Η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τις προσπάθειες προστασίας των δασών πιθανότατα θα οδηγήσουν στην αναβίωση της ρητινοσυλλογής στη Λέσβο. Οι μέθοδοι και τα εργαλεία συλλογής της ρητίνης (το ρετσίνι) έχουν εξελιχθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα ο κόπος που χρειάζεται να καταβάλουν οι ρητινοσυλλέκτες να είναι πολύ μικρότερος.

Η αναβίωση της δραστηριότητας αυτής περνάει μέσα από την επανασύσταση του Δασικού Συνεταιρισμού Αμπελικού και τη μετεξέλιξή του σε Δασικό Συνεταιρισμό Λέσβου. Παράλληλα έχει ξεκινήσει η διαδικασία εγγραφής μελών στο Συνεταιρισμό. Η εγγραφή είναι απαραίτητη για όσους θέλουν να εργαστούν στη συλλογή της ρητίνης και θα πρέπει να επικοινωνούν με το τηλέφωνο 6972-881341. «Ψυχή» της προσπάθειας αυτής είναι ο ιερέας του Αμπελικού, ο παπα-Στρατής. Ο ίδιος μάς είπε ότι στη χώρα μας λειτουργούν τρία εργοστάσια που αγοράζουν και επεξεργάζονται το ρετσίνι. Έχουν ήδη γίνει επαφές με τα εργοστάσια αυτά, τα οποία και ενδιαφέρονται να αγοράσουν από το Συνεταιρισμό το προϊόν που θα συγκεντρώνεται στο νησί, με τιμή τα 0,20 ευρώ το κιλό. Παράλληλα, οι ρητινοσυλλέκτες μπορούν να παίρνουν και επιδότηση 0,60 ευρώ το κιλό από το κράτος.

Θα εποπτεύεται…
Ο διευθυντής της Διεύθυνσης Δασών Λέσβου, Φώτης Κράλης, σημειώνει πως όλη η διαδικασία της ρητινοσυλλογής θα γίνεται υπό την εποπτεία της υπηρεσίας και το κράτος θα χορηγεί στα μέλη του Συνεταιρισμού τα αναλώσιμα υλικά που χρειάζονται, όπως είναι το φολικό οξύ που χρησιμοποιούν. Οι ρητινοσυλλέκτες, εκτός όλων των άλλων, συμβάλλουν και στην προστασία του δάσους, μια και μέρος των εργασιών που πραγματοποιούν αφορά σε καθαρισμούς του δάσους από ξερά κλαδιά.
Τις προσπάθειες για την ανασύσταση του Συνεταιρισμού στηρίζει ο δήμαρχος Λέσβου, Δημήτρης Βουνάτσος, ενώ τις διαδικασίες για νομική αναγνώριση του Συνεταιρισμού έχει αναλάβει ο δικηγόρος Γιώργος Λάγος. Πριν το θέμα πάρει δημοσιότητα, ενδιαφέρον για να εργαστούν στη συλλογή της ρητίνης είχαν δείξει κάτοικοι του Αμπελικού, των Μιστεγνών, της Μυτιλήνης και της Πηγής. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να υπάρξει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Στο Δασικό Συνεταιρισμό θα ενταχθεί και η μικρή ομάδα των υλοτόμων που υπάρχουν στο νησί.


Το ρετσίνι έδινε ψωμί

Έχουν περάσει δύο δεκαετίες από τότε που σταμάτησε η συλλογή του ρετσινιού στη Λέσβο. Συγκεκριμένα, η τελευταία χρονιά που έγινε συλλογή ήταν το 1992, από το Δασικό Συνεταιρισμό Βασιλικών. Η ρητινοσυλλογή ως παραγωγική δραστηριότητα πρωτοσυναντάται στη Λέσβο πριν από ένα αιώνα. Ωστόσο, εκτιμάται ότι η περίοδος της άνθησής της ήταν από το 1930 έως το 1960.
Οι ρητινοσυλλέκτες εργάζονταν κατά κύριο λόγο στον ορεινό όγκο του Ολύμπου, όπου υπάρχει μεγάλο πευκοδάσος. Όμως η δράση τους επεκτεινόταν σε όλα τα δάση του νησιού, από τη Μυτιλήνη έως και τα Παράκοιλα. Το εισόδημα που έδινε ήταν εξαιρετικά υψηλό, αλλά επρόκειτο για μια πολύ δύσκολη εργασία.
Χάρη στις προσπάθειες του ιερέα του Αμπελικού, του παπα-Στρατή, στο χωριό έχει δημιουργηθεί ένα μικρό Μουσείο Ρητινοσυλλογής, όπου εκτίθενται εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι εργάτες για να μαζέψουν το ρετσίνι. Στα 1955, από τους 560 κατοίκους του Αμπελικού, οι 400 εργάζονταν συστηματικά στη συλλογή του ρετσινιού.
Στο 15ο τεύχος του περιοδικού «νησιωτικό Αγρόκτημα» δημοσιεύθηκε εκτενές ρεπορτάζ της Βαγγελιώς Χρηστίδου για το Δασικό Συνεταιρισμό του Αμπελικού και τις συνθήκες εργασίας των ρητινοσυλλεκτών.
Η περίοδος της ρητινοσυλλογής ξεκινούσε τον Απρίλιο και έληγε τον Οκτώβριο. Την περίοδο αυτή, η κάθε οικογένεια ζούσε σε πέτρινες καλύβες που κατασκεύαζε μέσα στα δάση, ενώ είχε δική της δεξαμενή σκαμμένη μέσα στο χώμα και επιχρισμένη με ένα ειδικό είδος σοβά, το κουρασάνι, για να κρατάει τη ρητίνη σε υγρή μορφή. Οι αγωγιάτες μετέφεραν τη ρητίνη στα Βατερά ή την Καλλονή, ενώ το 1930 κατασκευάστηκαν στην περιοχή «Μεγάλη Λίμνη» μεγάλες δεξαμενές, που σώζονται ακόμη και σήμερα.


Εργαλεία ρητινοσυλλογής, στο Μουσείο του Αμπελικού

Οι εργάτες της ρητίνης επέστρεφαν στο χωριό τους μια φορά την εβδομάδα, κάθε Κυριακή, ενώ όσοι δούλευαν μακριά από το Αμπελικό συχνά συμπλήρωναν ακόμη και δύο μήνες μακριά από τα σπίτια τους. Για το λόγο αυτό, στη Μεγάλη Λίμνη υπήρχε και παντοπωλείο.
Κάθε έξι μέρες πελεκούσαν τα δέντρα, στα οποία τοποθετούσαν από έναν κουβά για να συγκεντρώνει την υγρή ρητίνη. Ένα πολύ καλό πεύκο έδινε περίπου μισό κιλό ρητίνης την ημέρα, ενώ ο μέσος όρος ήταν περίπου 300 γραμμάρια. Ανάλογα με την εμπειρία και την ικανότητά του, κάθε εργάτης πελεκούσε καθημερινά από 100 έως 300 δέντρα, κάνοντας μια τομή που είχε δέκα πόντους πλάτος, μισό μέτρο ύψος και δυο πόντους βάθος. Ο νόμος δεν επέτρεπε τη δημιουργία πάνω από μιας τομής σε κάθε πεύκο, ωστόσο υπήρχαν και περιπτώσεις που, εάν το δέντρο ήταν καλό και έδινε μεγάλες ποσότητες ρητίνης, οι εργάτες έκαναν παραπάνω τομές, κινδυνεύοντας με μήνυση από το δασοφύλακα που έλεγχε τη διαδικασία.
Η συλλογή του προϊόντος γινόταν κάθε 25 μέρες, με τη χρήση ειδικού «κουταλιού». Κάθε εργάτης ξαναπερνούσε από τα δέντρα που είχε πελεκήσει και μάζευε τη ρητίνη στο δοχείο. Όταν αυτό γέμιζε, πήγαινε μέχρι το κασόνι του για να το αδειάσει. Κάθε εργάτης συγκέντρωνε από 100 έως 200 κιλά ρητίνης την ημέρα, ενώ κάθε κασόνι χωρούσε 100 κιλά. Μέχρι και το 1945, πριν βγουν τα ειδικά βαρέλια, όταν αυτό γέμιζε το φόρτωναν στα μουλάρια και το πήγαιναν στα «σπιθάρια» (δεξαμενές), ενώ οι αγωγιάτες κατέγραφαν τις ποσότητες που συγκέντρωνε ο κάθε ρητινοσυλλέκτης και τις μετέφεραν στις αποθήκες.
Το δάσος του Αμπελικού έδινε 100 - 120 τόνους ρητίνης το χρόνο. Στα αρχεία του Συνεταιρισμού είναι καταγεγραμμένη η συγκέντρωση 3,5 τόνων ανά ημέρα. Οι ποσότητες αυτές πωλούνταν με το κιλό, σε τιμή που κυμαινόταν ανάλογα με τη χρονιά από 0,10 δρχ. έως 1,5 δρχ. τις «καλές» χρονιές.