ποιο είναι το παράξενο, Νικόλα; Η οργή παντού. Υπάρχει πολλή οργή μέσα στους νέους. Ένας φίλος μου από την Αμερική είπε: «Μου έκανε μεγάλη εντύπωση που χιλιάδες νέοι σε όλες της πόλεις της Ελλάδας βγήκαν στους δρόμους μόλις έμαθαν για τη δολοφονία του μικρού Γρηγορόπουλου. Στην Αμερική οι μπάτσοι σκοτώνουν καθημερινά αθώα παιδιά κι όμως κανείς δε βγαίνει στους δρόμους.» Αλίμονο, Νικόλα, που η Ευρώπη θα γίνει σαν την Αμερική!
«Ποια είναι τα μεγάλα προβλήματα στην Ελλάδα;» Τι ρωτάς; Η οικογένεια που φτιάχνεται όπως τη φτιάχνουν τα ζώα. Κάνουμε παιδιά δίχως να έχουμε όρεξη, όραμα και δύναμη να τα μεγαλώσουμε. Κάνουμε σχέσεις επιφανειακές. Έπειτα το σχολείο. Δάσκαλοι και καθηγητές καραβανάδες, μεράκι μηδέν, παιδιά άγρια, κυνικά από πέντε χρονών. Μπάχαλο το δημόσιο. Στην εξουσία οι 50άρηδες που βλέπουν τον κόσμο με γυάλινα μάτια. «Ποια είναι τα προβλήματα της Ελβετίας;» Αποξένωση, μοναξιά, τρόπος ζωής που σε κάνει μηχανή, αδιαφορία, απαξίωση, το χρήμα.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης βρήκαμε ένα σύμβολο που μας άρεσε και των δυονών. Οι Έλληνες δεν παίζουν σκάκι. Επιδίδονται όμως με μανία στο τάβλι. Το σκάκι έχει κανόνες, συγκεκριμένους και απαράβατους νόμους. Οι Έλληνες δεν το αντέχουν αυτό. Για εκείνους η εξουσία και ο νόμος ήταν πάντα ο κακός δυνάστης. Έτσι, λοιπόν, τραβούν ζαριές, δε ζορίζουν το μυαλό τους. Ας αποφασίσει η τύχη, ήμασταν πάντα μοιραίοι. Πάντα θέλαμε να νικάμε δίχως πολλή κούραση, δίχως να κάνουμε στο ακέραιο τη δουλειά που μας ανατέθηκε. Δε βαριέσαι. Ο Νικόλας χαμογέλασε, έμεινε ευχαριστημένος. Θα το σκεφτώ σοβαρά, είπε. Σκέψου το, Νικόλα. Έπειτα σκέψου τι θα κάνουμε αν αφήσουμε το τάβλι. Θα τα καταφέρουμε στο σκάκι που αγαπάει η Ευρώπη; Μήπως θα γίνουμε σαν και λόγου σας; Σαν Αμερικάνοι ίσως; Θα έρθει άραγε μια εποχή οπόταν ο Έλληνας θα γίνει αρκετά άξιος ώστε να ανακαλύψει μόνος του μια μορφή σκακιού που σε κάποια φάση της παρτίδας θα ρίχνουμε και καμμιά ζαριά; (Παρεμπιπτόντως, αυτή η βαριάντα σκακιού υπάρχει, αλλά δεν την ανακάλυψε Έλληνας.) Θα ξεφύγουμε, κοντολογίς, από το πεπρωμένο του «Ευρωπαίου» για να φτάσουμε κάποτε στο πεπρωμένο του «Ανθρώπου;»