Ένα απόγευμα του Ιουλίου του 2010, βρεθήκαμε στο Σκαλοχώρι, έχοντας ως οδηγό το ενδιαφέρον βιβλίο του Δημήτρη Ι. Χατζηλία, Επίτιμου Σχολικού Συμβούλου, με τίτλο «Το Σκαλοχώρι Λέσβου, συμβολή στην έρευνα της ιστορίας και του πολιτισμού του», εκδόσεις «Promoline» Μυτιλήνη 2008.
Διαβάσαμε από το βιβλίο ένα κείμενο που ανέφερε την μητέρα μου Σαπφώ, που μετά τις σπουδές της στο Αρσάκειο διορίστηκε δασκάλα στο Σκαλοχώρι: «Το σχολικό έτος 1934 - 1935 γράφτηκαν στο δημοτικό σχολείο αρχικά 195 μαθητές και αργότερα, ύστερα από πίεση του διευθυντή για κυρώσεις, γράφτηκαν άλλοι 58. Όταν άνοιξε το σχολείο υπήρχαν μόνο δύο δάσκαλοι: Ο Απ. Σαλβαράς και η γυναίκα του Ελένη Τσαξωρίδου. Οι γονείς αντέδρασαν. Συνήλθαν στο Κοινοτικό Κατάστημα και εξέδωσαν ψήφισμα στο οποίο: α) Διαμαρτυρήθηκαν για την άστοργο εγκατάλειψη του σχολείου, παρά τις καταβληθείσες ενέργειες, β) Αξιούσαν τον άμεσο διορισμό των 2 δασκάλων που προτάθηκαν από τον Επιθεωρητή και γ) Δήλωναν ότι μέχρι το διορισμό των δύο δασκάλων “θα παύσουν να στέλνουν τα παιδιά στο σχολείο”. Το Νοέμβριο τοποθετήθηκαν ο Ελευθέριος Παπαδόπουλος και η Σαπφώ Καρέκου.»
Θαυμάζοντας το υπέροχο νεοκλασσικό δημοτικό σχολείο της φωτογραφίας η Ερατώ ρώτησε:
- Πόσα χρόνια υπηρέτησε στο Σκαλοχώρι;
- Τέσσερα, μέχρι το 1938 που μετατέθηκε στο Κεράμι.
- Τι άλλο ενδιαφέρον έχει το βιβλίο;
- Στο Σκαλοχώρι γεννήθηκε ο πρωτομάστορας Στρατήγης Καρέκος την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα και επειδή παντρεύτηκε την πλούσια Θεοδωρούλα στην Ανεμώτια κάνοντας μαζί της επτά παιδιά, καταγράφηκε ως Ανεμωτήσιος. Ο Στρατήγης ήταν στην Ανεμώτια Επίτροπος της εκκλησίας από 17-1-1864 μέχρι 16-11-1864, τότε που ήταν Επίτροπος και Δημογέρων στην Καλλονή ο Σταυράκης Καρέκος, ο προπάππος της μητέρας μου.
- Ήταν συγγενείς;
- Όχι, αλλά έμοιαζαν φυσιογνωμικά και χαρακτηρολογικά, μιας και το επώνυμο Καρέκος προέρχεται από τους Κάρες που είχαν μέτριο ανάστημα, στενόμακρο κρανίο (δολιχοκέφαλοι) και σκούρο χρώμα δέρματος, ίριδας και τριχών και γι’ αυτό βρίσκουμε Καρέκηδες σε όλο τον Αιγαιακό χώρο μιας και οι Κάρες ήταν οι πρώτοι γνωστοί αυτόχθονες κάτοικοί του. Ήταν υπήκοοι του Μίνωα και αντί για φόρο έδιναν πληρώματα για τα καράβια του. Οι Κάρες, όπως λέει ο Ηρόδοτος, έμαθαν στους Έλληνες να βάζουν λοφία στα κράνη, λαβές και εμβλήματα στις ασπίδες τους. Ζούσαν στα νησιά του Αιγαίου και από εκεί πέρασαν στην Καρία της Μικράς Ασίας, νοτιοδυτικά της Ιωνίας και της Λυδίας.
- Τι γράφει ο Δημήτρης Χατζηλίας για τους Tούρκους;
- Αναφέρει ότι το σχολικό έτος 1920 - 1921 στην πρώτη τάξη ήταν γραμμένοι και Μουσουλμάνοι μαθητές: Τα αδέλφια Οσμάν Εμβέρ και Ιμπραήμ Ετέμ Χαβούζ Αλή, παιδιά φανοποιού, Σεφκέτ Χασάν Νταή, ορφανός, και Αχμέτ Απτουραχμάν, γιος του καφετζή Απτουραχμάν, που το καφενείο του στην επάνω αγορά παραχωρήθηκε στον Δημοσθένη Καραπαναγιώτη.
- Δεν καταγράφει κανέναν Μπεκήρ;
- Αναφέρει ότι από το 1912 και μέχρι το 1922 στο Σκαλοχώρι: «Οι Τούρκοι είχαν λιγοστέψει. Είχαν “ξεχαστεί” τα γεγονότα των πρώτων ημερών της απελευθέρωσης, είχαν αμβλυνθεί οι διαφορές τους με τους πρόσφυγες και δούλευαν απερίσπαστοι στις δουλειές τους. Δούλευαν μερικοί ως εργάτες και τεχνίτες, και στις δουλειές της Κοινότητας. Δούλευαν αγροφύλακες και νυχτοφύλακες…, συμμετείχαν στην Επιτροπή Τροφίμων… στη Γεωργική Επιτροπή (Χαβούζ Μπεκήρ Εφένδη και Χαβούζ Ριφάτ Νεμπή, 1917)».
- Αυτός ο Μπεκήρ Εφένδης, είχε σχέση με τους Μπεκήρ Αγάδες των Δαφίων;
- Όχι, είναι μακριά το Σκαλοχώρι από το λεκανοπέδιο Καλλονής όπου έδρασε η γνωστή Διαφιώτικη οικογένεια.