Ο ένας στους τρεις κατοίκους του νομού Λέσβου διαβιεί κάτω απ’ τα όρια της φτώχειας, όπως αποδεικνύει επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2007 κι ήρθε στο προσκήνιο με αφορμή την πρόθεση της κυβέρνησης να «μεταρρυθμίσει», έως και καταργώντας τους, φορείς της έρευνας στη χώρα. Εν προκειμένω, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), στο έντυπο του οποίου και δημοσιεύτηκε η συγκεκριμένη κι άκρως αποκαλυπτική έρευνα για την ελληνική φτώχεια. Και που δείχνει ότι ο νομός Λέσβου βρίσκεται περίπου στη μέση μιας λίστας η οποία παρουσιάζει έντονες ανισότητες μεταξύ πλούσιων και φτωχών νομών. Οι πιο πλούσιοι πάντως της χώρας, εντοπίζονται μερικά μίλια νοτιότερα της Μυτιλήνης, κι είναι οι κάτοικοι του γειτονικού νομού της Χίου, που μόλις σε ποσοστό 5% είναι φτωχοί, όταν το αντίστοιχο ποσοστό για το νομό Λέσβου είναι… επταπλάσιο!

Ως όριο της εισοδηματικής φτώχειας, σύμφωνα με τα δεδομένα του 2007, ορίζεται ετησίως το ποσόν των 6.120 ευρώ ανά κάτοικο. Η πιο πρόσφατη, πάντως, έρευνα του ΕΚΚΕ σε σχέση με τη φτώχεια δείχνει ότι σε επίπεδο χώρας, το 20% ή αλλιώς ένας στους πέντε κατοίκους, λαμβανομένης υπόψη ακόμη και της παραοικονομίας, είναι κάτω απ’ τα όρια της φτώχειας.

Ενοχλεί…
Στο περιοδικό «Έψιλον» της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», σε κείμενο που υπογράφει ο Γιάννης Μπογιόπουλος, με τίτλο «ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών: Ενοχλεί την κυβέρνηση. Κλείστε το!», αναδεικνύεται η κυβερνητική πρόθεση να «καταργηθεί» ο κατ’ εξοχήν φορέας κοινωνικής έρευνας στη χώρα, το ΕΚΚΕ. Παρουσιάζοντας μερικές απ’ τις διαστάσεις της θεματολογίας του ΕΚΚΕ, αλλά και την πρωτοπόρα σε πολλούς τομείς παρέμβαση των επιστημονικών του στελεχών, το δημοσίευμα αναφέρεται ενδεικτικά σε εργασίες-μελέτες που έχουν εκπονηθεί και δημοσιευτεί στο έντυπό του. Μεταξύ άλλων, υπάρχουν τέτοιες εμπεριστατωμένες έρευνες για μια σειρά από ζητήματα, όπως για τη μετανάστευση, για την εκλογική συμπεριφορά, για τη φτώχεια, τις ανισότητες, τη βία και την εγκληματικότητα, τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ακόμη και για τον εμφύλιο ή την ανάγκη να θεωρηθούν πολύτεκνες οι οικογένειες με τρία παιδιά.

Εισοδηματική φτώχεια…
Στα 50 χρόνια της ιστορίας του, το ΕΚΚΕ ανέπτυξε περί τα 500 μεγάλα ερευνητικά έργα, ενώ έμφαση δίνει στο θέμα της φτώχειας που κατ’ επανάληψη έχει απασχολήσει τους ειδικούς του Κέντρου. Μια τέτοια έρευνα του ΕΚΚΕ για τη φτώχεια στην Ελλάδα (οι αριθμοί αφορούν το 2007) φιλοξενήθηκε και στο «Έψιλον», όπου και τονίζεται πως «οι ανισότητες μέσα στη χώρα, με νομούς να χτυπάνε κόκκινο στη φτώχεια και άλλους να τα κουτσοβγάζουν πέρα», είναι το χαρακτηριστικό της δημοσίευσης στην Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών (τεύχος 122 - Δ. Μπαλούρδος, Γ. Υφαντόπουλος).
Η πρωτογενής έρευνα, όπως αναφέρει το «Έψιλον», έγινε σε δείγμα χιλιάδων νοικοκυριών με τη συνεργασία της Στατιστικής Υπηρεσίας, αν και σε μερικούς νομούς το δείγμα ήταν χαμηλό και γι’ αυτό οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι πρέπει επειγόντως να γίνει μια νέα μεγάλη έρευνα. Τα στοιχεία αυτά αφορούν σε εισοδηματική φτώχεια, που ορίζεται έως το 60% της διαμέσου του διαθέσιμου εισοδήματος. Με απλά νούμερα, το 2007 αντιστοιχούσαν για ένα άτομο 6.120 ευρώ ετησίως και για ένα ζευγάρι με δύο παιδιά, 12.852 ευρώ. Κάτω απ’ αυτό το ποσόν διαβιεί κανείς κάτω απ’ τα όρια της φτώχειας.
Όμως, πέρα απ’ το εισόδημα, υπάρχουν και άλλες δέκα διαστάσεις που μελετά το ΕΚΚΕ μετρώντας τη φτώχεια, όπως για παράδειγμα η κατοικία. Μπορεί κάποιος εισοδηματικά να είναι πάνω από το όριο, αλλά να μην του περισσεύουν χρήματα για να φτιάξει το ερείπιο στο οποίο ζει. Άλλο χαρακτηριστικό αποτελούν οι ατέρμονοι - φαύλοι - κύκλοι. Το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο παράγει φτώχεια και η φτώχεια αναπαράγει την κακή εκπαίδευση. Το ίδιο συμβαίνει και με την υγεία. Ακόμη, ένας κρυφός πυλώνας της φτώχειας είναι η μη πρόσβαση στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας (ΔΕΗ, νερό κ.λπ.) και στις συγκοινωνίες, που, ενώ παλαιότερα αφορούσε αγροτικές και περιθωριοποιημένες περιοχές, πρόσφατα εμφανίστηκε σε υποβαθμισμένες αστικές περιοχές, στις οποίες κατοικούν μετανάστες, ηλικιωμένοι, Τσιγγάνοι, άστεγοι... Δυστυχώς, αυτή και άλλες από τις διαστάσεις δεν έχουν ερευνηθεί αρκετά, λόγω έλλειψης ανθρώπων και κονδυλίων.

Πόλωση…
Σκοπός της εργασίας για τη φτώχεια, όπως αναφέρεται στο έντυπο του ΕΚΚΕ, «αποτελεί η διερεύνηση της έντασης και της έκτασης της διανομής του εισοδήματος και της φτώχειας στην Ελλάδα σε περιφερειακό επίπεδο, με βάση τα στοιχεία της έρευνας EU-SILC, του 2003. Όπως προκύπτει, η κατάσταση εμφανίζει στοιχεία έντονης πόλωσης. Από το ένα άκρο υπάρχουν οι σκληροί πυρήνες, δηλαδή Περιφέρειες με χαμηλά μέσα εισοδήματα και μέγιστες τιμές στους δείκτες ανισότητας και φτώχειας (Ήπειρος, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Αν. Μακεδονία - Θράκη και Δυτ. Ελλάδα). Στο άλλο άκρο, υπάρχει η Αττική, κυρίως, αλλά και οι Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Νοτίου Αιγαίου, όπου οι τιμές των σχετικών δεικτών εμφανίζονται σημαντικά καλύτερες, και συγκριτικά με παλαιότερες εκτιμήσεις, σχεδόν “αναλλοίωτες”».
Στην ίδια εισαγωγή των ερευνητών, ειδικά για την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου, τονίζεται πως «βελτιωμένες είναι οι τιμές των δεικτών φτώχειας και ανισότητας στις περιφέρειες Δυτ. Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Κρήτης και Βορείου Αιγαίου. Αντίστοιχα πολωμένη εμφανίζεται η κατάσταση όσον αφορά τον κίνδυνο της φτώχειας μεταξύ των νομών της χώρας.».

… και ανισότητες
Έτσι παρουσιάζεται το παράδοξο μεταξύ γειτονικών νομών, κι όχι μόνο στη νησιωτική χώρα αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα, να υπάρχουν τεράστιες αποκλίσεις. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία του 2007, ο πιο πλούσιος νομός είναι αυτός της Χίου, όπου κάτω από τα όρια της φτώχειας διαβιεί μόλις το 5% των νοικοκυριών. Ομοίως σε πολύ καλή θέση, είναι κι ο τρίτος νομός της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, ο νομός της Σάμου, όπου κάτω απ’ τα όρια της φτώχειας διαβιεί το 17,9%.
Απ’ τους 54 νομούς, μόνο οι 13 έχουν ποσοστά κάτω του 20% στο δείκτη φτώχειας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το νομό Λέσβου είναι κάπου στη μέση της κατάταξης, με 35,4%. Ο νομός Χίου διαθέτει αναλογικά μόλις τους μισούς φτωχούς από την αμέσως επόμενη περιοχή, το νομό Χαλκιδικής, που καταλαμβάνει τη δεύτερη καλύτερη θέση στη λίστα με ποσοστό 9%, ενώ στην τρίτη θέση βρίσκεται η Μαγνησία με 13,4% και ακολουθούν δύο νομοί της Κρήτης, το Ηράκλειο και το Λασίθι με 14,1 και 14,7% αντίστοιχα.
Στην άλλη άκρη της κατάταξης, εκεί όπου η φτώχεια χτυπάει κόκκινο, με ποσοστό φτωχών εισοδηματικά άνω του 50%, βρίσκονται οκτώ νομοί, με την Πρέβεζα να έρχεται πρώτη στη φτώχεια έχοντας το 55,8% των νοικοκυριών της με εισοδήματα χαμηλότερα των 6.120 ευρώ ετησίως ανά άτομο.