Μέσα στη δίνη της γρίπης και της άσχημης οικονομικής κατάστασης, ένας Μυτιληνιός ειδικός επιστήμονας, ο φυσικός Χρήστος Τουραμάνης, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, στέλνει στο νησί του ακτίνες φωτός την ώρα που μέσα στο περιβόητο CERN παρατηρεί τις συγκρούσεις των πρωτονίων. Τι μπορεί να αλλάξει στην καθημερινότητα από την επιστημονική πρακτική του συμπατριώτη μας επιστήμονα, το σημαντικό έργο του οποίου καταγράψαμε σε προηγούμενο φύλλο του «Ε»; Πολλά… Μπορεί και τίποτα. Έχει σημασία; Ο Χρήστος Τουραμάνης που από τις λυκειακές τάξεις της μυτιληνιάς Καλλιθέας απογειώθηκε στα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα, μας διδάσκει πως όλα μπορούν να γίνουν. Ως και τεράστιους ανιχνευτές μπορείς να φτιάξεις δουλεύοντας επί χρόνια, για να ανιχνεύσεις το μυστικό της ζωής. Ή και τίποτα…

Τη Δευτέρα 23 Νοεμβρίου, πριν δυο βδομάδες δηλαδή, λίγο μετά το μεσημέρι, όλος ο κόσμος έμαθε ότι ο ATLAS, πρώτος από τους τέσσερις μεγάλους ανιχνευτές του LHC, κατέγραψε τις πρώτες συγκρούσεις πρωτονίων από τις αντίθετα κινούμενες δέσμες στον επιταχυντή. «Αυτό», λέει ο Χρήστος Τουραμάνης, «είναι το δεύτερο μεγάλο βήμα στο ξεκίνημα του επιταχυντή και έχει μεγάλη συμβολική άξια, καθώς αφενός μας βεβαιώνει ότι όλα τα συστήματα της μηχανής δουλεύουν όπως σχεδιάστηκαν και αφετέρου δίνουν στους χιλιάδες επιστήμονες που εργάστηκαν επί δυο δεκαετίες για την κατασκευή των τεράστιων ανιχνευτών, πραγματικά δεδομένα για να τελειοποιήσουν τις μεθόδους ανάλυσης δεδομένων που θα οδηγήσουν, ελπίζουμε, στην ανακάλυψη νέων φαινομένων, νέων σωματιδίων, ίσως νέων χωροχρονικών διαστάσεων, και γιατί όχι, τελείως αναπάντεχων φαινομένων που μπορεί να μας αλλάξουν δραστικά τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τη φύση αλλά και για τη ζωή και για εμάς τους ίδιους.»
Το γεγονός χαρακτηρίζεται επιτυχία. «Η δουλειά», συνεχίζει ο Μυτιληνιός επιστήμονας, «συνεχίζεται νυχθημερόν γιατί πρέπει να επιτευχθεί η επιτάχυνση των πρωτονίων σε ψηλότερες ενέργειες και επίσης να ανεβεί ο αριθμός των πρωτονίων στη μηχανή και η εστίασή τους έτσι ώστε να επιτευχθούν οι επιδόσεις του LHC, σύμφωνα με τη σχεδίασή του.»


Ο Χρήστος Τουραμάνης στο Λίβερπουλ, μπροστά σε ένα σύστημα ανιχνευτών φωτονίων από 13 μονάδες

Στην Ιαπωνία
Στο μεταξύ, την προηγούμενη μέρα όλων των παραπάνω, την Κυριακή 22 Νοέμβριου, και ενώ τα βλέμματα του κόσμου ήταν στραμμένα στο CERN και στις προσπάθειες ξεκινήματος του νέου επιταχυντή LHC που θα παραγάγει σύντομα πρωτόνια με την υψηλότερη ενέργεια που έχει φτιάξει ο άνθρωπος, στη μακρινή Ιαπωνία ένας άλλος ολοκαίνουριος επιταχυντής ξεκινούσε τη λειτουργία του. «Ο επιταχυντής του ερευνητικού κέντρου JPARC», λέει ο Χρήστος Τουραμάνης, «κατασκευασμένος μέσα στα τελευταία έξι χρόνια κυριολεκτικά πάνω στο κύμα του Ειρηνικού Ωκεανού, θα μας δώσει τις πιο έντονες δέσμες πρωτονίων, δηλαδή ανά πάσα στιγμή θα κυκλοφορούν μέσα του τα περισσότερα πρωτόνια που έχει καταφέρει να βάλει σε μια δέσμη κανείς. Η μοναδική αυτή δέσμη θα χρησιμοποιηθεί για διαφορετικά πειράματα πυρηνικής και σωματιδιακής φυσικής, για εφαρμοσμένη έρευνα (μελέτη νέων υλικών, μελέτη βιολογικών υλικών και φαινομένων, ανάπτυξη νέων φάρμακων), και επίσης θα παράγει την ισχυρότερη δέσμη νετρίνο που θα χρησιμοποιήσουμε στο νέο μου πείραμα για να εξερευνήσουμε τη συμπεριφορά και τις ιδιότητες αυτών των εξαιρετικά φευγαλέων σωματίων που ενώ κυκλοφορούν γύρω μας όπως το φως, είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευθούν.»
Σε αυτό το πείραμα «παίζει» κι ένας ανιχνευτής σχεδιασμένος και κατασκευασμένος με την επίβλεψη του Χρήστου Τουραμάνη. «Πρόκειται», λέει, «για ένα σύστημα ανιχνευτών φωτονίων από 13 μονάδες, η μια από τις οποίες ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες στο Λίβερπουλ. Η μονάδα (επτά τόνοι, τέσσερα μέτρα μήκος) θα πετάξει την άλλη εβδομάδα για Ιαπωνία μέσω Άμστερνταμ και μετά από ελέγχους λειτουργίας τις γιορτές, θα εγκατασταθεί στο πείραμα στις αρχές Ιανουαρίου.»
Αγνοούντες του τι συμβαίνει και του τι σημαίνουν όλα αυτά, ρωτάμε τι θα γίνει τις επόμενες μέρες. Και σε τι… μεταφράζονται τα όσα μας λέει. «Ο δρόμος», απαντά, «θα είναι μακρύς και θα πάρει λίγα χρόνια ακόμα μέχρι να φτάσουμε στο επιθυμητό σημείο. Αλλά όλα από κάπου ξεκινάνε, και το να βγεις από το λιμάνι με ένα ολοκαίνουργιο σκάφος είναι ένα μεγάλο βήμα, είτε πας κοντά για βόλτα, είτε πας για το γύρο του κόσμου.»