Ένα νέου τύπου σκάνερ με λέιζερ, που κατασκευάστηκε αρχικά για ελέγχους και επιθεωρήσεις σε μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, παράγει τώρα ψηφιακά μοντέλα ακριβείας των μνημείων που απειλούνται με κατάρρευση. Οι απεικονίσεις χρησιμοποιούνται στις εργασίες αναστήλωσης των μνημείων, ενώ στο μέλλον θα μας δίνουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούμε εικονικά ταξίδια στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.

Ο Ben Kacyra ζει στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Είναι ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας. Παλιότερα, αναλάμβανε να τεκμηριώσει κατά πόσον μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, π.χ. διυλιστήρια πετρελαίου, έχουν χτιστεί σύμφωνα με τα σχέδια ή όχι. Αφού κουράστηκε να στέλνει ολόκληρες στρατιές τεχνικών να κάνουν μετρήσεις επί τόπου, συνεργάστηκε με μια ομάδα Αμερικανών επιστημόνων και κατασκεύασαν ένα σκάνερ ακριβείας, το οποίο δημιουργεί τρισδιάστατες απεικονίσεις κτηρίων με πολύ μεγάλη ακρίβεια.
Το σκάνερ είχε μεγάλη εμπορική επιτυχία και ο Ben Kacyra πούλησε το 2001 την επιχείρησή του στη Leica Geosystems, για να αφοσιωθεί στη μεγάλη του αγάπη, την αρχαιολογία. Το σκάνερ του είναι τώρα στη διάθεση των αρχαιολόγων που μελετούν μνημεία. Μεταξύ άλλων, πρόκειται για πυραμίδες και ναούς στην Κεντρική και Νότια Αμερική, το τείχος του Σαλαδίνου στο Κάιρο, το Άνγκορ Βατ στην Καμπότζη, το σκλαβοπάζαρο στην πόλη Salvador de Bahia της Βραζιλίας και το μνημείο Holstentor στο Lübeck της Γερμανίας.

Λύνει προβλήματα... του παρελθόντος
Με το σκάνερ αυτό έχουν γίνει πολλές μετρήσεις σε μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, που περιλαμβάνονται στη σχετική λίστα τής UNESCO και είναι μοναδικά στο είδος τους και χαρακτηριστικά για έναν πολιτισμό ή μια εποχή. Προϋπόθεση για να αρχίσει η αποκατάσταση ενός μνημείου είναι να χαρτογραφηθεί λεπτομερώς τόσο η όψη όσο και η κατάστασή του. Όταν όμως πρόκειται για τεράστια συμπλέγματα, όπως π.χ. τα ερείπια των μεγάλων πόλεων των Μάγια στη ζούγκλα της Κεντρικής Αμερικής, πρέπει να εργαστούν για τη χαρτογράφηση πάρα πολλά άτομα, μερικές φορές επί δεκαετίες ολόκληρες, ακόμη κι αν διαθέτουν σύγχρονο εξοπλισμό, όπως GPS. Με το σκάνερ ακριβείας, οι μετρήσεις μπορούν να ολοκληρωθούν μέσα σε μερικές ημέρες, εβδομάδες ή μήνες, ανάλογα με την περίπτωση.
Το Tikal της Γουατεμάλας είναι ο μεγαλύτερος αρχαιολογικός χώρος που έχει διασωθεί από τον πολιτισμό των Μάγια. Περιλαμβάνει κάπου 3.000 κτίσματα, διάσπαρτα σε μια έκταση 26 τ.χλμ.. Εδώ έχουν βρεθεί ναοί, κατοικίες, γήπεδα, πλατείες, πεζούλες για καλλιέργειες, υδατοφράκτες, υδραγωγεία και δρόμοι. Μόνο 12 από τα οικοδομήματα έχουν ανασκαφεί και αποκατασταθεί μέχρι σήμερα.
Προσφάτως, το σκάνερ χρησιμοποιήθηκε για να δημιουργηθεί ένα τρισδιάστατο μοντέλο του ναού ΙV του Tikal, που έχει ύψος πάνω από 60 μέτρα και χτίστηκε μεταξύ 734 και 766 μ.Χ., την περίοδο που κυβερνούσε την πόλη ο Yik’in Chan K’awill. Για την κατασκευή της πυραμίδας είχαν εργαστεί πάνω από 60.000 άτομα.


Με τις κλασσικές μεθόδους, οι επιστήμονες θα χρειάζονταν χρόνια για να χαρτογραφήσουν λεπτομερώς το ναό IV στην πόλη Tikal (πάνω). Με τη νέα μέθοδο, χρειάστηκε μόλις µια βδομάδα για να δημιουργηθεί αυτό το τρισδιάστατο μοντέλο

Το μεγαλύτερο τμήμα της είναι θαμμένο στη ζούγκλα και πριν από την ανασκαφή, η UNESCO και οι Αρχές της Γουατεμάλας ζήτησαν πλήρη χαρτογράφηση της πυραμίδας και του περιβάλλοντος χώρου. Ένα λεπτομερέστατο ψηφιακό μοντέλο της πυραμίδας ήταν έτοιμο μέσα σε μια εβδομάδα.
Το σκάνερ μπορεί να δώσει απαντήσεις και σε αρχαιολογικά προβλήματα. Αυτό επιβεβαιώνουν οι έρευνες του John Rick από το Πανεπιστήμιο Stanford στα ερείπια μιας πόλης βορείως της Λίμα, της πρωτεύουσας του Περού. Η πόλη είχε χτιστεί μεταξύ 900 και 200 π.Χ. από τη φυλή που δημιούργησε τον πολιτισμό Chavin. Πολλά κτίσματα συνδέονται μεταξύ τους με υπόγειες στοές, και το ερώτημα των αρχαιολόγων ήταν αν όλο αυτό το οικιστικό σύμπλεγμα είχε χτιστεί με βάση ένα συγκεκριμένο σχέδιο, από την άρχουσα τάξη αυτού του πολιτισμού, ή είχε γίνει πιο «αυθόρμητα», λιγότερο συντονισμένα. Οι σαρώσεις έδειξαν ότι π.χ. σε κτήρια που ανεγέρθηκαν με χρονική απόσταση εκατοντάδων ετών, οι σκάλες είχαν χτιστεί στις ίδιες ακριβώς θέσεις. Έτσι, ο John Rick κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στον πολιτισμό των Chavin οι οικοδομικές εργασίες ακολουθούσαν συγκεκριμένα σχέδια και κανονισμούς.
Φιλοδοξία τού Ben Kacyra είναι να μπορεί ο καθένας να έχει πρόσβαση στα ψηφιακά μοντέλα, με τη δημιουργία ψηφιακών τοπίων αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος. Μετά από μερικά χρόνια, θα έχουμε τη δυνατότητα για μια εικονική περιήγηση στην πολιτιστική κληρονομιά του πλανήτη μας.

* ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 'SCIENCE ILLUSTRATED'