Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Στις ΗΠΑ, ένα μυστηριώδες φαινόμενο απειλεί να αφανίσει τις μέλισσες: Τα έντομα εγκαταλείπουν μαζικά τις κυψέλες. Οι ερευνητές δεν έχουν κατορθώσει να δώσουν ακόμη κάποια ικανοποιητική εξήγηση. Ακόμη και στην Ευρώπη έχουν αναφερθεί κρούσματα του φαινομένου, το οποίο μπορεί να αποδειχθεί ένα τεράστιο πρόβλημα για τις καλλιέργειες που εξαρτώνται από την επικονίαση με τη βοήθεια μελισσών.
Η άνοιξη που πέρασε δεν ήταν καθόλου καλή για τον Αμερικανό μελισσοκόμο David Hackenberg. Όταν αυτός και ο γιος του, ο Davey, άνοιξαν τις κυψέλες για να δουν πώς είχαν βγάλει το χειμώνα τα έντομα, ήρθαν αντιμέτωποι με μια θλιβερή κατάσταση. Τουλάχιστον 2.000 από τις 3.200 κυψέλες που διαθέτει η οικογένεια, ήταν σχεδόν άδειες. Αραιά και πού, σε μια γωνία της κυψέλης, σερνόταν η βασίλισσα μαζί με ελάχιστες εργάτριες, αλλά οι χιλιάδες εργάτριες που έπρεπε να υπάρχουν εκεί, είχαν εξαφανιστεί χωρίς να αφήσουν ίχνη.
Οι μέλισσες της οικογένειας Hackenberg έχουν πληγεί από ένα ασυνήθιστο φαινόμενο, που, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, εξαπλώθηκε σε μεγάλες περιοχές των ΗΠΑ και τώρα έχει αρχίσει να εμφανίζεται και στην Ευρώπη και την Ασία. Εκφράζονται φόβοι ότι οι συνέπειες για τις μέλισσες θα είναι καταστροφικές. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι, αν συνεχιστεί αυτή η τάση, οι μέλισσες θα αφανιστούν από τη Βόρεια Αμερική μέχρι το 2035.
Πάντως, κανείς δε γνωρίζει με σιγουριά τι πρόκειται να συμβεί. Καταπώς φαίνεται, οι μέλισσες αφήνουν τις κυψέλες και δεν επιστρέφουν ποτέ. Εκτός από τη βασίλισσα, συχνά αφήνουν πίσω τους γεμάτες κηρήθρες, καθώς και ένα μεγάλο αριθμό από νύμφες. Το φαινόμενο έχει ονομαστεί Διαταραχή Κατάρρευσης Αποικίας (Colony Collapse Disorder - CCD) και αφορά πολύ περισσότερους από αυτούς που απλώς θέλουν μέλι στο ψωμί τους.
Οι μέλισσες δεν είναι σημαντικές απλώς γιατί παράγουν μέλι. Η σημαντικότερη ικανότητά τους είναι ασφαλώς η επικονίαση των λουλουδιών. Είναι οι βασικοί επικονιαστές για πάρα πολλά φυτά - μεταξύ άλλων, δέντρα και θάμνους που μας δίνουν φρούτα ή άλλους καρπούς. Οι μέλισσες είναι τόσο αποτελεσματικές ως προς αυτή τους την ικανότητα, ώστε σε ορισμένες χώρες - και ειδικά στις ΗΠΑ - τις εκμεταλλεύονται εμπορικά γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό. Συγκεκριμένα, η κύρια δραστηριότητα πολλών μελισσοκόμων στις ΗΠΑ είναι να μεταφέρουν σε διάφορες περιοχές της χώρας τις κυψέλες τους και να τις νοικιάζουν για πολλές εβδομάδες σε φρουτοπαραγωγούς, έτσι ώστε οι μέλισσες να αναλαμβάνουν την επικονίαση των καλλιεργειών τους. Στις ΗΠΑ, εξαρτημένη από τις μέλισσες είναι, μεταξύ άλλων, η παραγωγή αμυγδάλων και μήλων. Μάλιστα, κάποιες πρώτες προσπάθειες να καλλιεργηθούν μηλιές χωρίς τη βοήθεια μελισσών είχαν γίνει ήδη από το 1623, αλλά τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Λίγο αργότερα εισήχθησαν από την Ευρώπη οι πρώτες μέλισσες, καθώς τα έντομα δεν αποτελούσαν τμήμα της αμερικανικής πανίδας.
Παρ’ όλο που πολλές καλλιέργειες είναι, περισσότερο ή λιγότερο, εξαρτημένες από τις μέλισσες, δεν υπάρχει κανένας λόγος να πανικοβληθούμε από σενάρια καταστροφής, όπως ότι ο κόσμος θα λιμοκτονήσει αν οι μέλισσες εξαφανιστούν. Στα σιτηρά, που αποτελούν τη βάση της διατροφής για το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, η επικονίαση γίνεται βασικά με τον άνεμο, κι έτσι αυτά τα είδη δεν πρόκειται να επηρεαστούν. Από την άλλη, η διατροφή μας θα γίνει οπωσδήποτε πιο μονόπλευρη και πιο φτωχή σε βιταμίνες, καθώς θα λείψουν πολλά φρούτα και ξηροί καρποί, όπως και αρκετά λαχανικά.
Οι άλλες μέλισσες μένουν μακριά
Παρ’ όλο που η Διαταραχή Κατάρρευσης Αποικίας έχει γνωρίσει μεγάλη εξάπλωση μόλις τον τελευταίο χρόνο, το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο: Αναφέρεται ήδη από το 1896. Τότε βέβαια δε γινόταν λόγος για CCD, αλλά είχαν καταγραφεί κρούσματα αιφνίδιας και γενικής κατάρρευσης αποικιών εντυπωσιακά όμοια με τις σημερινές περιπτώσεις. Οι μελισσοκόμοι έβρισκαν ξαφνικά τις κυψέλες άδειες από μέλισσες, δεν υπήρχαν ίχνη νεκρών μελισσών μέσα ή γύρω από τις κυψέλες και δεν είχαν παρατηρηθεί σμήνη μελισσών να μεταναστεύουν. Λεπτομερέστερες εξετάσεις έδειξαν επίσης ότι, σε πολλές περιπτώσεις, υπήρχαν κλειστά κελιά με νύμφες. Υπό κανονικές συνθήκες, οι μέλισσες δεν εγκαταλείπουν τις νύμφες τους. Υπήρχαν επίσης συμπαγή στρώματα από μέλι και γύρη στις κυψέλες και - το πιο παράξενο απ’ όλα - οι κυψέλες δεν είχαν λεηλατηθεί από άλλες μέλισσες, κάτι πολύ συνηθισμένο όταν μια αποικία μελισσών καταρρέει.
Από τότε, το φαινόμενο της κατάρρευσης αποικιών παρατηρήθηκε αρκετές φορές, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση, όπως στα μέσα της δεκαετίας τού 1990 και το 2000 - 2001, μέχρι που το χειμώνα τού 2006 - 2007 ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Κρούσματα CCD αναφέρθηκαν σε 27 αμερικανικές πολιτείες, στις οποίες χάθηκαν συνολικά γύρω στο ένα εκατομμύριο αποικίες μελισσών. Επίσης, αναφέρθηκαν κρούσματα σε μια σειρά ευρωπαϊκών χωρών, μεταξύ άλλων στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, αλλά και σε ασιατικές χώρες. Δεν είναι ωστόσο βέβαιο ότι όλες οι εκτός ΗΠΑ περιπτώσεις είναι CCD. Στην Ινδία βρέθηκαν νεκρές μέλισσες μέσα και γύρω από τις κυψέλες, κάτι που παραπέμπει σε άλλο φαινόμενο. Αντιθέτως, στη Μεγάλη Βρετανία επιβεβαιώθηκε ότι είχαμε κρούσμα CCD.
* ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 'SCIENCE ILLUSTRATED'
Η άνοιξη που πέρασε δεν ήταν καθόλου καλή για τον Αμερικανό μελισσοκόμο David Hackenberg. Όταν αυτός και ο γιος του, ο Davey, άνοιξαν τις κυψέλες για να δουν πώς είχαν βγάλει το χειμώνα τα έντομα, ήρθαν αντιμέτωποι με μια θλιβερή κατάσταση. Τουλάχιστον 2.000 από τις 3.200 κυψέλες που διαθέτει η οικογένεια, ήταν σχεδόν άδειες. Αραιά και πού, σε μια γωνία της κυψέλης, σερνόταν η βασίλισσα μαζί με ελάχιστες εργάτριες, αλλά οι χιλιάδες εργάτριες που έπρεπε να υπάρχουν εκεί, είχαν εξαφανιστεί χωρίς να αφήσουν ίχνη.
Οι μέλισσες της οικογένειας Hackenberg έχουν πληγεί από ένα ασυνήθιστο φαινόμενο, που, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, εξαπλώθηκε σε μεγάλες περιοχές των ΗΠΑ και τώρα έχει αρχίσει να εμφανίζεται και στην Ευρώπη και την Ασία. Εκφράζονται φόβοι ότι οι συνέπειες για τις μέλισσες θα είναι καταστροφικές. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι, αν συνεχιστεί αυτή η τάση, οι μέλισσες θα αφανιστούν από τη Βόρεια Αμερική μέχρι το 2035.
Πάντως, κανείς δε γνωρίζει με σιγουριά τι πρόκειται να συμβεί. Καταπώς φαίνεται, οι μέλισσες αφήνουν τις κυψέλες και δεν επιστρέφουν ποτέ. Εκτός από τη βασίλισσα, συχνά αφήνουν πίσω τους γεμάτες κηρήθρες, καθώς και ένα μεγάλο αριθμό από νύμφες. Το φαινόμενο έχει ονομαστεί Διαταραχή Κατάρρευσης Αποικίας (Colony Collapse Disorder - CCD) και αφορά πολύ περισσότερους από αυτούς που απλώς θέλουν μέλι στο ψωμί τους.
Οι μέλισσες δεν είναι σημαντικές απλώς γιατί παράγουν μέλι. Η σημαντικότερη ικανότητά τους είναι ασφαλώς η επικονίαση των λουλουδιών. Είναι οι βασικοί επικονιαστές για πάρα πολλά φυτά - μεταξύ άλλων, δέντρα και θάμνους που μας δίνουν φρούτα ή άλλους καρπούς. Οι μέλισσες είναι τόσο αποτελεσματικές ως προς αυτή τους την ικανότητα, ώστε σε ορισμένες χώρες - και ειδικά στις ΗΠΑ - τις εκμεταλλεύονται εμπορικά γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό. Συγκεκριμένα, η κύρια δραστηριότητα πολλών μελισσοκόμων στις ΗΠΑ είναι να μεταφέρουν σε διάφορες περιοχές της χώρας τις κυψέλες τους και να τις νοικιάζουν για πολλές εβδομάδες σε φρουτοπαραγωγούς, έτσι ώστε οι μέλισσες να αναλαμβάνουν την επικονίαση των καλλιεργειών τους. Στις ΗΠΑ, εξαρτημένη από τις μέλισσες είναι, μεταξύ άλλων, η παραγωγή αμυγδάλων και μήλων. Μάλιστα, κάποιες πρώτες προσπάθειες να καλλιεργηθούν μηλιές χωρίς τη βοήθεια μελισσών είχαν γίνει ήδη από το 1623, αλλά τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Λίγο αργότερα εισήχθησαν από την Ευρώπη οι πρώτες μέλισσες, καθώς τα έντομα δεν αποτελούσαν τμήμα της αμερικανικής πανίδας.
Παρ’ όλο που πολλές καλλιέργειες είναι, περισσότερο ή λιγότερο, εξαρτημένες από τις μέλισσες, δεν υπάρχει κανένας λόγος να πανικοβληθούμε από σενάρια καταστροφής, όπως ότι ο κόσμος θα λιμοκτονήσει αν οι μέλισσες εξαφανιστούν. Στα σιτηρά, που αποτελούν τη βάση της διατροφής για το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, η επικονίαση γίνεται βασικά με τον άνεμο, κι έτσι αυτά τα είδη δεν πρόκειται να επηρεαστούν. Από την άλλη, η διατροφή μας θα γίνει οπωσδήποτε πιο μονόπλευρη και πιο φτωχή σε βιταμίνες, καθώς θα λείψουν πολλά φρούτα και ξηροί καρποί, όπως και αρκετά λαχανικά.
Οι άλλες μέλισσες μένουν μακριά
Παρ’ όλο που η Διαταραχή Κατάρρευσης Αποικίας έχει γνωρίσει μεγάλη εξάπλωση μόλις τον τελευταίο χρόνο, το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο: Αναφέρεται ήδη από το 1896. Τότε βέβαια δε γινόταν λόγος για CCD, αλλά είχαν καταγραφεί κρούσματα αιφνίδιας και γενικής κατάρρευσης αποικιών εντυπωσιακά όμοια με τις σημερινές περιπτώσεις. Οι μελισσοκόμοι έβρισκαν ξαφνικά τις κυψέλες άδειες από μέλισσες, δεν υπήρχαν ίχνη νεκρών μελισσών μέσα ή γύρω από τις κυψέλες και δεν είχαν παρατηρηθεί σμήνη μελισσών να μεταναστεύουν. Λεπτομερέστερες εξετάσεις έδειξαν επίσης ότι, σε πολλές περιπτώσεις, υπήρχαν κλειστά κελιά με νύμφες. Υπό κανονικές συνθήκες, οι μέλισσες δεν εγκαταλείπουν τις νύμφες τους. Υπήρχαν επίσης συμπαγή στρώματα από μέλι και γύρη στις κυψέλες και - το πιο παράξενο απ’ όλα - οι κυψέλες δεν είχαν λεηλατηθεί από άλλες μέλισσες, κάτι πολύ συνηθισμένο όταν μια αποικία μελισσών καταρρέει.
Από τότε, το φαινόμενο της κατάρρευσης αποικιών παρατηρήθηκε αρκετές φορές, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση, όπως στα μέσα της δεκαετίας τού 1990 και το 2000 - 2001, μέχρι που το χειμώνα τού 2006 - 2007 ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Κρούσματα CCD αναφέρθηκαν σε 27 αμερικανικές πολιτείες, στις οποίες χάθηκαν συνολικά γύρω στο ένα εκατομμύριο αποικίες μελισσών. Επίσης, αναφέρθηκαν κρούσματα σε μια σειρά ευρωπαϊκών χωρών, μεταξύ άλλων στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, αλλά και σε ασιατικές χώρες. Δεν είναι ωστόσο βέβαιο ότι όλες οι εκτός ΗΠΑ περιπτώσεις είναι CCD. Στην Ινδία βρέθηκαν νεκρές μέλισσες μέσα και γύρω από τις κυψέλες, κάτι που παραπέμπει σε άλλο φαινόμενο. Αντιθέτως, στη Μεγάλη Βρετανία επιβεβαιώθηκε ότι είχαμε κρούσμα CCD.
* ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 'SCIENCE ILLUSTRATED'