Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από ραγδαίες κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές, που αγγίζουν όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής και προκαλούν δυσλειτουργίες στη δομή και στον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας.
Από έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Παπάνης, 2008) διαφαίνεται ότι:
Το αίσθημα ασφάλειας, που είναι χαρακτηριστικό μιας ευνομούμενης πολιτείας, διατηρείται στην Ελλάδα, παρ’ όλο που η ανασφάλεια σταδιακά υφέρπει στις καρδιές των πολιτών: Ενώ το 49,8% των συμμετεχόντων πιστεύει ότι τα επίπεδα βίας έχουν παραμείνει τα ίδια κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, το 38,7% δηλώνει ότι, κατά την άποψή του, έχουν αυξηθεί και μόνο το 11,3% διακρίνει μείωση. Ανασφάλεια μέσα στο ίδιο το σπίτι του βιώνει το 18,2% του δείγματος, στο 20,9% το αίσθημα ασφάλειας βρίσκεται σε μέτρια επίπεδα, ενώ το 61,2% πιστεύει ότι η ασφάλεια είναι μεγάλη μέσα στο σπίτι. Δυστυχώς, το 33,6% δεν εμπεδώνει το ίδιο αίσθημα ασφάλειας στο δρόμο, το 21,2% νιώθει μέτρια προστασία, αλλά το 45,2% εξακολουθεί να κυκλοφορεί χωρίς να αισθάνεται απειλή. Παρ’ όλα αυτά, το 15,8% δήλωσε ότι έχει πέσει θύμα βίας κατά το παρελθόν (διάρρηξη 5,5%, ληστεία 5,2%, κλοπή 4,8%, χτυπήματα 0,8%).
Οι αιτιακές αποδόσεις των κοινωνικών συγκρούσεων, στα πλαίσια του χωριού ή της πόλης όπου κατοικούν, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Συγκεκριμένα, το 11,8% αποδίδει τις όποιες αντιθέσεις σε κομματικές διαφορές, το 8,6% σε διαφορές στο μορφωτικό επίπεδο, το 8,9% σε διαφορές ιδιοκτησίας, το 19% σε ασυμβατότητα μεταξύ των διαφορετικών εθνικοτήτων, το 3,5% στο χάσμα των γενεών, το 5,1% σε ταξικές αντιθέσεις, το 4,1% σε οικονομικές ανισότητες, το 0,6% σε διαφυλικές συγκρούσεις, το 0,8% σε θρησκευτικούς λόγους και το 2,6% σε διαφορές παλαιών και νέων κατοίκων μιας περιοχής. Το 21,5% πιστεύει ότι εξακολουθεί να υφίσταται στις μέρες μας εκπαιδευτικός αποκλεισμός, το 19% θεωρεί ότι η Δικαιοσύνη εξοβελίζει συστηματικά πολίτες χαμηλού κοινωνικού ή οικονομικού επιπέδου, το 22% νιώθει ότι αρκετοί Έλληνες αποκλείονται από τα αγαθά της Υγείας και της Πρόνοιας και το 16,1% δήλωσε ότι έχει εργαστεί έστω και μία φορά σε επαγγέλματα, χωρίς να έχει κανενός είδους ασφάλιση.
Ως παραβατική συμπεριφορά χαρακτηρίζεται η συμπεριφορά που παρεκκλίνει από τους κοινωνικούς κανόνες και δημιουργεί προβλήματα στο κοινωνικό σύνολο. Πιο συγκεκριμένα, ο όρος παραβατικότητα εκφράζει αποκλίνουσες και έκτροπες συμπεριφορές παιδιών και εφήβων. Η παραβατική συμπεριφορά έχει ποικίλες συνιστώσες και διαφορετικούς βαθμούς εκδήλωσης. Διακρίνεται σε εγκλήματα κατά του κοινού (εμπρησμοί), των ηθών (βιασμός), σωματικές βλάβες, αντίσταση στην εξουσία (οικογένεια, εκπαίδευση), χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, εγκλήματα κατά της ξένης ιδιοκτησίας, παραβάσεις νόμων.

Η δευτερογενής ανάλυση στοιχείων χαρακτηρίζεται από μία προσπάθεια καταγραφής στατιστικών στοιχείων που απορρέουν από διάφορες έρευνες που προηγήθηκαν για τη μελέτη της παραβατικής συμπεριφοράς (βλ. Πίνακες).
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία άλλης έρευνας (Τζέκου, 2003 - 2005):
1. Κατά το Δικαστικό Έτος από 8-9-2000 έως 19-7-2001 οι εισαχθέντες ανήλικοι στο Μονομελές και Τριμελές ανέρχονται στους 5.106.
2. Συγκρίνοντας το Δικαστικό Έτος 1999 - 2000 με το 2000 - 2001:
Α. ως προς τις καταδικαστικές αποφάσεις παρατηρούμε αύξηση κατά 19%,
Β. ως προς τους εισαχθέντες ανηλίκους παρατηρούμε αύξηση κατά 23%,
Γ. ως προς τους καταδικασθέντες ανηλίκους παρατηρούμε αύξηση κατά 20% και
Δ. ως προς τις σοβαρότερες αξιόποινες πράξεις παρατηρούμε:
- ναρκωτικά: μείωση κατά 52%, κλοπές: μείωση κατά 43%, βία στα γήπεδα: μείωση κατά 76%, φθορά ξένης περιουσίας: μείωση κατά 12%, σωματικές βλάβες: αύξηση κατά 14%, όπλα: μείωση κατά 50%, ληστείες: αύξηση κατά 23%.
3. Ποσοστά κυριότερων αξιόποινων πράξεων:
1. Ληστείες 2%. Κλοπές 9%. Ναρκωτικά 5%. Φθορά ξένης περιουσίας 1%. Σωματικές βλάβες 2%. Εμπρησμός 0,29%. Βία στα γήπεδα 0,5%. Λαθρεμπόριο 0,5%. Επαιτεία 21%. Παραβάσεις ΚΟΚ 56%. Σύσταση συμμορίας 0,1%. Βιασμός, αποπλάνηση 0,2%. Λοιπές 4,5%.
4. Από τους καταδικασθέντες ανήλικους με ποινικό σωφρονισμό έχουμε: Έλληνες 51 αγόρια. Αλβανούς 65 αγόρια. Από το Μπαγκλαντές, τη Ρωσία, το Πακιστάν, το Σουδάν, το Λίβανο και το Ιράκ από ένα αγόρι. Από την Πολωνία δυο αγόρια. Τέλος, από τη Βουλγαρία δυο αγόρια και τέσσερα κορίτσια.
5. Ανάλυση στοιχείων καταδικασθέντων ανηλίκων για παράβαση του νόμου «περί ναρκωτικών»:
Α. Το σύνολο των καταδικασθέντων ανηλίκων κατά το δικαστικό έτος 2000 - 2001 ανέρχεται στους 2.248.
Έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν ότι το ποσοστό των ανηλίκων που έχουν συλληφθεί για επιθετικές και βίαιες πράξεις έχει αυξηθεί κατά 98%, για καταστροφή δημόσιας περιουσίας κατά 23%, 120% για χρήση ουσιών (Stahl, 1998).
Στην Αυστραλία, η εγκληματική συμπεριφορά των νέων αυξήθηκε από 34,1 ανά 100.000 νέους που ήταν το 1991 σε 38,8 ανά 100.000 το 1996. Οι πιο συνήθεις μορφές παραβατικότητας ήταν η κλοπή και η διαρρήξεις (42,3%), ενώ ακολουθούσαν η παράβαση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας (17,4%), η καταστροφή δημόσιας περιουσίας (6%), η επίθεση σε άλλα πρόσωπα (8%) και η χρήση ουσιών (4,9%) (Ferrante & Loh, 1996). Στα ίδια αποτελέσματα κατέληξε και μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, το οποίο χρησιμοποίησε τη μέθοδο της αυτοαναφοράς σε πληθυσμό ηλικίας μεταξύ 8 και 32. Στα παιδιά ηλικίας 10 - 18 ετών, το ποσοστό εκδήλωσης παραβατικής συμπεριφοράς έχει αυξηθεί για κλοπή, χρήση ουσιών, βανδαλισμό, καταστροφή δημόσιας περιουσίας (Farrington &West, 1993).

Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ: Πίνακας





* Ο Ευστράτιος Παπάνης είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου και η Κατερίνα Μπλάσα, φοιτήτρια Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.