Μανόλης Καλλιγιάννης

Πριν από ένα χρόνο, στις 7 Ιουλίου, ο Μανόλης Καλλιγιάννης έφυγε από τη ζωή. Ο Μανόλης, πέρα από εξαιρετικός ζωγράφος με διεθνή καριέρα, ήταν για πάρα πολλά χρόνια και διευθυντής του Μουσείου Σ. Ελευθεριάδη (Τεριάντ). Αυτές οι δυο ιδιότητες -του ζωγράφου και του Διευθυντή του Μουσείου- συνέδεαν, μαζί με την καταγωγή του από τη μητέρα του, το Μανόλη Καλλιγιάννη με τη Λέσβο.
Η Λέσβος και, ιδιαίτερα, το κυπαρίσσι, οι ελιές, η θάλασσα, τα γύρω νησάκια, το παράθυρο του Μουσείου Τεριάντ με θέα την πόλη της Μυτιλήνης, το κάστρο σε αφηρημένο και συγκεκριμένο, όπως θα έλεγε ο ίδιος, ήταν ο τόπος και τα στοιχεία που τον ενέπνευσαν περισσότερο απ’ όλα στο έργο του. Γι’ αυτό ακόμα κι όταν μετακινήθηκε, αρκετά μεγάλος πια, στο Βάμμο της Κρήτης, το χωριό του παππού του, Ηλιομανώλη, η Λέσβος ήταν το μόνιμο ταξίδι επιστροφής του κάθε καλοκαίρι με τη «Σαρακήνα».
Άλλωστε, για το Μανόλη «η Κρήτη ήταν ένα αρσενικό νησί», ενώ «η Λέσβος ένα θηλυκό νησί» και γι’ αυτό η έφεσή του προς αυτήν, ήταν κάτι παραπάνω από έντονη. Το ταξίδι στη Μυτιλήνη ήταν η απαραίτητη συνάντηση με κάτι που γνώριζε καλά, απ’ την καλή και απ’ την ανάποδη και γι’ αυτό την αγαπούσε άλλωστε. Όπως και να ’χει, ο Μανόλης με τις πολλές ταυτότητες, στην Κρήτη ήταν αεροπόρος, ενώ στη Μυτιλήνη ήταν ζωγράφος.
   
Τον τελευταίο χρόνο της ζωής του, τον περάσαμε σχεδιάζοντας την ταινία που έφτιαξε για τη ζωή και το έργο του ο φίλος, συγγραφέας και κινηματογραφιστής Pedro Olalla. Και οι δυο είχαν ένα κοινό τόπο συνεννόησης που τους ένωνε. Πέρα από λάτρεις του ελληνικού τοπίου, ήταν Πολίτες του κόσμου. Και σαν Πολίτες του κόσμου, κατάφεραν μαζί, ένα πορτραίτο του ζωγράφου που ξεχωρίζει για την ευαισθησία, την ανθρωπιά, τα χρώματα, τους τόπους, ακόμα και για μια νέα γνωριμία, θα λέγαμε, με το ζωγράφο, ενδεχομένως άγνωστη στους περισσότερους συμπατριώτες μας. Ο Μανόλης λέει χαρακτηριστικά στην ταινία: «Όλα αυτά που μας μάθαιναν στο σχολειό, θα έπρεπε να είχαν περισσότερο σχέση με τις σχέσεις των ανθρώπων, αυτών που μιλάμε, που συναναστρεφόμαστε, που αγαπάμε ή ακόμα κι εκείνους που μισούμε και που μπορεί κάποια στιγμή να χάσουμε. Γιατί όλοι εμείς υπάρχουμε ακριβώς εξαιτίας όλων αυτών, των άλλων. Χωρίς αυτούς, η ζωή δεν θα είχε κανένα νόημα. Οι Άλλοι είναι η αναφορά μας στη Ζωή. Αυτά, λοιπόν, θα έπρεπε να μας διδάσκουν στο σχολείο. Πώς να αντιμετωπίζουμε την απώλεια των άλλων. Όλα τα άλλα που μας μαθαίνουν είναι κουραφέξαλα».

Ο Μανόλης ήταν αιρετικός, αντιδραστικός, ιδιόμορφος, καβγατζής αλλά ταυτόχρονα ήταν ευαίσθητος, γενναιόδωρος, είχε χιούμορ, διαίσθηση και τόλμη. Και κάτι άλλο που δεν το έλεγχε, όπως έλεγε ο ίδιος: Ήταν τυχερός! Με αυτή του την τύχη και την τόλμη κατάφερε να γνωρίσει και να συναναστραφεί κολοσσούς της τέχνης αλλά και ήρωες της καθημερινότητας, απλούς ανθρώπους, πανέξυπνους και χαρισματικούς, που μπορούσε με ευκολία να αναγνωρίζει τις χάρες και τα κουσούρια τους και με χιούμορ να τους απευθύνει ακόμα και τις πιο αδιάκριτες ερωτήσεις για να παίρνει τις πιο ευφυείς απαντήσεις. Αυτό, άλλωστε, ας μου επιτραπεί η αμετροέπεια, είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του πολιτισμού της Λέσβου. Αυτή η περιθωριακή απλότητα και το χιούμορ των κατοίκων της που, μέσα από τα αστεία και την περιπαικτική στιχομυθία του λόγου τους, αποκαθηλώνουν την περιττή σοβαροφάνεια των φευγαλέων ρόλων μιας στημένης και καλοκουρδισμένης καθημερινότητας. Πώς αλλιώς το θέατρο, πώς αλλιώς η λογοτεχνία, πώς αλλιώς τα τραγούδια, πώς αλλιώς η ζωγραφική;

Στην τελευταία μου επίσκεψη στο Μανόλη, λίγο πριν το τέλος, καθισμένοι στο μικρό τραπέζι της κουζίνας του, μοιράστηκα μαζί του λίγο από τη νοσταλγία του νησιού μας, διαβάζοντας αποσπάσματα από το «Τότε που ζούσαμε» του Ασημάκη Πανσέληνου. Κάπου, μάλιστα, ανάμεσα στους ήρωες ή τις ηρωίδες του βιβλίου, ο Μανόλης πεταγόταν με ενθουσιασμό: «Την ήξερα αυτή»! «Γειτόνισσα μου ήταν»! ή «Έτσι είναι, όπως τα λέει το βιβλίο… Αυτοί είναι οι Μυτιληνιοί!». 

Το εκτόπισμα της προσωπικότητας του Μανόλη Καλλιγιάννη, κάνει εντονότερη την απουσία τους για εμάς, τους φίλους του στη Μυτιλήνη. Γνωρίζοντας τον, ήξερες καλά γιατί αξίζει να ζεις. Απλά για να τιμάς την κάθε σου μέρα με όποιον καλύτερο τρόπο μπορούσες και να μη ξεχνάς ότι η Ζωή στην πραγματικότητα, αυτό που σου ζητά είναι να τη ζεις ολόκληρη, με όλες τις χάρες και τις λύπες. Τιμώντας την. Μόνο που αυτό δεν μας το μάθανε στο σχολείο…